محمد اشرفغنی، در دیدار با دینگ شیجون، نمایندهی ویژهی چین که شام روز دوشنبه (۲۷ اسد) در ارگ ریاستجمهوری داشته، گفته است که حمایت پاکستان از طالبان هنوز هم ادامه دارد؛ اگر پاکستان از حمایت و پناهگاه دادن به طالبان دست بردارد، طالبان بیشتر از این دوام نمیکنند. این نگرانی در حالی مطرح میشود که در بهار امسال، دیدگاه حکومت افغانستان این بود که رویکرد پاکستان نسبت به طالبان تغییر کرده و تأکید میکرد که پاکستان از صلح در افغانستان حمایت میکند.
همچنان این روزها محمد اشرف غنی، موضع تندتری را نسبت به طالبان نیز مطرح میکند و تأکید دارد این گروه به گروههای تروریستی دیگر در افغانستان بسترسازی کرده و به حمایت از این گروهها ادامه میدهد. در واکنش به حملهی انتحاری شنبهشب (۲۶ اسد) در کابل که در هوتلی در حوزهی ششم صورت گرفت و ۶۳ نفر به شمول کودکان و زنان کشته و ۲۰۰ نفر دیگر زخمی شدند، رییسجمهور، در اعلامیهای طالبان را عامل و بسترساز فعالیت داعش و دیگر گروههای تروریستی معرفی کرد و گفت که طالبان نمیتوانند نقشی که در بهوجود آمدن این وضعیت داشته و حملاتی مشابهی را که انجام داده اند، کتمان کنند.
پرسش این است که چرا موضع حکومت افغانستان نسبت به پاکستان و طالبان تغییر کرده و دلیل انتقادهای تند اشرف غنی از پاکستان و طالبان چیست؟ چند ماه پیش، حکومت افغانستان مطرح میکرد که سیاست پاکستان نسبت به طالبان تغییر کرده است. در مورد طالبان نیز دیدگاه اشرف غنی تندتر از گذشته شده است؛ درحالی در ماهها و سالهای گذشته، از طالبان تعریفی که حالا میدهد را نداشت.
اشرف غنی، پیش از این طالبان را مخالف سیاسی میخواند؛ نه گروه تروریستی. انتقاد تند او از طالبان به چه دلیل است؟ در حالی که طالبان از زمانیکه بهوجود آمده اند، فعالیتهای تروریستی داشته اند و در زمان حاکمیت شان با گروههای تروریستی ارتباط داشتند و کشور را به بستر فعالیت این گروهها مبدل کرده بودند.
پاسخ این پرسشها، این است که رهبران حکومت افغانستان، چه در حکومت حامدکرزی و چه در حکومت غنی، به جای در نظر گرفتن ماهیت طالبان، آنها را برادر و مخالف سیاسی عنوان دادند. دلیل موضعگیری بیثبات حکومت افغانستان نسبت به پاکستان و طالبان، رویکرد انفعالی و نبود سیاست روشن نسبت به سیاستهای پاکستان و طالبان بوده است.
با آن که حکومتهای افغانستان در این دو دهه، پیوسته شعار داده اند که عامل ناامنی، بیثباتی و تقویت طالبان، پاکستان است؛ اما نسبت به سیاستها و بازیهای پاکستان هوشیارانه برخورد نداشته اند و تغییر تاکتیک پاکستان را دالی بر تغییر سیاست کلی این کشور دانسته اند. در اوایل بهار امسال، حکومت پاکستان برای این که نقش طالبان را در سناریوی صلح و معامله با امریکا برجسته کند، رهبران این کشور اظهارات و حرفهای متفاوتی مانندِ این که از صلح در افغانستان حمایت میکنند را، مطرح میکردند؛ اما رهبران حکومت افغانستان، بدون نادیدهگرفتن بازی زیرکانهی پاکستان فریب خوردند و شعار دادند که سیاست پاکستان نسبت به طالبان و افغانستان تغییر کرده و خوشبینیهایی را نیز نسبت به صلح با طالبان مطرح میکردند.
حالا پس از چند ماه مذاکرات پشت پردهی طالبان با امریکا در قطر که پاکستان طالبان را در این روند حمایت کرد، این کشور با امریکا برای معامله با طالبان دیدگاه مشترک پیدا کرده، حکومت افغانستان بازی پاکستان را درک کرده و خلاف خوشبینیهایی که مطرح میکرد، میگوید؛ حمایت پاکستان از طالبان قطع نشده است.
رویکرد حکومت کرزی و غنی نسبت به طالبان نیز چنین بوده است. اینها، روایت روشن از طالبان نداشته اند؛ این مسأله، بزرگترین عاملی بوده که تا حالا با طالبان به عنوان یک گروه تروریستی و عقبگرا برخورد صورت نگرفت است. اگر با این گروه برخورد جدی میشد و انگیزههای قومی و تباری سبب عدم سرکوب و نابودی این گروه نمیشد، طالبان این قدر قدرتمند نبودند.
پاکستان با حمایت از طالبان، این گروه را برای بیثباتی افغانستان تقویت کرد.
آنچه در هجده سال گذشته نادیده گرفته شد، طالبان و تفکر طالبانی بود. دولت، برای مهار تفکر طالبانی و از بین بردن این گروه، هیچ برنامهای روشنی نداشته است. حالا که اشرف غنی طالبان را گروه عقبگرا میخواند، در گذشته نیز این گروه عقبگرا و مخالف نظام جمهوری، مدنیت و ارزشهای مدرن بوده است. این گروه از زمانی که بهوجود آمد، نظام مطلوب آن «امارات اسلامی» بود و عملکرد این نظام در گذشته تجربه شده که چگونه کشور را در دام گروههای افراطی و تروریستی قرار داد. آنچه نادیده گرفته میشود، این واقعیت است که طالبان نماد سنتگرایی بومی افغانستان استند که صد سال پیش دولت تجددگرای امانالله خان را از بینبرد و عامل عقبماندگی افغانستان شد. دیدگاه طالبان با سنتگرایان صد سال پیش، تفاوت ندارد. در صدمین سال استقلال افغانستان، بار دیگر خطر برگشت این گروه مطرح است. دلیل تغییر رویکرد و انتقادهای تند اشرف غنی از طالبان که این روزها مطرح میکند، این نیست که رییس جمهور ماهیت طالبان را نمیشناخته؛ حالا طالبان را عقبگرا و بسترساز فعالیت گروههای تروریستی میداند. دلیل انتقاد تند اشرف غنی این است که حالا خطر به قدرت رسیدن این گروه به نام صلح مطرح است و حکومت اشرف غنی در حاشیهی این سناریو قرار گرفته است و امارات طالبانی بدیل نظام جمهوری مطرح میشود. اگر این تغییر دیدگاه در دوههی پیش مطرح میشد و خطر طالبان جدی گرفته میشد، افغانستان این همه قربانی را نمیداد؛ دولت در شرایط متفاوت از حالا قرار داشت و نظام سیاسی نیز قدرتمند بود.
با آن هم، موضع حکومت در برابر طالبان و گفتمان حفظ نظام جمهوریت، تنها گزینهای است که باید از آن حمایت شود. دولت باید هماهنگی بیشتر را برای دفاع از دستآوردهای جدید و جمهوریت نظام ایجاد کند. در برابر طالبان در عمل جدی برخورد کند و برای جامعه انگیزه بدهد که طالبان بزرگترین خطر برای افغانستان استند و نمیگذارد که این گروه بار دیگر در افغانستان حاکم شود.
