۲۸ ماه می در تقویم میلادی، به بهداشت پریود –قاعدگی- اختصاص یافته است. هدف از درج این روز در تقویم، آگاهیدهی در مورد پریود، مبارزه با باورهای اشتباه و شکستن تابوها در مورد این عادت در زنان است. پریود، مجموعهای از علایم جسمی، روحی و احساسی است که در صورت منظمبودن هورمونهای زنانه، در ماه یک بار سراغ زنان میآید و اگر زنی دچار اختلال هورمونی باشد، در چند ماه ممکن یک بار چرخهی پریود را سپری کند که معمولا زنان تجربههای متفاوتی از مدت زمان و نوعیت درد یا حالات روحی آن را، تجربه میکنند.
با فرارسیدن ۲۸ می –روز جهانی بهداشت پریود-، فعالان زن در شبکههای اجتماعی، کارزاری را زیر نام «قاعدگی تابو نیست» به راه انداخته اند. هدف از این کارزار، آگاهیدهی در مورد پریود، توجه به نکات صحی و مبارزه با تابوهای موجود در مورد این عادت است. زنانی که در این کارزار اشتراک کرده اند، از تجربههایشان در زمان پریود و خصوصا اولین پریودشان نوشته اند، که بدون هیچ آگاهیای سراغ آنان آمده است. بیشتر این زنان، میگویند که تا اولین خونریزی، هیچ آگاهیای در مورد آن نداشته اند و این، باعث شده دچار ترس، استرس، افسردگی و شوک عصبی شوند. درد، خستگی، و افسردگی، تنها مشکلاتی نیست که زنان به آن پرداخته اند؛ بخش بزرگی از واکنشها در شبکههای اجتماعی، به مشکلات خانوادگی و اجتماعی نسبت به پریود پرداخته است.
سارا نبیل، فعال حقوق زن، به تابوهای موجود در مورد پریود در خانوادههای سنتی افغانستان پرداخته و نوشته است که «زنان متأسفانه در طول دوران قاعدگی، با درد طاقتفرسا، خستگی و کسالت، مجبور استند طوری رویه کنند که گویا کاملا صحتمند استند. تنها برای خرید نوار بهداشتی باید از هفتخوان رستم بگذرند.» سارا، با اشاره به سنتهای مرسوم جامعه که زنان را در هالهای از شرم نگه داشته، نوشته است که مدتها، به دلیل شرم، نمیتوانسته برای خرید نواربهداشتی به دواخانه مراجعه کند و این کار را مادر، یا برادر و خواهر کوچکش برایش انجام میدادند. او، از روزی یاد کرده است که مادرش برایش میگوید: «در این هیچ جای شرم نیست دخترم! برو و مشکلت را خودت حل کن.» سارا نوشته است که آن حرفهای مادرش، برای او «شروع سفر زنشدن و زنماندن» او بوده است.
به دلیل عدم شناخت دقیق از پریود، سنتهای بومی بشر، دید بستهای نسبت به آن داشته و در فرهنگهای مختلف بشری که معمولا پشتوانهی مردانه دارند، به این بیماری به چشم تابو نگاه شده است. در جامعهی سنتی افغانستان که زنان و مسایل مربوط به زنان، تابو و غیر قابل بحث و گفتوگو است، پریود به یکی از کابوسهای دخترانی تبدیل میشود که تازه به بلوغ میرسند.
هدا خموش، شاعر، که با جمعی از زنان، کارزار «قاعدگی تابو نیست» را به راه انداخته اند، در برگهی فیسبوکش از عدم آموزش و آگاهیدهی در مورد پریود نوشته که از خانوادهها و آموزگاران خواسته است که در این مورد، برای دخترانی که هنوز بالغ نشده اند، آموزش بدهند. «مادران در خانه برای دختران خود و آموزگاران برای شاگردان خود و حتا استادان دانشگاه نیز در این مورد توضیح لازم داشته باشند و بگویند که پریود، موردی شرمآور نیست.»
