گفت‌وگوی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر با نیلوفر لنگر، روزنامه‌نگار
برخی زنان فعال به این باورند که زنان افغانستان برای دادخواهی و دفاع از حقوق شان، به ویژه پس از آغاز گفت‌وگوهای صلح که به ایجاد برخی نگرانی‌ها در رابطه با نادیده‌گرفته‌شدن حقوق آن‌ها در این مذاکرات انجامیده است، باید دست به ایجاد جنبش‌های مستقل بزنند. این فعالان می‌گویند که ظرفیت ایجاد چنین جنبش‌هایی در میان زنان و دختران تحصیل‌کرده‌ی کشور وجود دارد؛ آن‌ها تنها نیاز به یک محرک دارند.
نیلوفر لنگر -روزنامه‌نگار- در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید که نباید فراموش کرد که شمار زیادی از زنان افغانستانی در بیست سال اخیر به مکتب و دانشگاه رفته اند، کار کرده اند و ظرفیت شان را در بخش‌های مختلف به نمایش گذاشته اند؛ پس نمی‌توان گفت که ظرفیتی برای ایجاد جنبش‌های مستقل در آن‌ها وجود ندارد. «من این ظرفیت را حد اقل در زنان تحصیل‌کرده‌ی افغانستان می‌بینم و به نظر من، آن‌ها فقط به انگیزه‌دهی نیاز دارند. به باور من تنها لازم است که یک گروه پیش‌قدم شود، مسوولیت بگیرد و این حرکت را آغاز کند و مسیری را در پیش بگیرد که امکان پیوستن زنان بیش‌تر را فراهم بکند. فکر می‌کنم که فقط به یک جرقه‌ی کوچک نیاز است و انتظار می‌رود که حداقل زنان باسواد و دانش‌آموخته‌ی کشور وارد چنین جنبش‌هایی شوند.»
شبکه: شمار زیادی از زنان، از جمله فعالان مدنی، در جریان گفت‌وگوهایی که با آن‌ها داشته ایم از نتایج غیرقابل قبولی که ممکن است گفت‌وگوهای دولت با طالبان برای زنان داشته باشد ابراز نگرانی کرده اند، شما چه فکر می‌کنید؛ آیا مذاکره با گروهی که پیشینه‌ی خوبی، به ویژه در رابطه با زنان ندارد به جایی خواهد رسید؟
لنگر: دولت افغانستان، هیئت گفت‌وگوکننده و متحدان بین‌المللی کشور، که به نحوی نقش نظارتی هم دارند، باید بپذیرند و به خاطر داشته باشند که طالبان پیش از هرچیز دیگری یک گروه افراطی دینی است و این گروه مشخصا با موضوعاتی از قبیل حقوق بشر، حقوق زنان، آزادی بیان و در کل ارزش‌های دموکراتیک مخالف است و به آن باور ندارد. بنا بر این بهتر است که فریب ترفندهای سیاسی، حاشیه‌روی‌ها و کلی‌گویی‌های طالبان را نخورند. باور من این است که اگر ما فکر کنیم که طالبان با یک گفت‌وگوی گرم صلح‌آمیز به این نتیجه می‌رسند که به روند صلح بپیوندند و ارزش‌های دموکراتیک را بپذیرند، در واقع خود را فریب داده ایم. آن‌چه لازم است انجام شود، این است که هیئت مذاکره‌کننده‌ی دولت با نمایندگان طالبان با قاطعیت وارد گفت‌وگو شود، نه با سیاست تضرع و مدارا. چیزی که باید به آن تاکید کنم این است که ارزش‌های دموکراتیک، از جمله حقوق و آزادی‌های زنان، حقوق بشر، آزادی بیان، حقوق رسانه‌ها و سایر ارزش‌ها باید با جزییات در مذاکرات مورد بحث قرار بگیرد و به شکل اساسی در مورد آن صحبت شود. اگر قرار باشد که در این موارد به کلی‌گویی اکتفا شود پس برای چه مذاکره می‌کنیم؟ آیا دلیل گفت‌وگو تنها قطع جنگ است؟ مسلما تنها بحث جنگ نظامی مطرح نیست، بحث اساسی بحث ارزش‌های دموکراتیک است که در این بیست سال در بدل قربانی‌های زیادی به دست آمده است؛ بنا بر این، اگر حکومت افغانستان در این روند ارزش‌های دموکراتیک را اساس قرار بدهد و برای حفظ آن‌ها مبارزه کند، پذیرفتنی است؛ اما اگر قرار است تصمیم‌گیری در این مورد را به طالبان بسپارند، پس روند را لغو کنند و حکومت را به طالبان تسلیم کنند.
