نویسنده: مایا آیونس
منبع: آروشیا ریویا
برگردان: ابوبکر صدیق
جنگ ناتو – امریکا در ۷ اکتبر ۲۰۰۱، یک ماه بعد از حملهی ۱۱ سپتامبر در افغانستان آغاز شد . این یکی از اقدامات امریکا برای داشتن نظارت به خاور میانه بود؛ کشوری که پس از ۱۹سال تلاش دارد تا پای خود را از طولانیترین جنگ تاریخی اش بیرون کند.
در حالی که در منشور امریکا سه هدف؛ برابری جنسیتی – حقوق زنان، نابودی طالبان و شبکه القاعده، برای ورود به افغانستان تعیین شده بود؛ اما از این میان، تنها در از میانبردن اسامه بن لادن، رهبر شبکهی القاعده که در ساحهی {ابیتآباد} پاکستان پنهان شده بود در ۲۰۱۲ موفق شد. به صورت مجموعی، این جنگ در افغانستان بیش از ۱۰۰هزار قربانی گرفته است که از این میان ۳۵۰۴ تن از نیروهای ناتو – امریکا جان باخته اند. امریکا بیش از ۸۲۲ بیلیون دالر امریکایی در این جنگ هزینه کرده است. این در حالی است که از هزینهی بریتانیا اطلاعات در دست نیست؛ اما ارقام سال ۲۰۱۳ نشان میدهد که انگلیس ۳۷ بیلیون «یورو» در این جنگ صرف کرده است.
گفتوگوهای صلح میان دولت افغانستان و طالبان پس از دو سال به صورت محتاطانه در دوحه – قطر آغاز شد. این گفتوگو میان مردان کهنسالی کلید خورد که ۳۰ سال برای کشتن هم تلاش میکردند. طالبان در مذاکرات دست بالا دارند، پس از ۴۰ سال جنگ در این کشور، طالبان به منابع مالی دسترسی و بخشهایی از افغانستان را در ادارهی خود دارند، طبق توافق اخیر با امریکا توانستند که ۵۰۰۰ هزار زندانی خود را از زندانهای افغانستان آزاد کنند. این تنها حیلهگری موفق طالبان با امریکا است که در ۲۰۰۱ برای سربهنیستی این گروه وارد افغانستان شد.
بیشتر شهروندان افغانستان به نتیجهی این گفتوگوها امیدوار نیستند و هیئت مذاکرهکننده را متهم به دروغگویی میکنند. نیمای ۲۱ ساله میگوید:« این گفتوگوها یک نمایش است، مردم میدانند، کسانی که دههها جنگیدند امروز برای منافع خود وارد مذاکره شده اند. امریکا چیزی میگوید و عمل عکس آن را انجام میدهد».
حماسه، ۲۰ ساله است و در این مورد چنین نظری دارد: امیدواری کمی نسبت به نتیجهبخش بودن گفتوگو وجود دارد. تجربهی گذشته نشان میدهد که این رویکردها منجر به صلح نشدند؛ یک طرف صلح جریان دارد، طرف دیگر مردم کشته میشود. آنان اگر علاقهمند صلح استند، از کشتار دست بردارند.
در ترکیب هیئت مذاکره، نمایندگان از جامعهی مدنی و جوانان دعوت نشدند. تنها نمایندهی زنان در ترکیب هیئت دوحه نقش دارند؛ قشری که در ۱۹ سال گذشته برای به دست آوردن حقوق شان تلاشهای زیادی کرده اند. برابری حقوق زنان یکی از سه اهداف عمدهی ناتو در ۲۰۰۱ هنگام ورود به افغانستان بود. این تنها گزینه برای توافق صلح نیست، نگرانی جدی از روابط طالبان – القاعده و آتشبس وجود دارد. در نهایت توافق صلح باید منجر به ایجاد نظام مشترک میان دولت افغانستان و طالبان شود.
موفقیت مذاکرات قابل پرسش است؛ زمانی که طالبان در دوحه – قطر سرگرم گفتوگو استند، گروههای مسلح شان در افغانستان و پاکستان حضور دارند. شهروندان افغانستان به این عقیده اند که اگر شبکهی جنگی این گروه خلغ سلاح – غیر نظامی نشود، گفتوگوها نتیجهای در پی نخواهد داشت.
از سویی هم، طالبان در حالی که با دولت افغانستان گفتوگو را آغاز کرده اند، این دولت را مشروع نمیدانند.