بر اساس دریافتهای طبی، به طور معمول دختران در دوازده-سیزدهسالگی پریود را تجربه میکنند. اولین پریود، نشاندهندهی بلوغ دختران و آمادگی برای تولید مثل است. پیش از فرارسیدن زمان پریود، سطح هورمون استروژن در بدن زن زیاد شده و باعث ضخیمشدن لایهی دیوارهی رحم میشود. لایهی ضخیمشده، نتیجهی تخمک رهاشده برای برای بارگیری است که اگر در زمان مشخص، بارور نشود، درهم شکسته و باعث خونریزی میشود. مدت زمان خونریزی و تأثیرات روانی و جسمی آن در زنان، بین سه تا ده روز در نوسان است و همچنان برخی از زنان ممکن است در چند ماه یک بار دچار این خونریزی شوند.
در جامعهی سنتی افغانستان، خانوادهها از آیینهی متون دینی به پریود نگاه میکنند و بر اساس این متون، زنی که مبتلا به چرخهی پریود است، حق ادای نماز، گرفتن روزه، اشتراک در مراسم خوشی و یا غم و همچنان حق پختوپز ندارد. بر اساس این باور، زنی در زمان پریود، دستش حلال نیست و نباید به اجرای امور دینی و یا پختوپز دست بزند.
فریحه ایثار، فعال حقوق زن که تجربههایی از پریود را در صفحهی فیسبوکش نشر کرده و در ویدیویی نیز به آن پرداخته، نوشته: «پژوهشها نشان میدهد که ۷۰ درصد دختران از ترس نازاشدن در طول عادت ماهوار حمام نمیکنند و ۲۹ درصد دختران هنگام عادت ماهوار به مکتب نمیروند. همچنان، ۸۰ درصد دختران اجازه ندارند در جریان قاعدگی در مراسم اجتماعی مانند عروسی یا تشییع جنازه شرکت کنند.»
کارزار «قاعدگی تابو نیست»، در شبکههای اجتماعی به راه انداخته شده و زنانی میتوانند از این طریق آگاهی حاصل کنند که به انترنت دسترسی دارند. به باور برخی از زنانی که در این کارزار اشتراک کرده اند، درصدی زیادی از زنان افغانستانی که در روستاها زندگی میکنند و امکان دسترسی به سواد و رسانههای اجتماعی را ندارند، هیچ چیزی در مورد عادت ماهوار نمیدانند.
زحل سیرت، یکی از کاربران فیسبوک، به فعالان حقوق زن تاخته و نوشته است که اگر این زنان واقعا برای بهبود وضعیت زنان کار میکنند، بهتر است خطی که میان زنان شهری شیک و زنان روستایی کشیده شده را، از میان بردارند. «اگر شما با آنها احساس پیوند روحی و عمیقی داشته باشید و خودتان را به جای آنها تصور کنید، حتا برای لحظهای نفستان گیر میکند و دچار سکتهی قلبی میشوید.»
زنان در افغانستان، به دلیل جامعهی مردسالار و تراکم اندیشههای زنستیزانهی برداشتشده از روایتهای دینی، دچار مشکلات بیشماری استند. نداشتن حق تحصیل، کار، دسترسی به موارد حقوقی، انتخاب شوهر و دهها چالش دیگر، از مشکلاتی است که زنان افغانستان و خصوصا زنان روستایی با آن دستوپنجه نرم میکنند. خروج سربازان ناتو، گفتوگوهای صلحی که آیندهی روشنی از آن وجود ندارد و گرمشدن بازار جنگ، اندک دستآوردهایی که زنان طی چند سال اخیر داشته اند را نیز با خطر مواجه کرده است. بسیاری از فعالان زن، نگران این اند که دوباره سرنوشتشان به دست طالبان بیفتد و تاریخی که بارها تکرار کرده اند را، یک بار دیگر نیز تکرار کنند.
