حتما شما هم وقتی در جاده‌های شهر تان قدم می‌زنید، با دیدن انارهای تازه‌ای که دست‌فروشان و میوه‌فروشی‌ها برای فروش آورده اند، وسوسه می‌شوید تا مقداری از آن را برای خانواده‌ی تان بخرید. فصل، فصل انار است؛ آن هم انار خوش‌مزه و با کیفیت افغانستان. انار افغانستان را همه می‌پسندند و مزه‌ی آن را دوست دارند. انار در میان مردم جهان یکی از خوش‌مزه‌ترین میوه‌ها است؛ دلیلش هم مزایای فراوانی است که برای مردم دارد، از حفظ قند خون گرفته تا جلوگیری از سرطان‌های پوستی. انار در تمام نقاط دنیا کشت نمی‌شود و تنها کشورهای معدودی مانند افغانستان، ایران، هند، پاکستان، عراق و ترکیه آن را تولید می‌کنند.
شاید افغانستان بزرگ‌ترین تولیدکنندهی انار در جهان نباشد؛ اما واقعیت مسلمی که به نظر نمی‌رسد هرگز تغییر کند، این است که کشور ما بهترین انار را در تمام دنیا دارد. «لورِن استودارد» از نمایندگی ایالات متحده برای توسعه بین‌المللی (USAID) زمانی گفته بود: «انارهای افغانستان، بهترین انارهایی اند که در تمام عمر تان خواهید دید. این انارها سرخ‌ترین اند و مزه‌ی فوق‌العاده‌ای دارند.» به راستی هم کسانی که مزه‌ی انار افغانستان را چشیده باشند با نظر «استودارد» موافق اند.
تولید انار جای‌گاه ویژه‌ای در اقتصاد کشاورزی افغانستان دارد و هزاران نفر در سراسر کشور با آن امرار معاش می‌کنند. برخی از گیاه‌شناسان پیشتاز در دنیا، افغانستان را گهواره‌ی تولید انار می‌دانند؛ کشوری که بیش از هر جای دیگری در جهان، انواع مختلفی از انار را دارد.
اکبر رستمی، سخنگوی وزارت زراعت، آب‌یاری و مال‌داری در گفت‌وگو با روزنامه‌ی صبح کابل گفت: «انار، بیشتر در ولایت کندهار، به ویژه ولسوالی ارغنداب آن تولید می‌شود و باغ‌های انار زیادی هم در ولسوالی تگابِ کاپیسا و تاشقرغان وجود دارد. مجموعا در کاپیسا ۲۱ هزار هکتار و در کندهار بیش از ۴۰ هزار هکتار زمین، به باغ‌های انار اختصاص یافته است.»
با گذشت هر سال، تولیدات انار در کشور افزایش می‌یابد و این رشد چیزی جز سود برای افغانستان ندارد. رستمی می‌گوید: «در سال جاری، بیش از ۲۵۰هزار متریک تُن انار در کشور تولید شده و نسبت به سال گذشته ۲۵ – ۳۰ درصد افزایش داشته است.» از آن جا که تقاضای بازارهای جهانی برای انار افغانستان رو به افزایش است، تقریبا همه چیز برای انار کشور خوب پیش می‌رود. حتا ۹ سال پیش، زمانی که دولت به شرکت فرانسوی «کارفور» که در دبی مستقر بود، انار صادر کرد، رقبای ترکی و افریقای شمالی، خود را در رقابتی نابرابر با افغانستان یافتند؛ چون انارهای ما بزرگ‌تر، سرخ‌تر و آب‌دارتر بودند. میرزمان پوپل، آمر انکشاف صادرات و سرمایه‌گذاری در اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان گفت: «انار افغانستان بهترین کیفیت را در سطح دنیا دارد و بازار آن نسبت به هر کشور دیگری در دنیا، گرم‌تر است.» با این حال نباید فراموش کرد که تقاضا برای انار افغانستان، قدم‌های اولش را برداشته و در این راستا، در اوایل راه استیم. به گونه‌ی مثال هنوز هم تقاضای داخلی امریکا برای انار، توسط کشورهایی مانند ترکیه، لبنان، یونان و مکزیکو تأمین می‌شود. هدف درازمدت این است که به تمام نقاط دنیا برای صادر کردن انار دست‌رسی داشته باشیم و هر جا که نامی از انار گرفته می‌شود، نام افغانستان نیز بر زبان بیاید.
