بروکراسی در کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی

کمیسیون انتخابات پس از سه ماه بی‌نظمی و عدم مدیریت درست، نتیجه‌ی ابتدایی را در اول جدی ماه جاری همگانی و محمداشرف غنی، نامزد ریاست‌جمهوری را، برنده‌ی نتیجه‌ی ابتدایی اعلام کرد. پس از اعلام نتیجه‌ی ابتدایی، نتیجه‌ی اعلام‌شده برای بررسی و موشکافی بیشتر به کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی محول شد. مسؤولان کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی پس از چند هفته از روند کاری خود، اعلام کرد که روند بازشماری و رسیدگی به شکایت‌ها ۹۰ درصد تکمیل شده است. مسؤولان این کمیسیون هم‌چنان تأکید کرده که کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی و کمیسیون انتخابات به تفاهم رسیدند تا در مورد بازشماری آرا، یک طرح اساسی را روی دست گیرند.
کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی اعلام کرده، رسیدگی به شکایت‌ها در ۲۸ ولایت افغانستان تکمیل و نهایی شده است که اطلاعیه‌ای از سوی این کمیسیون به دفاتر ولایتی صادر شده است؛ اما دبیرخانه‌ی کمیسیون انتخابات مدعی است که کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی تنها به هفت دفتر ولایتی کمیسیون انتخابات اطلاع داده است.
به هر صورت اما انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۸، مزخرف‌ترین انتخاباتی بود که افغانستان پشت سر گذراند. لوایح و طرزالعمل‌ها به صورت آشکار از سوی نهادهای برگزارکننده نقض و تقویم برگزاری انتخابات و اعلام نتایج بدست فراموشی سپرده شد. انتخابات ریاست‌جمهوری در ششم ماه میزان سال جاری برگزار شد و نتیجه‌ی ابتدایی آن در جریان سه ماه گذشته با فراز و نشیب‌های بسیار اعلام شد. اکنون فرمان انتخابات به دست کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی است. هنوز طرح دقیق تقویم زمانی به صورت شفاف برای تکمیل کردن شکایت‌ها وجود ندارد و در عین حال، کمیسیون شکایات قادر به پاسخ‌دهی هم نیست که این کمیسیون دقیقا چه زمانی، روند کاری خود را به پایان می‌رساند. در تقویم کمیسیون انتخابات آمده است که این کمیسیون نتیجه‌ی نهایی انتخابات را درست به تاریخ ۱۶/۰۸/۱۳۹۸ اعلام می‌کند؛ اما حدود بیشتر از یک ماه از این تقویم می‌گذرد و هنوز خبری از نتیجه‌ی نهایی انتخابات نیست.
شماری از نهادهای ناظر انتخابات با انتقاد از عمل‌کرد کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی، معتقدند که این کمیسیون در حال حاضر مصروف بروکراسی اداری (کاغذپرانی) است و با توجه به حجم گسترده‌ی شکایات، این کمیسیون بدون رویکرد حقوقی برخورد کرده است.
ناصری‌زاده، مسؤول نظارت بنیاد انتخابات شفاف افغانستان (تیفا)، می‌گوید که بر اساس تقویم، باید دیروز دوشنبه (۲۳ جدی) روند کاری کمیسیون شکایات در سطح ولایات به اتمام می‌رسید؛ اما این کمیسیون نتوانسته است که بر اساس تقویم به پیش برود که این امر، تأثیر منفی را بالای نتیجه‌ی نهایی انتخابات می‌گذارد.
تیفا، با اشاره به این‌ که کمیسیون شکایات و کمیسیون انتخابات، در نهایی‌سازی زودتر شکایت‌ها، ضرورت به هماهنگی دارد، تأکید کرد، حداقل کمیسیون شکایات انتخاباتی که نقش محکمه‌ی انتخابات را بازی می‌کند، شکایاتی که قبلا به این کمیسیون راجع شده بود، اکنون دنبال این است تا اسناد بیشتری را از شرکای انتخاباتی و کمیسیون انتخابات مطالبه دارد که این امر، نقش کمیسیون را در چگونگی اعلام نتیجه‌ی نهایی، زیر سؤال می‌برد.
