
در کشورهایی که احزاب در نظامها نقش تعیینکننده و برجسته دارند، اعضای پیشین پارلمانها به خاطر تقویت احزاب و یا هم کل پارلمان، «پارلمان در سایه» تشکیل میدهند. افغانستان چون فاقد احزاب کلانی که دو و یا سه حزب قدرتمند در آن حضور داشته باشند، است «پارلمان در سایه» نقش مؤثر ایفا نمیتواند.
جای پارلمان در سایه در افغانستان خالی احساس میشود. ایجاد یک چنین تشکلی، حتا اگر از جانب افراد غیر حزبی هم باشد، در صورتی که بتواند راهکارهای تازه ارائه کند، خوب است.
یکی از مواردی که در افغانستان همیشه افراد در به میان آوردنش ناکام مانده اند، ایجاد فراکسیونهای با برنامه است. پارلمانِ سایه در افغانستان، پس از آن ایجاد میشود که تعدادی از نمایندگان پیشین، رأی نمایندگی در مجلس نمایندگان کشور را نیاوردند یا هم از رفتن به انتخابات از سوی کمیسیون حذف شدند. پارلمان سایه، در مجلس نمایندگان کنونی افغانستان در صورت مفید واقع شده میتواند که اعضای کنونی مجلس نمایندگان، با توجه به کمتجربهگیای که دارند با آنان مشورت کنند.
هرگاه بتوانیم «دولت در سایه» ایجاد کنیم، آن گاه «پارلمان در سایه» هم میتوانیم تشکیل دهیم. مهمتر از «پارلمان در سایه»، «دولت در سایه» است؛ چون هم تشکیل آن راحتتر است و هم با تعداد افراد کمتری سر و کار دارد. لذا به نظر من باید دولتهای متعدد در سایه، از سوی جناحهای مختلف شکل گیرد که اگر در انتخابات موفق شدند، از قبل وزرای خود را داشته باشند.
اکنون تمام احزاب در دنیا این کار را انجام میدهند؛ اما از آن جا که ما در کشور خود فاقد احزاب ملی استیم، پیشنهاد تشکیل «پارلمان در سایه» مطرح میشود که اگرچه لزوم آن احساس میشود؛ اما از آن جا که ما حتا در کار فراکسیونی هم مشکل داریم، امکان تشکیل «پارلمان در سایه» وجود ندارد.
پارلمان در سایه، در بسیار کشورها به خاطر تقویت پارلمانها کمک کرده است. پرسش اساسی این است که در کشورهای جهان، پارلمان در سایه به خاطر اثرگذاری حزبی شکل میگیرد و احزاب به افراد شان برنامه میدهند که چه تصمیمی بگیرند؟ آیا در افغانستان یک چنین قابلیتی وجود دارد؟ پرسش جدیتر این که تا چه اندازه اعضای پارلمان سایه از کارنامهی خوب در نمایندگی از مردم برخوردارند؟ با آن هم مجلس نمایندگان دورهی شانزدهم از پارلمان کنونی به مراتب بهتر بود.
از طرف دیگر، مجلس نمایندگان افغانستان، فاقد فراکسیونهای بابرنامه و متعهد و دوامدار است. پارلمان سایه در افغانستان، زمانی خوش درخشیده میتواند که فراکسیونهای پارلمانی وجود داشته باشد. هرچند که پارلمان سایه، میتواند بسیار برای مجلس نمایندگان کنونی کمک کند.
به نظر میرسد که پارلمان سایه در کشور به خاطر تقابل با حکومت شکل گرفته است. تقلب گسترده و دخالت حکومت نشان داد که اکثریت نمایندگان مجلس حکومتی استند و یا هم به واسطهی پول راه یافته اند.