بیجاشدگان داخلی؛ تهدیدی که باید جدی گرفته شود

افغانستان از مدت‌ها بدین‌سو با معضل بیجاشدگان داخلی مواجه است. بسیاری از شهروندان روستانشین کشور به دلایل مختلفی چون؛ خطرناک ‌شدن وضعیت امنیتی کشور، قدرت گرفتن گروه‌های تروریستی، بی‌نتیجه ماندن گفت‌وگوهای صلح افغانستان، خروج نیروهای امریکایی، پالیسی‌های ناکارآمد حکومت در امر جلوگیری از بیجا شدن مردم، در تنگنا قرارگرفته‌اند. از همین رو اقلیت روستانشینی که مستقیماً مورد تهدیدند، آغاز به مهاجرت به شهرها و روستاهای هم‌جوارشان کرده‌اند.
جدا از ناامنی‌ها، خشک‌سالی و فقر کمرشکن از دلایل دیگری است که مردم را مجبور به مهاجرت داخلی کرده است. نظر به گزارش‌ها و آمارهای موجود، بسیاری از شهروندان افغانستان در یک سال اخیر مجبور به ترک خانه‌های‌شان شده‌اند که این آمار، نسبت سال‌های گذشته بی‌سابقه بوده است.
بالا رفتن آمار بیجاشدگان در کشور، به گونه‌ی خودکار سبب بالا رفتن گراف فقر شده است. این زنگ خطر از دیرباز به‌صورت بالقوه وجود داشته، اما عدم مدیریت و کم‌کاری دولت در راستای ایمن‌سازی روستاها و مدیریت آب‌های افغانستان به‌صورت بالفعل درآمده است.
حقیقت امر این است که فاجعه‌ی به بار آمده، خارج از مدیریت حکومت افغانستان است و شاید بتوان با کمک‌های جهانی این زخم عمیق را اندکی التیام بخشید؛ اما جز امنیت و ثبات هیچ رویکرد دیگری نمی‌تواند، مرهمی برای این زخم‌ها باشد. هر عمل دیگری، کارکردی مقطعی به‌حساب می‌آید که دولت و جامعه جهانی پیوسته رو به عمل‌های گذرا آورده است.
گزارشی که روز سه‌شنبه (۳۰ جدی) سال گذشته از سوی سازمان بین‌المللی حمایت از کودکان منتشرشده بود، نشان می‌دهد که حدود نیمی از جمعیت افغانستان، به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارد. در گزارش این سازمان آمده است که ۱۸٫۴ میلیون نفر در افغانستان به شمول ۹٫۷ میلیون کودک به کمک‌های فوری بشردوستانه نیاز دارد. سازمان بین‌المللی حمایت از کودکان، خواستار کمک سه میلیارد دالری برای رسیدگی به این وضعیت در سال ۲۰۲۱ میلادی شده بود.
هم‌چنان کریس نیامندی، مدیر بخش افغانستان سازمان بین‌المللی حمایت از کودکان، گفته است که شهروندان افغانستان از جنگ، خشونت، فقر و بحران ناشی از ویروس کرونا رنج می‌برند.
آن‌چه در این گزارش درشت به نظر می‌رسد؛ مسئله‌ی فقری ناشی از تهدیدات امنیتی است که پیوسته گرافش به‌سوی سعود می‌رود و همین تهدیدات باعث شده تا بیجاشدگان داخلی به معضلی بزرگ و لاینحل برای افغانستان تبدیل شود و نگاه جهان را نیز در برابر افغانستان نگران کند. هنوز معلوم نیست پس از آمار این نهاد، در چند ماه گذشته، گراف فقری که ناشی از ناامنی‌ها است تا چه میزان افزایش یافته است.
بر اساس معلومات وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان، در سه ماه نخست سال روان میلادی، بیش از ۹۰ هزار نفر در سراسر افغانستان از خانه‌های‌شان بیجا شده‌ است. رضا باهیر، معاون سخنگوی این وزارت، روز گذشته به روزنامه‌ی صبح کابل، گفت که به‌صورت مجموعی در سه ماه نخست سال روان میلادی (جنوری، فبروری، مارچ)، ۱۳ هزار و ۴۵۰ خانواده که شمارشان به بیش از ۹۰ هزار نفر می‌رسد، خانه‌های اصلی‌شان را ترک و به ولایت‌های هم‌جوارشان کوچ کرده‌اند.
این وزارت ناامنی‌ها و افزایش حضور گروه‌های تروریستی را مهم‌ترین عامل بیجا شدن افراد می‌داند و می‌گوید که همه‌ساله شمار زیادی از خانواده‌ها به دلیل ناامنی مجبور به ترک خانه‌های‌شان شده‌اند. بر اساس معلومات او، بیشتر بیجاشده‌ها از ولایت‌های زون شرق کشور بوده است که شمارشان به بیش از ۵ هزار خانواده می‌رسد.
آمار بیجاشدگان داخلی‌ای که وزارت مهاجرین برای صبح کابل داده است مربوط به زمستان سال گذشته است؛ اما برای طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی، فصل بهار فصل جنگ علیه حکومت افغانستان است؛ در این فصل تهدیدات امنیتی در مقابل شهروندان نیز بالا می‌رود. بی‌نتیجه ماندن گفت‌وگوهای صلح افغانستان، قبول نشدن پیشنهاد آتش‌بس از سوی طالبان و عدم خروج نیروهای امنیتی نظر به توافق دوحه میان امریکا و طالبان، بیشتر از هر زمانی خطر بیجاشدگان را در کشور بیشتر کرده است.
اکنون که در آستانه‌ی بهار قرار داریم و تهدید جنگ بیشتر از هر زمانی است، باید حکومت با همکاری جامعه جهانی روندی را در پیش گیرد تا از بیجاشدگان بیشتر در کشور جلوگیری شود و با روش و استراتژی‌های امنیتی نگذارد آمار بیجاشدگان و فقر در افغانستان بالاتر برود، در غیر صورت شاهد فاجعه‌ی عظیمی ناشی از این امر خواهیم بود.