به گفته‌ی مسؤولان نظارت‌کننده‌ی تیفا، با توجه به فرصت زمانی‌ای ‌که کمیسیون شکایات در اختیار داشت تا زمینه‌های بیشتری را برای جمع‌بندی نتیجه‌ی نهایی انتخابات به دست آورد؛ اما با گذشت پانزده روز، هنوز این کمیسیون نتوانسته که به یک جمع‌بندی برسد و کمیسیون شکایات نیز به نوبه‌ی خود مرتکب نقض تقویم انتخابات شده است.
تقویم انتخابات که بخش عمده‌ی حقوقی انتخابات شمرده می‌شود؛ اما حداقل در انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۸، تقویمی‌ که توسط خود شان تهیه شده، به صورت آشکار مورد نقض قرار گرفته است و نقض تقویم، شکاف بی‌اعتمادی را میان مردم و انتخابات فراخ‌تر کرد.
با این همه، کمیسیون شکایات انتخاباتی بعد از اعلام نتیجه‌ی ابتدایی، پانزده روز فرصت داشت تا به امور شکایت‌ها در سطح ولایات رسیدگی کند و نُه روز دیگر مهلت داشت تا نتیجه‌ی بررسی شکایت‌ها در سطح مرکزی به پایان می‌رسید؛ اما هیچ کدامی از این موارد رعایت نشده است. با وجود چالش‌های انتخابات‌های گذشته؛ اما بخشی از مردم به پای صندوق‌های رأی رفتند؛ به امید این‌که آن‌ها مسیر درست و منطقی را برای تشکیل حکومت منتخب و پاسخ‌گو انتخاب کنند؛ به همین خاطر با اراده‌ی قوی به نامزد مورد نظر شان رأی دادند.
انتخابات، مهفومی است پیچیده، توأم با مسؤولیت‌های فردی و اجتماعی؛ مردم افغانستان، درست زمانی در چهارمین دور انتخابات شرکت کردند که محیط و جغرافیای آن برای این آزمون آماده نبود؛ اما با وجود چالش‌های فراگیر، مردم افغانستان در جهت مشارکت به انتخابات، آزمون ملی و تجربه‌ی دموکرسی را مشق کردند. هرچند میزان مشارکت مردم در انتخابات نسبت به سه دور انتخابات کم‌تر بود؛ اما در عموم، شهروندان در روندهای سیاسی و رقابت‌های میان‌گروهی، بنا بر حقی ‌که قانون اساسی افغانستان به رسمیت شناخته، حضور یافتند و رأی دادند؛ اما برخلاف اراده‌ی عمومی، آرای آن‌ها در زمان تعیین شده مورد بررسی قرار نگرفت.
افغانستان، چهار دوره می‌شود که انتخابات ریاست‌جمهوری را به تجربه می‌گیرد؛ به این معنا، دو دهه می‌شود که مردم افغانستان با واژه‌هایی چون انتخابات، انتخابات سالم، آزاد، بی‌طرفی، مردم، رأی و آزادی بیان از جمله آزادی گفتار و نوشتار در رسانه‌ها و از این قبیل واژه‌ها آشنا شدند؛ مردمی ‌که تازه با انتخابات آشنا شده و هنوز به پختگی لازم برای تشخیص و اهمیت انتخابات نرسیده، عدم مدیریت این روند از سوی نهادهای برگزارکننده، بیشتر به کسانی ‌که شرکت کردند، آسیب رسانید و شکاف بی‌اعتمادی را نسبت به انتخابات دو برابر کرد. با وجود این همه ناکارایی، توقع نمی‌رود که مردم افغانستان بار دیگر در انتخابات شرکت کنند.