دست از پا درازتر، مصداق بازگشت مهاجران افغانستانی به سرزمین مادری شان است. خانوادههایی که با هزاران امید و آرزو دست از زندگی در افغانستان میکشند و دل خوش میکنند به زندگی بهتر در جغرافیای دیگری به جز افغانستان.
زندگی در جغرافیایی که جنگ در آن نباشد، زندگی در جغرافیایی که مرگ شهروند محترم آن نباشد؛ جغرافیایی که فرزندان مان از ابتداییترین حقوق اولیهی زندگی برخوردار باشند. به آسودگی نفس بکشند و با خیال آسوده به مکتب بروند و درس بخوانند، رشد کنند و کودکی، نوجوانی، جوانی و میانسالی را پشت سر بگذارند. حالا این جغرافیا میتواند برای هر مهاجر افغانستانی جغرافیایی باشد به جز افغانستان.
آمار بازگشت مهاجران افغانستانی در سال ۲۰۱۹ از کشورهای مهاجرپذیر، آمار جالبی است؛ به طور مثال ترکیه در سال ۲۰۱۹ به تنهایی به اندازهای شهروندان افغانستان را بازداشت کرده است که در جریان ۱۰ سال ( ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴) بازداشت نکرده بود؛ یعنی در ۲۰۱۹ بیش از دوصد هزار شهروند افغانستان را بازداشت و بیش از شصت هزار نفر را دیپورت کرده است.
این که ترکیه چرا در دو سال اخیر، افغانستانیها را هدف قرار داده است، تفسیرش میتواند این باشد که در واقع ترکیه به عنوان کشوری که دروازهی ورود مهاجران افغانستانی به اتحادیهی اروپا است، با دستور مستقیم از کشورهای اتحادیهی اروپا مأموریت بازگشت مهاجران افغانستانی را بر عهده گرفته است و این که دیگر به راستی اتحادیهی اروپا و ترکیه ظرفیت پذیرش این تعداد مهاجر افغانستانی را ندارد.
از سوی دیگر این تفسیر میتواند این گونه هم باشد اگر به این تعداد یعنی دوصدهزار شهروند افغانستان از مرز ترکیه و یونان میگذشتند و وارد خاک کشورهای اتحادیهی اروپا میشدند، حالا به نحوی میتوان گفت تنها در سال ۲۰۱۹ در حدود دو درصد از جمعیت افغانستان در اروپا ساکن شده بود و طبیعتا جابهجایی این درصد از نفوس یک کشور میتواند به همراه خود پیامدهای متفاوتی را هم برای جامعهی میزبان و هم جامعهی مهاجر داشته باشد؛ تأثیراتی چون تغییر فرهنگ، اقتصاد، بالا رفتن جرم و جنایت، کمبود امکانات اولیهی بهداشتی، مَسکن و … که هر کدام میتواند در صورت عدم مدیریت، تبدیل به یک بحران در جامعهی میزبان شود. روبهرو شدن یک جامعه با چنین معضلات مدیریتی، در صورت عدم مدیریت بحران، چالشهای نفسگیر و دردسرساز برای هر دولتی خواهد بود.
حال اگر ترکیه چنین سد مقاومی را بر سر راه مهاجران افغانستانی در مرزهای خود ایجاد کرده است، نقش حکومت افغانستان در داخل با مدیریت بحران بازگشت مهاجران برجسته میشود که متأسفانه در داخل افغانستان تا کنون ما شاهد این نبوده ایم که حکومت افغانستان و وزارت مهاجران، توانایی سازماندهی این حجم از بازگشت مهاجرت دیپورتشدهی افغانستانی از ترکیه را داشته باشند و یا بتوانند با برنامههای در دست داشتهی خود این وضعیت را مدیریت کنند.
آمار در سال ۲۰۱۹ نشان میدهد که حدود ۹۵هزار پناهجوی غیر قانونی در استانبول گرفتار شدند.
طبق اعلام سایت رسمی ادارهی مهاجرت شهر استانبول، در سال ۲۰۱۹ تعداد ۹۴ هزار و ۵۳۱ پناهجوی بدون مدرک دستگیر شده است. این رقم در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۰هزار و ۱۸۳ پناهجو بوده است. در این گزارش همچنین ذکر شده که بیشترین پناهجویان دستگیر شده متعلق به پناهجویان افغانستان بوده است.
این آمار در پایان سال ۲۰۱۹ در حالی نشر شد که وزیر امور مهاجران افغانستان هشدار داده بود، اگر جلو افزایش ناامنیها در این کشور گرفته نشود، موج جدید مهاجرت رخ خواهد داد و هزاران آوارهی ناشی از جنگ به خارج پناه خواهند برد. سیدحسین عالمی بلخی، در مراسم روز جهانی مهاجرت در کابل با بیان این که افغانستان با ناامنی شدید مواجه است و هنوز زمینهی بازگشت پناهجویان و مهاجران به این کشور فراهم نیست، گفت که کشورهای میزبان پناهجویان افغانستان نسبت به پذیریش مهاجران با حوصلهی بیشتری باید برخورد کنند.
طی پنج سال گذشته، بیش از چهار میلیون پناهجو و در در سال ۲۰۱۹، حدود ۵۰۰ هزار نفر به افغانستان بازگشته اند که بیشتر آنها در ایران و پاکستان اقامت داشته اند و این به معنای بازگشت به خانهی اول برای تمام مهاجران افغانستانی است.