شبکه: آیا قاطعیت تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت، ممکن است به نتایجی از جمله تغییر روی‌کرد طالبان نسبت به زنان بینجامد؟
لنگر: من در بخش زنان هیچ امیدی به تغییر در تفکر طالبان ندارم و فکر می‌کنم؛ هرگز تغییری در دیدگاه آن‌ها نسبت به زنان نخواهد آمد و نمی‌توان مغز متحجر چندصدساله‌ی آن‌ها را تغییر داد. بنا بر این، دولت افغانستان باید از موضع قدرت حرف بزند و به طالبان گوش‌زد کند که اگرچه یکی از اصلی‌ترین دلایل گفت‌وگوی دولت افغانستان با آن‌ها توافق بر سر توقف جنگ و خون‌ریزی است؛ اما طالبان این حق را ندارند که مانع ارزش‌های دموکراتیک و آزادی‌های زنان شوند. موضع دولت باید موضع قدرت باشد.
شبکه: آیا شما این توانایی را در تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت می‌بینید؟
لنگر: ما تا اندازه‌ای به اعضای هیئت مذاکره‌کننده اعتماد داریم؛ اما نیاز است که دولت افغانستان و مشخصا حامیان بین‌المللی که به هر حال نان و قطعا فرمان هم می‌دهند، نقش نظارتی و حمایتی داشته باشند و از هیئت مذاکره‌کننده پشتیبانی کنند؛ تا این گروه بتواند از موضع اقتدار و حقانیت صحبت کند، در غیر این صورت هیئت دولت به تنهایی قادر به این کار نخواهد بود.
شبکه: به نظر شما، آیا حضور نمایندگان زن در این گفت‌وگوها می‌تواند تاثیری بر موقف طالبان نسبت به آن‌ها داشته باشد؟
لنگر: بدون شک به حضور زنان نیاز است؛ اما این حضور باید فعال و قوی باشد. اعضای زن هیئت مذاکره‌کننده نیاز جدی به حمایت دارند. آن‌ها باید صلاحیت کافی برای بحث و ایجاد گفتمان داشته باشند و دیدگاه‌های شان به عنوان محورهای اساسی بحث روی میز مذاکره مورد توجه قرار بگیرد. حکومت افغانستان، نهادهای حقوق‌بشری و حامی زنان و نهادهای بین‌المللی حامی افغانستان، باید از زنانی که در روند صلح حضور دارند حمایت کنند؛ تا آن‌ها بتوانند به شکل قدرت‌مند ظاهر شوند، در غیر این صورت نقش نمادین زنان که در میدان سیاست افغانستان معمول است، ره به جایی نخواهد برد.
شبکه: شهروندان زن برای حمایت از زنانی که در تیم مذاکره‌کننده استند، چه باید کنند؟
لنگر: در حال حاضر ما، از روش‌های مختلفی می‌توانیم استفاده کنیم؛ روایت حوادث و خشونت‌های اعمال‌شده بر زنان افغانستان و اعتراض در برابر آن‌چه طالبان در چند دهه‌ی اخیر بر سر زنان آورده اند، از راه‌های حمایت از اعضای زن در هیئت مذاکره‌کننده‌ی دولت است. ما باید از هر دریچه‌ا‌ی ممکن، از جمله راه‌پیمایی، نوشتن، هنر، برگزاری بحث و گفتمان‌های رسانه‌ای به گوش طالبان و جهانیان برسانیم که ما زنان افغانستان هنوز خشونت، نابرابری و ظلمی که طالبان بر ما اعمال کردند را به خاطر داریم، آن را فراموش نمی‌کنیم و طالبان را نمی‌بخشیم. پس ما با طالبان نیستیم و آن‌ها را نمی‌پذیریم؛ ولی اگر سکوت کنیم و میدان را به نفع طالبان خالی کنیم، به این معنا است که ما به عنوان زنان افغانستان، قربانی بوده ایم و باز هم قربانی می‌دهیم و تنها خواست ما قطع جنگ است؛ حتا اگر به قیمت تکرار قوانین دوره‌ی طالبان برای زنان باشد.
