نویسنده: نورالله عالمی
جرم، همانند فقر، جهل و بيمارى، همواره در جوامع انسانى حضورى چشم‌گيری داشته است. انديش‌مندان هر جامعه به دنبال حل اين معما بوده اند كه چرا عده‌اى از افراد مرتكب جرم مى‌شوند و قواعد زندگى اجتماعى را ناديده مى‌گيرند؛ با آن كه بيشتر مردم به اين قواعد پا‌بند اند و بدان به ديده‌ی احترام مى‌نگرند.
يكى از اين جرائم كه هر روز از شهروندان كابل قربانى مى‌گيرد، جرم خيابانى است كه هر روز سير صعودى خود را مى‌پيمايد.
جرم خيابانى شامل سرقت است؛ يك سرقت شهرى شامل خشونت و يا تهديد به خشونت است. سرقت شهرى هنگامي است كه مال از تصرف فيزيكى بزه ديده و با درجه‌اى از زور متناسب با آن مال خارج مى‌شود.
متأسفانه، در كود جزای افغانستان تا امروز تعريف مشخصى از جرم خيابانى نشده است.
آمار نشان مي‌دهد كه جرائم خيابانى در كابل به گونه بى‌پيشينه‌اى رو به افزايش است؛ اين جرم‌ها هر روز بيشتر از روز قبل بیشتر است.
مصداق‌هاى بارز اين جرم‌ها، سرقت موبايل، وسيله‌ی نقليه، پليت موتر، نقاشى ديوارى و…. است.
جرمی كه همه‌روزه از مردم عام قربانى مى‌گيرد، سرقت تلفون، لب‌تاب و پول، با توسل به زور است كه سرقت‌ها در بعضى موارد منجر به ضرب و جرح شديد جسمى و حتا مرگ مى‌شود.
یک تن از جوانان کابل كه قربانى جرم خيابانى شده است؛ چنين حكايت مي‌كند: «در يكى از روزهاى تابستان، بعد از رخصت شدن از دانشگاه به سوی خانه می‌رفتم؛ حوالى ساعت يك بعد از ظهر در غرب كابل که از كوچه‌ی عمومى عبور می‌کردم، دو جوان سر راهم آمدند؛ اولی تفنگچه را در بغلم گذاشت و ديگرش چاقو را از كمرش بيرون كشيد، بعد به من گفتند: هرچه با خود دارى بده. من گفتم: لطفا به من غرض نگيريد، من محصل استم، جز يك تلفون و همين كتاب و قلم، چيزى ديگرى ندارم. بعدا خود شان شروع كردند به تلاشى جيب‌هايم. زماني‌كه هشت صد افغانى از جيبم بيرون كشيدند، اولی چند سيلى محكم به صورتم كوبيد كه براى ما دورغ مي‌گویی؟ در همين لحظه، دومی مرا تهديد کرد كه با چاقو بزنمت؟ بعد از اين كه آن‌ها با يك موترسايكل كه از فاصله‌ی نه چندان دورتر آن‌ها را زير نظر داشت فرار كردند. من به نزديك‌ترين پوسته‌ى پوليس مراجعه كردم و آن‌ها برايم گفتند: آن‌جا كه تلفون و پول شما گرفته شده است، ساحه‌ی مسوؤليت ما نيست، بايد به حوزه مراجعه كنيد.
زماني‌كه به حوزه‌ی مربوط رفتم، حوزه شماره‌ی تماسم را گرفت و گفت که در صورت دست‌گيرى سارقين، به شما تماس می‌گیریم که تا امروز از حوزه برایم تماس نامده است.»
در كود جزاي افغانستان، بحثی زیر عنوان جرائم خيابانى تعريف نشده كه به آن استناد شود؛ اما در ماده‌ی ٦٩٩ فقط سرقت را تعريف کرده است. بعدا در ماده‌ی ٧٠٣ اين كود از سرقت به اثر اكراه يا تهديد به استعمال سلاح را بيان كرده و در ماده‌ی ٧٠٦ سرقت نمبرپليت وسایط نقليه را ذكر كرده است. آن‌چه در اين ماده‌ها قابل تأمل است، اين است؛ جرائمی كه در قالب جرائم خيابانى مي‌آيد، در يك مبحث تعريف نشده، بلكه در بحث سرقت به شكل كلى به آن پرداخته شده است.
راه‌هاى پيش‌گيرى از جرائم خيابانى
براى پيش‌گيرى از جرائم خيابانى، در نظر گرفتن راه‌های حل ذیل حايز اهميت است.
۱- خود كنترلى: براى اين كه افراد قربانى جرائم خيابانى قرار نگيرند، بايد خود شان، خود را كنترل كنند؛ زماني كه تصور مي‌كنند اگر در این مسیر، احتمال سرقت وجود دارد، نبايد از آن راه برود؛ به نحوى افراد مناطق آسيب‌پذير، خود را كنترل و در بيرون از منزل از موبايل‌هاى ارزان‌قيمت استفاده كنند.
۲- افزايش کمره‌هاى امنيتى در جاده‌ها، كوچه‌هاى عمومى و فرعى.
۳- نصب چراغ بالاى هر منزل از طرف مردم همان محل؛ خصوصا كوچه‌هایی كه غير استندرد است.
۴- توزيع سريع‌تر تذكره‌هاى الكترونيكى: بعد از اخذ تذكره‌ی الكترونیكى، هويت اشخاص در يك مرکز مخصوص نگه‌دارى مي‌شود. زماني كه شخص مرتكب جرم مي‌شود، آثار و علائمی از خود در محل واقعه به جا مي‌گذارد که بعد از بررسى آن با ديتای مخصوص، مي‌توان هويت اصلى مجرم را پيدا و براى دست‌گیرى آن اقدام كرد.
۵- جمع‌آورى موترسايكل‌هاى بدون اسناد: امروز بيش‌ترين جرائم خيابانى مثل چوركردن تلفون‌هاى هوش‌مند و دستكول، توسط موترسايكل‌هاى بدون پليت و اسناد صورت مي‌گیرد تا از مجرم سرنخ به جا نماند.
۶- معيارى‌سازى كوچه‌ها و پس‌كوچه‌ها.
۷- حاكميت قانون: در جامعه‌ا‌ی كه قانون حاکم باشد، قانون در آن جامعه كم‌تر نقض می‌شود.
۸- ايجاد پوسته‌هاى امنيتى و ايست‌هاى بازرسى بيشتر در مناطق آسيب‌پذير.
۹- روى دست گرفتن برنامه‌هاى طولانی‌مدت برای كاهش فقر، بي‌كارى و ايجاد زمينه‌ی کار براى جوانان.
۱۰- بلند بردن سطح آگاهى مردم از قانون و مقررات.
