شامگاه روز شنبه (۱۹ دلو)، در ولسوالی شیرزاد ولایت ننگرهار، فردی که یونیفورم نیروهای امنیتی افغانستان را به تن داشت، بر نیروهای امریکایی تیراندازی کرد که دو نظامی امریکایی کشته شده و شش نظامی دیگر زخمی شدند. سانی لگت، سخنگوی نیروهای امریکایی در افغانستان، این رویداد را تأیید کرده و گفته است که این اتفاق در ولسوالی شیرزاد ولایت ننگرهار رخ داده و هنوز علت اساسی این رویداد مشخص نشده است. برخی از مقامهای امنیتی ولایت ننگرهار با بیان این که درگیری در داخل ساختمان ولسوالی شیرزاد اتفاق افتاده، به خبرگزاری رویترز گفته اند درگیری میان نیروهای امریکایی و نیروهای امنیتی افغان بوده است.
در همین حال، روزنامهی نیویارکتایمز نیز، این رویداد را میان نیروهای امنیتی افغان و امریکایی مرگبار توصیف کرده و نوشته است که حادثهی مذکور در جریان برنامهی مشترک آموزشی صورت گرفته است. مقامهای افغان به این روزنامه گفته اند که حدود پنج یا شش نظامی امریکایی و شش نظامی افغان کشته شده اند.
حملات خودی، به حملاتی گفته میشود که نیروهای امنیتی افغان علیه یکدیگر شلیک میکنند و بعد از تحقیقات چندین رویداد مشخص شده که اینگونه حملات از سوی نفوذیهای گروه طالبان اجرا میشود. حملات خودی برای نخستین بار از سال ۲۰۱۲ میلادی در میان نیروهای امنیتی افغان آغاز شد که نفوذیهای طالبان با استفاده از یونیفورم نظامی، نیروهای امنیتی افغان را مورد هدف قرار دادند. به مرور زمان، این مسأله فراگیر و به یک چالش بزرگ امنیتی تبدیل شد که نگرانیهای جدی مقامهای حکومت افغانستان را برانگیخت؛ پس از آن، سلسلهی این حملات به نیروهای خارجی در کشور کشانده شد که به آن«حملات سبز علیه آبی» گفته میشود. رنگ سبز به کلاه نیروهای امنیتی افغانستان تعلق دارد و رنگ آبی به کلاه نیروهای خارجی اشاره میکند.
شش سال قبل از امروز، زمانی که چالش حملات خودی و حملات سبز علیه آبی در میان نیروهای افغان و خارجی به یک بحران تبدیل میشد، مورد مطالعات امنیتی امریکا و ناتو قرار گرفت و سرانجام، مقامهای نظامی امریکا به ویژه «جنرال مارتین دیمپسی» رییس ستاد مشترک ارتش امریکا، برای بررسی این موضوع به کابل آمدند. برای مهار این چالش، از همان آغاز، یک رشته تدابیر اضطراری برای کاهش حملات سربازان افغان علیه نیروهای خارجی روی دست گرفته شد که این تدابیر شامل وضع قیودات در روند جلب و جذب نیروهای جدید در میان نیروهای امنیتی افغان، تقویت استخبارات، ایجاد سیستم گزارشدهی و هشداردهی در خصوص علایم مشکوک میشود. هرچند، با اتخاذ این تدابیر تا حدودی از میزان حملات خودی در میان این نیروها، کاسته شد؛ اما به طور کامل مهار نشد و طی شش سال اخیر، چندین مورد اتفاق افتاد که بخشی از این حملات، توسط نفوذیهای طالبان انجام شده و برخی دیگر توسط سربازانی که نسبت به نظامیان خارجی ناراضی بوده اند و یا هم بر اساس عقاید شخصی آنها، صورت گرفته است.