گذشته از کیفیت انار افغانستان که قابل مقایسه با هیچ جای دنیا نیست، کارشناسان بر این باورند که افزایش تولیدات میوه، به ویژه انار در افغانستان، ابزار فوق‌العاده‌ای برای مبارزه با کشت مواد مخدر در این کشور است. هر چند ما هنوز هم بزرگ‌ترین تولیدکنندهی مواد مخدر در جهانیم؛ اما کشت انار در ولایت‌های جنوبی مانند کندهار، به فرصتی برای دهقانانی تبدیل شده که دست از کشت مواد مخدر کشیده و به محصولات سالم‌تری روی آورده اند. نگون‌بختانه، بر اساس آمار جهانی، کشور ما ۹۰ درصد کل هروئین دنیا و ۹۵ درصد مواد مخدرِ اروپا را تأمین می‌کند. آمار سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد که ۴۰۰هزار نفر در صنعت کشت مواد مخدر مشغول کار اند؛ رقمی که بیش از شمار نیروهای ارتش کشور است؛ با این وجود کارشناسان اقتصادی معتقدند که کشت و تولید بیشتر زعفران و انار که جلوه‌های جدیدی از محصولات افغانستان استند، می‌تواند جاگزین خوبی برای کشت مواد مخدر در کشور باشد.
انار در فصلی که برگ‌ها، آرام آرام زرد می‌شوند و با جدا شدن از شاخه‌های درخت، روی زمین می‌نشینند؛ برداشت می‌شود. این میوه‌ی محبوب، دارای انواع فراوانی است که کارشناسان تعداد آن را بیش از ۴۰ نوع می‌دانند؛ اما اکبر رستمی می‌گوید در حال حاضر ۲۴ نوع انار گوناگون در فارم‌های تحقیقاتی وزارت زراعت، آب‌یاری و مال‌داری وجود دارد. انار در رنگ‌های مختلف از سفید تا سیاه وجود دارد. این میوه تقریبا در هر آب و هوا و هرگونه خاکی می‌تواند رشد کند؛ اما آب زیاد در زمان رسیدن میوه باعث ترک خوردن آن می‌شود. انار، گرمای زیاد با باد خشک و سرمای تا ۱۰- درجه سانتی‌گراد را می‌تواند تحمل کند. آقای رستمی در این مورد می‌گوید که انار در آب و هوای معتدل و نسبتا گرم مانند کندهار، بهتر رشد می‌کند. این که انار کندهار کیفیت بسیار بالایی دارد، دلیلش شرایط جَوی بسیار مناسب این ولایت است. انار از سالم‌ترین و بهترین میوه‌های روی زمین است و ترکیبات مفید متفاوتی نسبت به دیگر میوه‌ها دارد. تحقیقات نشان داده است که انواع انار ترش و شیرین و محصولات آن‌ها مانند رب انار، آب انار و حتی پوست انار و هسته‌ی آن، خواص بسیار زیادی برای بدن دارد. می‌توان با مصرف این میوه، بدن را در برابر خیلی از بیماری‌ها مقاوم‌تر کرد. انار فقط یک میوه‌ی خوش‌آب و رنگ نیست؛ معمولا ۵۲ درصد وزن کل ایــن میــوه را دانه‌های آن تشکیل می‌دهد؛ دانه‌هایی که ۱۰۰ گرم آن‌ها، شامل مواد غذایی بسیار مفیدی است.
