نویسنده: همایون ناجی
رشد سرسام‌آور جمعیت در کابل، این شهر را به یکی از چندین شهر جهان تبدیل کرده است که جمعیت آن بسیار به‌صورت گسترده در حال رشد است. بر اساس تحقیقاتی که توسط اداره ملی احصاییه و معلومات در سال ۱۳۹۹ صورت گرفته است، در شهر کابل بیش از ۵ میلیون تن زندگی می‌کند.
جدا از رشد سرسام‌آور جمعیت، مشکلاتی که همیشه پایتخت‌نشینان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ نبود کانالیزاسیون درست شهری و نقشه‌ی شهری منظم معیاری است. با این‌همه، چالش دیگری که کمتر به آن پرداخته می‌شود، مسئله آب است. پس از مصرف بی‌رویه‌ی آب از سوی مردم، مشکل بی‌آبی این شهر را دچار معضل دیگری کرده است.
همه می‌دانیم گراف بارندگی در زمستان ۱۳۹۹ نسبت به هر زمستان دیگر پایین بوده است. با نشر اعلامیه‌ای که قرار بود کابل سخت‌ترین زمستان را تجربه کند، توقع می‌رفت که کابل شاهد یک زمستان پر برف و سرد باشد؛ اما برعکس پیش‌بینی‌ها، زمستانی که گذشت، خشک، بی‌برف و گرم بود.
نبود بارندگی کافی، یکی از عوامل اصلی خشک‌سالی در کابل است. اکنون عملاً عمق آب در کابل به ۵۰ متر رسیده و در برخی نقاط شهر، سطح آب تا به عمق ۶۰ متر نیز رسیده است.
خشک‌سالی و بحران کم‌آبی در کابل از سطح هشدار هم گذشته است. با آن‌که هنوز آغاز سال است؛ اما شهروندان بسیاری از نقاط شهر کابل با کمبود آب روبه‌رو شده‌اند. شوربختانه، دولت، شهروندان و نهادهای ذی‌ربط در این راستا بی‌توجه است. کاهش سطح آب و خشک شدن چاه‌ها، پایین رفتن بستر آب‌های زیرزمینی در بسیاری از نقاط کابل واقعاً نگران‌کننده است.
سلطان محمود محمودی، رییس عمومی تنظیم امور آب می‌گوید که به دلیل تغییرات اقلیمی و کاهش بی‌پیشینه‌ی بارندگی، افغانستان دچار خشک‌سالی شدید شده است؛ طوری که سطح آب رودخانه‌ها تا ۶۰ درصد کاهش یافته است: «طبق تحقیقات ما، سال ۱۳۹۹ تنها در شهر کابل به‌طور متوسط ۱۴ متر آب‌های زیرزمینی پایین رفته و از چهل هزار حلقه چاه آب آشامیدنی در این شهر، بیش از ۳۰ درصد آن خشک شده است.»
از یک‌سو تغییرات اقلیمی، افزایش آلودگی و از یک‌سو استفاده نادرست و بی‌رویه شهروندان از آب و چاه‌های خودسر به این مشکل لنگر بیشتر انداخته است.
دلیل‌های کم‌آبی در کابل
دلایل متعددی وجود دارد که چرا سطح آب در کابل روزبه‌روز رو به کاهش است. از جمله می‌توان به چند مورد آن اشاره کرد: عدم بارندگی کافی، تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت، ضعف مدیریت، ضعف سیاسی، حفر چاه‌های غیرمجاز و پمپاژ آب‌های زیرزمینی بیشتر از حد معمول می‌توان اشاره کرد.
روش‌های جلوگیری از کم‌آبی
اگر ارگان‌های مربوطه مثل وزارت انرژی و آب و مسئولین اداره تنظیم آب توجه جدی روی این مسئله اتخاذ کنند، می‌توان معضل خشک‌سالی و کم‌آبی را حل کرد. از جمله راهکارهایی که می‌توان به آن اشاره کرد عبارت‌اند از:
یک. آگاهی‌دهی مردم و نحوه استفاده درست از آب؛
دو. صرفه‌جویی در مصرف آب، چه در بخش خانگی و چه صنعتی؛
سه. برنامه‌های منظم برای مدیریت آب‌ها و جمع‌آوری باران؛
چهار. رفع کامل فرسودگی‌های شبکه‌ی انتقال و توزیع و جلوگیری از هدر رفتن آب در شبکه؛
پنج. منع کردن از حفر چاه‌های عمیق و خودسر؛
شش. تثبیت قانون و مقررات و اعمال مالیات بر موترشویی‌ها، حمام‌های شهری و کارخانه‌های قالین‌شویی؛
هفت. ایجاد ذخیره آب در اطراف شهر و تغذیه آب‌های زیرزمینی.
همه می‌دانیم که علایم کمبود آب در واقع زوال محیط زیستی است؛ بنابراین، توقع می‌رود که دولت و شهروندان در قبال مصرف آب و صرفه‌جویی آن جدی باشند.
در نتیجه اگر دولت و شهروندان توجه جدی به این معضل و بحران خشک‌سالی نداشته باشند، کابل بیشتر از هر سال دیگر به‌سوی یک فاجعه نزدیک‌تر می‌شود.
