تشدید جنگ در شمال، هزاران خانواده را به کابل سرازیر کرده؛ به پایتختی از هرج‌ومرج سیاسی با نفوسی که حتا آب‌های زیرزمینی در سال‌های اخیر آن را سیراب نمی‌کند. خیابان‌ها شلوغ، گرسنگی فراوان و جرم‌وجنایت ساری.
وزیر دولت در امور رسیدگی به حوادث، گفته که اخیرا ۱۷ هزار خانواده‌ی بی‌جاشده در کابل ثبت شده و امکان دارد این شمار به ۳۰ هزار خانواده برسد. «و این رقم در حال افزایش است.» او، تا اکنون وعده‌ی ۵ هزار خیمه را داده که قرار است تا یک هفته‌ی دیگر، در «باریک‌آب و بگرامی کابل»، سرپناه مؤقتی برای بی‌جاشدگان شود. وزیر دولت در امور رسیدگی به حوادث، گفته که در حال حاضر، در ۲۵ ولایت افغانستان جنگ جریان دارد و تنها در دو ماه گذشته، بیش‌تر از ۶۰ هزار خانواده‌ی بی‌جاشده در ولایت‌های افغانستان ثبت شده که از این میان، نزدیک به ۵۳ هزار خانواده، کمک دریافت کرده است.
فاز جدید جنگ که به مرکز شهرها کشیده، تا اکنون مرکزر هفت ولایت را به طور نسبی یا کامل سقوط داده و نبرد در مراکز و اطراف ولایت‌های شمال، جنوب و غرب به شدت ادامه دارد. سقوط شهرها، در حالی که دولت توان نظامی اش را از همه ولسوالی‌ها در آن متمرکز کرده، مردم را به شوک برده است. امریکا که همه میدان را نتیجه‌ی خروج نابه‌هنگام و بازی‌های چندپهلوی آن می‌دانند، بهبود وضعیت را وابسته به رهبران سیاسی و نظامی افغانستان گفته؛ موضعی که منتقدان دولت در داخل هم بر آن تأکید دارند و دولت را به نداشتن اراده‌ی نظامی مقابل طالب متهم می‌کنند.
چهار دهه می‌شود افغانستان در جمع کشورهایی با بیش‌ترین درصدی مهاجران است. موج تازه‌ی آوارگی داخلی و خارجی، هم‌زمان با اعلام خروج نیروهای امریکایی و افزایش حمله‌های طالبان، آغاز شده. بر اساس آماری که صبح کابل دو هفته پیش در گزارشی از ریاست مرکزی پاسپورت به نشر رسانده بود، روزانه بیش‌تر از شش هزار پاسپورت در کابل و ولایت‌های دیگر توزیع می‌شود؛ هم‌چنان گزارش‌ها می‌رساند که روزانه حدود دو تا سه هزار نفر از مرز ایران به گونه‌ی قاچاقی افغانستان را ترک می‌کنند.
کنترل طالبان بر ولسوالی‌ها و برخی از شهرها، هزاران نفر را مجبور به فرار کرده. هرچند، طالبان گفته اند که به تسلیم‌شدگان کاری ندارند؛ اما لت‌وکوب و کشتار افراد در زیر حاکمیت این گروه و استفاده از خانه‌های مردم ملکی در هنگام جنگ به عنوان سنگر، باعث ترس و افزایش فرار مردم از مناطق زیر کنترل این گروه شده. نبود امکانات صحی و دست‌رسی به دیگر سهولت‌های نسبی‌ای که در نقاط زیر کنترل دولت فراهم است، در مناطق زیر کنترل این گروه وجود ندارد. در شهرهای باقی‌مانده، با شکست طلسم حاکمیت دولت بر شهرها، نگرانی مردم چند برابر شده است.
طالبان، بر علاوه‌ی قوانین دیگری که در دوره‌ی پنج‌ساله‌ی حاکمیت این گروه در دهه‌ی هفتاد بر افغانستان اعمال شده بود، میراث جدیدی از داعش را به نام جهادالنکاح با خود آورده اند. میراث جدید طالبان، هزاران خانواده را از ترس افتادن زنان و دختران شان به اسارت این گروه، مجبور به فرار کرده است. هرچند، تا اکنون جهادالنکاح از سوی سخن‌گویان این گروه تأیید نشده؛ اما گزارش‌هایی از کشور همسایه‌ی پاکستان که پشتیبان اصلی جنگ افغانستان دانسته می‌شود، می‌رساند که تبلیغ جهادالنکاح به شدت در مدارس و برخی مناطق این کشور جریان دارد. به آن‌ها گفته می‌شود که با جنگ در افغانستان، صاحب خانه، سرمایه و زن می‌شوند؛ صاحب دخترانی که بر اساس روایت‌های جهادی، به جهادی‌ها تعلق می‌گیرند.
نهاد «نجات کودکان»، هفته‌ی گذشته در گزارشی نوشت که ۸۰ هزار کودک در ماه‌های اخیر به دلیل جنگ بی‌جاشده است و یونیسف، دو روز پیش از افزایش آمار کشته‌ها و زخمی‌های کودکان ابراز شگفتی کرد. این نهاد گفته که استفاده از کودکان به عنوان سرباز و سپر جنگی توسط طالبان، آن‌ها را «شوکه» کرده است. یونیسف شوکه است، مردم شوکه اند و کشورهایی که تا اکنون در افغانستان به نام جنگ با تروریزم حضور داشتند نیز به نوعی شوکی که دیده اند را ابراز می‌کنند. آن چه هنوز روشن نیست، دلیل اصلی پیش‌روی طالبان و پس‌روی دولت است؛ بازی موش‌وگربه‌ای که در آن دولت نقش موش را بازی می‌کند.