وزارت زراعت، آب‌یاری و مال‌داری از برنامه‌های خوبی برای کشت و تولید بیشتر انار خبر می‌دهد. اکبر رستمی، سخنگوی این وزارت می‌گوید که قرار است ۴۰ هزار جریب باغ توسط این وزارت ساخته شود که بخش زیادی از آن را باغ‌های انار تشکیل می‌دهد. از آن جایی که انار، تجارت سودآوری برای دهقانان و به صورت عموم برای کشور بوده است، افزایش باغ‌های انار، در کوتاه مدت هم می‌تواند تأثیر به سزایی بر سطح رفاه زندگی مردم افغانستان داشته باشد و کمک زیادی به پیش‌رفت اقتصاد کشاورزی کند. هم‌اکنون بازار بسیار خوبی برای انار، در داخل و خارج کشور وجود دارد. نمایش‌گاه‌های مختلفی که از سوی وزارت زراعت، آب‌یاری و مال‌داری برگزار شده، بازاریابی خوبی برای انار کرده و سطح رضایت مردم را از این میوه‌ی بهشتی، بالا برده است. رستمی می‌گوید: «انار در تمامی نمایش‌گاه‌های امسال کشور که در شهرهای مختلفی برپا شده اند، یکی از محصولات پرطرف‌دار در میان مردم و بازدیدکنندگان بوده است.» با این همه اگر بتوانیم تولیدات انار را بیشتر از امسال و سال‌های گذشته، افزایش دهیم، آیا قادر به مراقبت درست از آن استیم؟ نبود سردخانه‌های کافی و مناسب برای نگه‌داری نه تنها انار، بلکه تمامی میوه‌های تازه‌ای که امکان فاسد شدن در آن‌ها وجود دارد؛ از دغدغه‌های هر روز و شب دهقانان کشور است. ماه‌ها وقت و کار نیاز است تا بتوان انار را برداشت کرد و اگر نتوانیم از آن به درستی نگه‌داری کنیم، آن همه زحمت به هدر رفته و دهقان یا باید اجازه دهند میوه‌هایش فاسد شود یا آن را به بهای ناچیزی در بازار داخلی بفروشند. آقای رستمی در این باره گفت: «در حال حاضر چند سردخانه‌ی کوچک و متوسط در کشور موجود است؛ اما به سرمایه‌گذاری دولت و سکتورهای خصوصی در ایجاد سردخانه‌های بیشتر نیاز داریم. برنامه‌ی وزارت زراعت، آب‌یاری و مال‌داری این است که در سال ۱۳۹۹ خورشیدی، ۱۲ سردخانه‌ی ۵۰۰ متر تُن داشته باشیم.» ساخت سردخانه‌های بزرگ توسط دولت، باعث تشویق دهقانانی خواهد شد که در گذشته از نبود سردخانه‌ها برای محافظت از میوه‌های شان رنج برده و زیان کرده اند.
از صادرات چه خبر؟
با وجود تلاش‌های فراوان برای تماس با سخنگو و دیگر مسؤولان وزارت تجارت و صنعت، موفق به ارتباط با آن‌ها نشدیم؛ اما در گفت‌وگویی که روزنامه‌ی صبح کابل با میرزمان پوپل، آمر انکشاف صادرات و سرمایه‌گذاری در اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان داشت؛ آقای پوپل به موارد بسیار مثبتی در صادرات انار کشور اشاره کرد. او، می‌گوید انار افغانستان بیشتر به پاکستان، هندوستان، بحرین، امارات متحده‌ی عربی، قطر و آلمان صادر می‌شود. آقای پوپل گفت: «تا کنون در سال جاری، ۳۳هزار تُن انار را به کشورهای گوناگونی صادر کرده ایم و در سال گذشته (۱۳۹۷) رقم صادرات انار کشور به ۵۷هزار تُن می‌رسید. قرار است صادرات امسال ما در بخش انار، تا پایان سال جاری، بیشتر از پارسال باشد.»