حملات سبز علیه آبی، درست دو سال قبل از انتقال مسؤولیتهای امنیتی از نیروهای خارجی به نیروهای افغان آغاز شد و این حملات باعث شد که عملیات مشترک نیروهای خارجی و افغان برای مدتی به حالت تعلیق درآید. از جانب دیگر، این اقدامات، مؤثریت استراتژی امریکا در خصوص انتقال مسؤولیتهای امنیتی را زیر سؤال برد. روند آموزش نیروهای خارجی به نیروهای امنیتی افغان و اجرای عملیات مشترک، زمانی از سرگرفته شد که حامدکرزی، رییسجمهوری پیشین افغانستان و باراک اوباما، رییسجمهورپیشین امریکا، در ماه اگست سال ۲۰۱۳ میلادی در یک کنفرانس ویدیویی، بحث و گفتوگو کردند.
آغاز اولین عملیات مشترک در ولایت هلمند
راهاندازی عملیات مشترک نیروهای امنیتی افغان و خارجی در سال ۲۰۱۰ میلادی آغاز شد. تا پیش از آغاز این عملیات، نیروهای خارجی به منظور کوبیدن جنگجویان طالبان، عملیات مستقل را اجرا میکردند و عملیات مستقل آنها، منجر به تلفات بیرویهی غیرنظامیان افغان شده بود. برای جلوگیری از این چالش، دولت افغانستان و ناتو به ویژه ایالات متحدهی امریکا به اجرای عملیات مشترک تصمیم گرفتند و برای اولین بار، این عملیات در ولسوالیهای نادعلی و مارجهی ولایت هلمند راهاندازی شد که در واقع، بزرگترین عملیات مشترک پس از سقوط رژیم طالبان در افغانستان توصیف شد. در آغاز راهاندازی این عملیات، نیروهای امنیتی افغان و خارجی با چالش عدم اعتماد مواجه شدند که از یکسو، اعتماد کافی میان این نیروها وجود نداشت و از سوی دیگر، مردم از ترس تهدید طالبان، حاضر به همکاری با این نیروها نبودند. نیروهای خارجی همواره تلاش کردند تا اعتماد مردم را در موفقیت این عملیات به دست آوردند که به همین خاطر، باور نیروهای خارجی بر این ذهنیت استوار بود که نیروهای امنیتی افغان در اجرای عملیات مشترک، درک، فهم و اطلاعات بهتری از وضعیت محل و رفتارهای فرهنگی مردم دارند.
مأموریت نظامی نیروهای خارجی در افغانستان در سال ۲۰۱۴ میلادی تغییر کرد و طی شش سال اخیر، نقش نیروهای خارجی در چارچوب آموزشی و مشورهدهی به نیروهای امنیتی افغان قرار گرفت؛ نیروهای خارجی زمانی در عملیات نیروهای افغان سهم میگیرند که آنها (نیروهای امنیتی افغان) نیاز به کمک داشته باشند. در حال حاضر،۹۰ درصد عملیات نیروهای امنیتی افغان مستقلانه در سطح افغانستان راهاندازی میشود. با وجود اقدامات احتیاطی دولت افغانستان و نیروهای خارجی؛ اما از چالش حملات سبز علیه آبی جلوگیری نشده و این حملات، درست در زمانی ادامه یافته که خروج نیروهای خارجی از افغانستان زمزمه میشود.
در این شرایط حساس، تداوم حملات خودی و حملات سبز علیه آبی، بر همکاریهای امنیتی واشنگتن- کابل تأثیرگذار است؛ شرایطی که از یکسو روابط کابل-واشنگتن رضایتبخش نیست و از سوی دیگر، ممکن است باعث تقویت روحیهی جنگی گروه طالبان علیه نیروهای خارجی و دولت افغانستان شود. در عین حال، ایالات متحدهی امریکا با گروه طالبان، طی بیشتر از یک سال، یازده بار در میز گفتوگو نشستند که «خروج نیروهای خارجی» از این کشور در آجندای اصلی این مذاکرات قرار داشت؛ اما در این مدت، مذاکرات دو طرف با شکست روبهرو شده است. در صورتی که اقدامات قاطع و سنجیده شده برای مهار کامل این حملات از سوی دولت افغانستان روی دست گرفته نشود، شکاف بیاعتمادی را میان دو دولت فراختر کرده و جنگ طالبان را علیه نیروهای افغان و خارجی، بیشتر خواهد کرد.