با این حدی از پیچیدگی و بدبختی داخلی، این روزها دست مردم بیش از هر یخنی، یخن پاکستان را دارند و شهروندان انترنتی، با تمام توان تلاش دارند هشتگ #پاکستان_را_تحریم_کنید! به آدرس سازمان ملل، به یک میلیون پست و کمنت در فیسبوک و تویتر برسانند. برای بیش‌تری از آن‌ها، حتا اگر رسیدن به یک میلیون اشتراک، تأثیری بر سیاست پاکستان و وضعیت افغانستان نیز نداشته باشد، موفقیت بزرگی پنداشته می‌شود؛ موفقیتی که باعث شده چهره‌ها و مبلغین حکومتی نیز با هم‌سویی و گسترش آن، توجه به ناکارگی شان را به سمت دیگری جلب کنند. بیش از هر شهروندی، سخن‌گویان و چهره‌های انترنتی حکومتی، بر طبل این هشتگ می‌کوبند.
در کنار ترندشدن این هشتگ، گروه‌های مردمی‌ای در کابل شکل گرفته تا با جمع‌آوری کمک به آورگان، آسیب‌پذیری آن‌ها کار کم‌تر کنند. نهاد خیریه‌ی اجمل رحمانی، وکیل پارلمان، در صفحه اش نوشته که به کمک آوارگان شتافته و به مهاجران ساکن در پارک آزادی واقع سر کوتل خیرخانه، غذا و برخی امکانات اولیه، توزیع کرده است.
ناهید فرید، وکیل پارلمان از هرات، در صفحه‌ی فیسبوکش نوشته: «کابلیان این روزها مهمان‌دارند. آن‌ها میزبان پناهندگان جنگ‌های خانمان‌سوز کشور اند. بر ما که ساکن شهر کابل استیم، پذیرایی از این مهمانان وجیبه‌ی دینی و انسانی است.» بانو فرید، در حالی میزبانی از آوارگان جنگ را وجیبه‌ی دینی خوانده که طالبان، آواره‌کردن آن‌ها و تخریب زندگی مردم را وجیبه‌ی دینی می‌دانند: تضاد در روایت‌های دینی که سال‌ها می‌شود از افغانستان قربانی می‌گیرد. خانم فرید نوشته که «برای کمک‌کردن، نیاز نیست ستاد تشکیل دهیم و منتظر جمع‌آوری کمک‌ها باشیم. هر شهروند کابل خودش یک ستاد است و می‌تواند به قدر توان خود کمک کند.»
انجمن دانش‌جویی دانش‌گاه رنا، با نشر اطلاعیه‌ای در صفحه‌ی این دانش‌گاه، از راه‌اندازی کارزار برای جمع‌آوری کمک به آوارگان و آسیب‌دیدگان جنگی خبر داده است. در این اطلاعیه نوشته که «مثل گذشته باید به کمک هم‌وطنان بشتابیم و لباس، مواد غذایی، سرپناه و پول نقد کمک کنیم.» عده‌ای با نشر عکس‌هایی از مهاجران، گفته اند که باید به آن‌ها در مساجد، مکاتب و دیگر مکان‌های عامه جا داده شود. طبق معلومات وزارت دولت در امور حوادث، مهاجرانی که در روزهای اخیر وارد کابل شده اند، در پارک آزادی و پارک شهر نو در مرکز کابل جابه‌جا شده اند.
افزایش جنگ و نبرد دولت و طالب بر سر مناطق باقی‌مانده، نگرانی از افزایش مهاجرت‌های داخلی و خارجی را بیش‌تر کرده است. ایران، همسایه‌ی غربی افغانستان که یکی از اولین مقاصد بیش‌تر مهاجران افغانستانی است، در هفته‌های اخیر به دلیل حاکمیت طالبان بر بندر اسلام‌قلعه، ویزه‌ی زمینی اش را به روی شهروندان افغانستان بسته و احتمال می‌رود به زودی ویزه‌ی هوایی را نیز به بهانه‌ی گسترش ویروس کرونا در ایران، متوقف کند. برخی از اعضای ناتو، با پیش‌بینی از آینده‌ی افغانستان، برای هم‌کاران داخلی شان صدور ویزه در نظر گرفته اند و همسایه‌ی شمال‌شرقی افغانستان -تاجیکستان- که ثبات اقتصادی مناسبی ندارد، اعلام کرده که ۱۰۰ هزار مهاجر افغانستان را می‌پذیرد. برخی کشورها و سازمان‌ها نیز، برای فراهم‌کردن ویزه به عده‌ای از فعالان رسانه، مدنی و زنان، تلاش‌هایی را روی دست گرفته اند.
آینده، برجسته‌ترین تصویر تاریک افغانستان است؛ کشوری درگیر در جنگ گروه‌های مختلف و سطح بالایی از تنش و بی‌اعتمادی داخلی که امکان دخالت کشورهای بیرونی را نیز افزایش داده است. هرچند، دیروز، عبدالله عبدالله، سفر تازه‌ای به هدف صلح در قطر داشته؛ اما مردم که تا اکنون بیش‌تر از صلح، جنگ دیده اند، باوری به این گفتت‌وگوها ندارند. برخی از کشورها و تحلیل‌گران خارجی که انگار نمی‌توانند از مسئله‌ی افغانستان بگذرند، به شکل کنایه‌آمیز هم‌دیگر را ملامت می‌کنند و برخی از کشورها نیز، برای سرپوش‌گذاشتن به دخالت‌های شان در افغانستان، وضعیت به‌وجودآمده را اشبتاه دیگری می‌پندارند.
