در انتخابات نامزدمحور افغانستان، با توجه به پیشینهی انتخابات در این سرزمین، هیچ وقت ما انتخابات بدون جنجال و بیحاشیه نداشته ایم. تقابلهای نامزدان حتا پیش از برگزاری انتخابات شروع و تا مدتها، پس از اعلام نتیجهی انتخابات نیز ادامه داشته است. سقوط انتخابات افغانستان در دام خواستهای قومی- قبیلهای و منافع شخصی، آن را از انتخابات ملیمحور دور کرده و موجب میشود، نگاه مردم و نامزدان به انتخابات، قلدرمآبانه و زورمحور باشد؛ برای همین، برگزاری انتخابات در یک کشور بحرانزده برای برقراری یک نظام مردمسالار، ناممکن شده و در باور قدرتخواهی مطلقالعنانی، پذیرفتن خواست مردم در یک روند دموکراتیک از سوی زورمندان دشوار میشود.
تمام طرفهای درگیر در انتخابات، تلاش میکنند با استفاده از ابزار غیر دموکراتیک، کمیسیون انتخابات و روند شمارش آرا را به سود خود تغییر دهند. یکی حرف از بازگشت به سنگر و کوه میزند، دیگری میخواهد آرای غیر بایومتریک شده را سر پدر رییس کمیسیون انتخابات بشمارد و تعدادی هم، انتخابات و روند بازشماری آرا را تحریم میکنند. تحریم انتخابات یعنی بازگشت به گذشته و روزهایی که برای برونرفت از جنجال انتخابات، هیچ راه و چارهای نبود تا «جانکری» آمد و مشکل را حل کرد؛ مشکلی که عبور از آن، در داخل و در یک گفتوگوی رو در روی بین افغانها، غیر ممکن بود. حالا بار دیگر برخی تیمهای انتخاباتی، بازشماری دوهزار و ۱۱۸ محل رأیدهی توسط کمیسیون انتخابات را تحریم و از تمام ناظران خود خواسته است که در بازشماری آرا شرکت نکنند. جالب است که همه، کمیسیون انتخابات را متهم به قانونشکنی میکنند؛ در حالی که بسیاری از این تیمها، با از پیش برنده اعلام کردن خود، تهدید مقامهای کمیسیون، شکستن دروازهی ساختمان کمیسیون، استفاده از امکانات دولتی و قلدری، قانون را رعایت نکرده اند.
یکی از مشکلات دیگر آن است که اعضای کمیسیون، به خصوص برخی کمیشنران آن، به دلیل وابستگیهای حزبی، قومی و جناحی با نامزدان، هیچگاه نتوانستند استقلال خود را حفظ کرده و به صورت یک تیم متحد، برای حل مشکل انتخابات افغانستان کار کنند. انتخاباتی که از قصهی هزارویک شب هم طولانیتر شده است. کمیسیون نیز در کارهایش با تأخیر و ضعف عمل کرده و به نظر میرسد که از بیرون (کشورها و نامزدان) نیز متأثر است. آنها تا کنون موفق نشده اند، آرای تکراری و بایومتریک شده را به گونهی کامل بررسی و نهایی کنند.
گفته میشود، تکلیف آرای تکراری و خارج از وقت معین در روز انتخابات و آرای تقلبی تا هنوز پاکسازی نشده است. هر چه زمان شفافیت و شمارش آرا به تأخیر بیفتد، جنجالها و شائبههایی که منجر به بلوا و تحریم انتخابات میشود، بیشتر خواهد شد.
روند طوری است که تأخیر در اعلام نتایج انتخابات، کمیسیون را به شدت سراسیمه کرده و آنها میخواهند، بدون آن که آرای تقلبی و بدون بایومتریک تفکیک شود، آرا را بازشماری کنند؛ کاری که از نظر برخی تیمهای انتخاباتی، دستکاری در انتخابات و عدم شفافیت است.
در افغانستان به همان اندازه که رقابتهای انتخاباتی مسألهساز است، اعلام نتیجه و شمارش آرا نیز چالشزا است. اصل بحران زمانی است که پس از شمارش آرا، نتیجهی انتخابات اعلام شود؛ بحرانی که حتا کشورهای دخیل در امور افغانستان را نیز نگران کرده و آنها از تیمهای انتخاباتی خواسته اند که نباید پس از اعلام نتیجه، موجب جنجال شوند.
در وضعیتی که سرنوشت صلح و جنگ با انتخابات گره خورده است، تحریم آن و به بحران رفتن انتخابات، زمینهساز درگیریها و درزهای اجتماعی بیشتر خواهد شد. در گذشته، بارها ثابت شده است که نفاق و تحریمها، منجر به موفق نشدن پروسههای ملی شده است؛ چه برگزاری لویجرگه باشد یا انتخابات ریاستجمهوری. افغانستان این روزها روی لبهی تیغ قدم بر میدارد که جنجالهای انتخاباتی فقط موجب شادی و قوت دشمنان خواهد شد. باید کمیسیون انتخابات و نامزدان تا که میتوانند، با سعهی صدر و بردباری به مسأله نگریسته و تلاش کنند تا کشور از انتخابات به سلامت بگذرد.