صادرات انار افغانستان در مقایسه با تولید بالایی که نسبت به جمعیت کشور دارد، هنوز هم پایین است و انتظار می‌رود مسؤولان وزارت تجارت و صنعت و اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان به دنبال راه‌کارهایی برای افزایش صادرات انار باشند. محاط به خشکی بودن افغانستان در امر صادر کردن میوه‌های تازه، همواره به اقتصاد کشاورزی و دهقانان ما ضربه زده است. افغانستان هنوز هم برای صادر کردن محصولات کشاورزی‌اش به سایر کشورهای جهان، وابستگی شدیدی به راه‌های ترانزیتیِ کشورهای همسایه دارد و هر از گاهی زیر فشار سیاسی و اقتصادی این دولت‌ها قرار می‌گیرد؛ با این هم پس از ایجاد اولین دهلیز هوایی در اوایل سال ۲۰۱۷ میلادی، میوه‌های تازه‌ی افغانستان که به کشورهای دورتری صادر می‌شود، به موقع در بازارهای جهانی به دسترس همگان قرار گرفته و هرگز فاسد نمی‌شود.
دهلیزهای هوایی فرصت بی‌نظیری به کشورهای محاط به خشکی مانند افغانستان می‌دهد تا محصولات شان را سریع‌تر صادر کرده و سود قابل ملاحظه‌ای از آن به دست بیاورند. بنا بر آمار وزارت تجارت و صنعت، تا اوایل ماه سپتامبر، ۹٫۰۰۷ (نُه هزار و هفت) تُن از تولیدات افغانستان با استفاده از ۹۰۵ پرواز به بازارهای مختلف جهانی راه پیدا کرده که ارزش فروشات را به ۲۰۰ میلیون دالر افزایش داده است.
آقای پوپل در مورد ارزش صادرات انار می‌گوید: «سال گذشته به ارزش ۱۵ میلیون دالر انار صادر کردیم و تا این زمان از سال، ارزش صادرات انار افغانستان، ۹ میلیون دالر بوده است؛ اما انتظار می‌رود تا پایان سال جاری، این رقم به حدود ۲۰ میلیون دالر برسد که نسبت به سال گذشته، ۵ میلیون دالر افزایش را نشان می‌دهد. آقای پوپل می‌گوید: «بیشتر انارهای افغانستان از راه زمینی صادر می‌شود؛ اما بهترین گزینه دهلیزهای هوایی است که باعث می‌شود انارها سر وقت به بازارهای جهانی برسد. انار افغانستان از طریق دهلیزهای هوایی به کشورهای خلیج، آلمان و انگلستان صادر می‌شود.» میرزمان پوپل، تعرفه‌های بلند پاکستان بر انار افغانستان را مشکلی بر سر راه صادر کردن انار کشور عنوان کرده و گفت: «بیشتر انار کشور از راه‌های زمینی صادر می‌شود و در فصل خزان که فصل انار است، پاکستان تعرفه‌هایش را بر آن افزایش می‌دهد و این یکی از دشواری‌های صادر کردن انار است؛ با آن هم هیچ گاهی اتفاق نیفتاده است که انار سر وقت صادر نشده و فاسد شده باشد.» آقای پوپل در ادامه گفت: «انار افغانستان بهترین کیفیت و بازار را در سراسر دنیا دارد، تنها نیاز داریم تا آن‌ها را سر وقت به بازارها برسانیم.» بدون شک رساندن به موقعِ انارها به بازارهای جهانی، هم به درآمدهای بیشتر دولت و هم به بهتر شدن وضع زندگی مردم کشور کمک خواهد کرد. انار افغانستان که همه به ستایش از آن لب گشوده و آن را بهترین و با کیفیت‌ترین انار در دنیا می‌دانند، شایسته‌ی توجه بیشتری از سوی مقامات مربوطه است تا برای رشد آن برنامه‌های جدی‌تری روی دست بگیرند.
