نویسنده: ایمان نوری – دانشجوی روابط بین‌الملل
خاورمیانه در ادوار تاریخ عقده‌های بی‌شمار تاریخی، مذهبی و قومی را در دل خود نگه داشته است. این عقده‌ها از مبدأ و رأس شکل‌گیری خاورمیانه قدیم تا خاورمیانه معاصر به یک‌بارگی موضوعات و چالش‌های خطرناک و غیرمتعارفی را روی میز قدرت‌های بزرگ گذاشته است؛ حتا قدرت‌هایی که نخواستند خطر دست زدن به آن را به گردن بگیرند.
معاهده «سایکسپیکو»، تأسیس اسراییل، جنگ یوم‌کیپور، بهار عربی، برجام و دیگر رویدادها از مواردی بودند و هستند که پای قدرت‌های بزرگ را تا سرحد ویرانی خاورمیانه کشاند. جنگ ده‌ساله سوریه، بحران عراق از سال ۲۰۰۳ میلادی، نبرد یمن و مداخلات ایران و ائتلاف به رهبری عربستان سعودی، بی‌ثبات شدن لبنان و اردن، مناقشه لاینحل فلسطین و اسراییل که باید دید زودتر کدام‌یک از قدرت‌ها این چالش‌ها را حل خواهد کرد.
توافق‌نامه عادی‌سازی در اوایل با نام سپر داوود آغاز شده بود و اکنون در لفافه «صلح ابراهیم»، قصد تداوم آن با شیوه‌های جدید توسط اسراییل روی دست است؛ یعنی به این معنا که اعراب را رژیم ایران برای همیشه وداع بگوید و برجام ایران نیز به گونه کامل از بین برود و یک توافق جدید میان امریکا و ایران با تضمین‌های همیشگی و جدیت کامل ایجاد شود.
پیمان صلح بین رژیم صهیونیستی و امارات و بحرین، ۱۵ سپتامبر سال ۲۰۲۰ در حضور ۷۰۰ مقام خرد و بزرگ در کاخ سفید به امضا رسید که مبنای عادی‌سازی روابط اعراب با اسراییل بود.
این توافق که با وساطت و میانجی‌گری دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا و با حضور وزرای خارجه امارات و بحرین و نخست‌وزیر اسراییل انجام شد، در واقع تنازل و عقب کشیدن آشکار اعراب از شروط اولیه‌شان نسبت به قضیه فلسطین بود. قضیه‌ای که بسیار حساس و حیثیتی برای مسلمانان و یهودیان بود.
چند کشور روابط خود را با اسراییل عادی ساخته‌اند؟
با امضای این توافق‌نامه، امارات متحده عربی، سومین کشور عربی بعد از مصر در ۱۹۷۹ و اردن در ۱۹۹۴ شد که رسماً روابط خود را با اسراییل عادی‌سازی کرد. امارات همچنین نخستین کشور حاشیه‌ی خلیج‌فارس بود که دست به این اقدام زد. اقدامی که ایران آن را خیانت به جهان اسلام و جفای بزرگی در حق فلسطین دانست.
توافق‌های میان اسراییل، امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش، موسوم به پیمان ابراهیم که با میانجی‌گری امریکا صورت گرفته، واقعیت و رویکرد جدیدی را در یکی از پرتنش‌ترین و ناآرام‌ترین مناطق جهان شکل داده است.
عادی‌سازی روابط با اسراییل منجر به حاشیه رفتن مسئله فلسطین شد
جراد کوشنر، داماد دونالد ترامپ نقشی اساسی در شکل‌گیری پیمان صلح ابراهیم بین اسراییل و کشورهای عربی داشت. او از فرصتی که در خاورمیانه ظهور کرده سخن می‌گوید.
او گفته بود: لرزه‌های جیوپولیتیکی که با پیمان ابراهیم آغاز شد، هنوز پایان نیافته است. بیش از ۱۳۰ هزار اسراییلی از زمان امضای توافق صلح در سپتامبر ۲۰۲۰ از دبی بازدید کرده‌اند. روابط دوستانه جدید به ثمر می‌نشیند و پروازهای مستقیم بین اسراییل و مراکش برقرار می‌شود. کوشنر گفت: «پیمان ابراهیم نشان داد که روابط اسراییل با جهان عرب در گرو حل مسئله فلسطین نیست.» این اظهارنظر نشان‌دهنده این است که اسراییل و امریکا دیگر توجهی به حقوق فلسطینیان ندارد.
با این‌همه، به نظر می‌رسد که ایران دو برنامه دو برنامه را روی دست دارد:
۱. به مدرن سازی صنعت موشک‌های کوتاه‌برد، میان برد و دوربرد خودش با سرعت تمام می‌پردازد و برنامه موشک‌های نقطه زنش در صدر اقدامات این کشور است. مدتی پیش ولادیمیر پوتین بر گسترش همکاری با ایران تأکید کرده بود و حالا معلوم می‌شود که ایران و روسیه برنامه‌های جدیدی روی دست دارند.
۲. ایران جز برجام دیگر هیچ قراردادی را با امریکا نمی‌پذیرد و همچنان هیچ مذاکره‌ای روی برنامه موشکی خود انجام نمی‌دهد.
ایرانی‌ها در دلایل‌شان از استدلال‌های حقوقی نیز کار می‌گیرند، استدلال‌شان هم این است که: امریکا نخست از همه از برجام خارج شد و حالا نیز امریکا اول‌تر از همه باید به برجام برگردد.
در پهلوی این موارد، ایران تا برگشتن امریکا به توافق‌نامه، از فرصت باقی‌مانده استفاده حداکثری را می‌کند تا در قسمت ساختن بمب هسته‌ای، برنامه‌هایش آماده باشد تا در صورت وارد نشدن امریکا به توافق‌نامه که سنگ‌اندازی‌های اسراییل بسیار شدید است، دست به ساخت آن بزند.
روسیه و آینده ایران
در حملات اخیر اسراییل بر مواضع نیروهای تحت حمایت ایران، دولت بشارالاسد تلویحاً از ایران خواست که سوریه را بار دیگر تبدیل به میدان مناقشه میان ایران و اسراییل نسازد که اوضاع پیچیده‌تر می‌شود. در آخرین دیدار بنیامین نتانیاهو با سرگی لاوروف، کرملین به تل‌آویو اطمینان داد که روسیه اجازه نمی‌دهد تا سوریه مبدل به جبهه درگیری میان ایران و اسراییل شود. روسیه مخالف درگیری ایران و نیروهای حامی آن با اسراییل از جبهه سوریه است.
امریکا و آینده اسراییل
سفیر اسراییل در امریکا می‌گوید در صورت بازگشت دولت جو بایدن به برجام، امکان ندارد کشورش ایالات‌متحده را در قبال ایران همراهی کند
گیلاد اردان، سفیر اسراییل در امریکا، می‌گوید که در صورت بازگشت دولت جدید امریکا به توافق هسته‌ای ایران، ما نمی‌توانیم بخشی از این روند باشیم. این در حالی است که اسراییل چند قبل گفته بود: خود را برای حمله احتمالی ایران آماده کرده‌ایم.