شبکه: فکر می‌کنید این اقدام‌های زنان تا چه اندازه تاثیرگذار باشد؟
لنگر: کنش و واکنش‌های هدف‌مند و منسجم زنان افغانستان در برابر طالبان، اگر به شکل درست هم‌رسانی شود، می‌تواند به جهانیان نشان بدهد که زنان افغانستان برای حق شان و به خاطر قربانی‌هایی که داده اند ایستادگی می‌کنند و در برابر طالبان سر خم نخواهند کرد و نخواهند پذیرفت که این گروه، یک‌بار دیگر حق آن‌ها را زیر پا و آزادی‌های شان را سلب کند، آن‌ها را خانه‌نشین کند و از ابتدایی‌ترین حقوق زندگی محروم شان بکند؛ اگر این صداها به گوش جهان برسد، بدون شک تاثیرگذار خواهد بود.
شبکه: پیش‌بینی شما از وضعیت زنان در حکومت پساصلح چه است؟
لنگر: همان‌طور که در آغاز اشاره کردم؛ اگر دولت و طالبان تنها بر سر بحث‌های سیاسی و نظامی به توافق برسند و از بحث زنان و ارزش‌های دموکراتیک در قالب یک فقره‌ی کلی گذشته شود، در صورت امضای توافق‌نامه‌ی صلح، بدون شک فضا برای زنان بسیار محدودتر خواهد شد؛ حداقل پیش‌رفت در مشارکت سیاسی زنان اصلا متصور نیست و حضور پررنگ آن‌ها در اجتماع، فرهنگ، اقتصاد، ورزش و دیگر حوزه‌ها به شدت زیر فشار خواهد بود؛ اما اگر روی ارزش‌های دموکراتیک با جزییات بحث شود و توافق صورت بگیرد، شاید بتوان به وضعیت زنان پس از گفت‌وگوهای صلح اندکی امیدوار بود.
شبکه: ارزیابی تان از آن‌چه تا اکنون در مذاکرات صلح گذشته است چه است؟
لنگر: متاسفانه تا اکنون هیچ امیدواری وجود ندارد؛ حتا اگر سرنخی برای امیدواری در بحث‌های سیاسی و نظامی وجود داشته باشد، من در مورد مسایلی، از جمله ارزش‌ها و باورهای دموکراتیک، آزادی بیان، حقوق بشر و حقوق و آزادی‌های زنان کاملا ناامید استم؛ زیرا هنوز هیچ چراغ سبزی در این روند نمی‌بینم. متاسفانه این روند از آغاز تا اکنون گاهی به بن‌بست می‌خورد، گاهی پیش می‌رود و گاهی نیز متوقف می‌شود.
من هیچ نشانه‌ای مبنی بر این که راهی برای رسیدن به صلح در یک فضای دموکراتیک وجود داشته باشد نمی‌بینم. از همان آغاز واکنش‌ها در برابر موضوعاتی از قبیل حقوق و آزادی‌های زنان و سایر ارزش‌های دموکراتیک فقط در حد کلی‌گویی و حاشیه‌روی بوده و در واقع، هیچ حرف مشخصی در این مورد گفته نشده است که بتوان به آن امیدوار بود.
به گفته‌ی بانو لنگر، آن‌چه برای او نگران‌کننده است، این است که در مذاکرات صلح، موضوع زنان به عنوان یک مساله‌ی عمومی و عادی و بدون پرداختن به جزییات مطرح شود و در این مورد بحث نشود که دست‌آوردهای زنان باید حفظ شود و نباید در حقوق تحصیل، کار، فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آن‌ها دخالت شود.