آتشبس یکی از گزینههای توافق صلح بود؛ اما به نظر میرسد آتشبسی در میان نیست و در جریان گفتوگوها، حملات طالبان منجر به افزایش قربانیان غیر نظامی شده است.
هر چند دونالد ترامپ واضح بیان کرد که میخواهد نیروهای خود را از افغانستان بیرون کند؛ اما بخش کوچک این نیروها به اساس توافقی که با رییسجمهور غنی در سال ۲۰۱۷ شده است، در افغانستان باقی خواهد ماند. در آن دیدار، ترامپ به ماندن برخی از نیروهای نظامی و پیمانکاران امریکایی برای حمایت از دولت افغانستان تعهد کرده است.
افغانستان از لحاظ منابع معدنی یکی از غنیترین کشورهای جهان است.۱ سروی وزارت دفاع امریکا و سازمان زمین شناسی امریکا در ۲۰۱۱ ارزش منابع زیرزمینی ( طلا، مس، یورانیم و…) این کشور را بیش از« ۱ تریلیون دالر» تخمین زد. این ناآگاهانه نیست که زلمی خلیلزاد – فرستادهی ویژه امریکا برای مصالحه افغانستان – مشاور پیشین در نهاد« RAND» مشورهی بستن قرارداد استخراج گاز افغانستان را داده بود.
در حالی که ترامپ تصمیم دارد ۱۲۰۰۰ نیرو را به کمتر از ۴۰۰۰ هزار تا پایان سال جاری میلادی کاهش دهد و از ۵ مرکز نیروهایش را بیرون کند؛ اما هنوز این مساله روشن نیست؛ زیرا امریکا میخواهد یک جای پای نظامی در افغانستان داشته باشد که دلیل عمدهی آن رقابت از نزدیک با چین است.
استفادهی «مادر بم» در ۲۰۱۷ در ولایت ننگرهار که یکی از بزرگترین بمهای غیر هایدروجنی بود، نشان میدهد که هرگاه گفتوگوها موفق نشوند، جنگ راه دومی برای کنارآمدن است. این ممکن ترفند تبلیغاتی برای انتخابات باشد و یک جنگ فرهنگی و نژادی را دامن بزند.
سازمان ملل در جریان شیوع بیماری کوید – ۱۹ در حالی آتشبس جهانی را پیشنهاد کرد که در افغانستان جنگ جریان داشت و همچنان شمار مبتلایان به این بیماری به ۳۹۶۹۳ تن رسید. از ۲۷ فبروری به این طرف ۱۴۷۲ تن قربانی این بیماری شدند.
چهار دهه جنگ سبب بروز مشکلات و بیماری زیادی در این کشور شده است. پس از ثبت نخسین واقعهی کوید- ۱۹ در افغانستان، طالبان اعلام کردند که این بیماری مکافات خطاکاران و آزمایش برای انسانهای خوب است.
در کشوری که ۴ میلیون بیجاشدهی داخلی وجود دارد، بیماری کرونا تاثیر منفی روی زندگی مهاجران گذاشته است. در یک اتاق پر از نم – بوی در اردوگاه، ۸ تن زندگی میکنند که از امکانات ابتدایی زندگی محروم استند؛ بدون دسترسی به مواد ضدعفونی، صابون، غذا و …
به اساس آمار دفتر سازمان ملل در امور پناهندگان، افغانستان با داشتن ۲.۵ میلیون پناهندهی قانونی در جهان، دومین کشور با میزان بلند بیجاشدگان در جهان است؛ در حالی که به اساس پالیسی اتحادیهی اروپا، انگلستان هنوز روزانه شمار زیادی از مهاجران را به کابل بازگشت میدهد. به اساس دستهبندیهای علمی؛ افغانستان در شاخص ناآرامترین کشورهای جهان قرار دارد. در سالهای اخیر برگشتدادن مهاجران از اتحادیهی اروپا تحت پالیسی (Joint Way Forward) انجام میشود. مدارک اندکی از خطرات پناهندگی افغانها وجود دارد. دفتر معاونیت سازمان ملل ( یوناما) آمار تلفات غیر نظامیان را ثبت کرده است که از ۱۱۰۰۰ قربانی، ۳۸۰۴ تن کشته و ۷۱۸۹ زخمی شده اند.
با این حال، دولت افغانستان در بدل هزینهی اندک، به بازگشت مهاجران از کشورهای اروپایی راضی شده است.
یادداشت: این مطلب پیشتر در «اروشیا ریویا» با «عنوان هزینهی ۱۹ سال جنگ امریکا در افغانستان» نشر شده است.
