نویسنده: شادی خان سیف – خبرگزاری آناتولی
مترجم: مهدی غلامی
یکی از همسایگان افغانستان، مرکز شیوع ویروس کرونا بود، همسایه‌ی دیگر از کشورهایی است که بیشترین آسیب را در جهان دیده است و آمار و ارقام سومین همسایه‌ی آن، به هزاران نفر رسیده و روزانه در حال افزایش است. با این حال اما؛ این آمار به طور شگفت‌انگیزی هنوز هم پایین است. در کشوری که بیش از ۳۵ میلیون جمعیت دارد، تا روز شنبه – نزدیک به پنجاه روز پس از اولین مورد گزارش شده در ۲۴ فبروری – تنها ۵۲۱ مورد ابتلا اعلام شده بود.
تقریبا سه ماه پس از این شناسایی ویروس جدید کرونا در چین در دسامبر سال گذشته که به نام SARS-CoV-2 یاد می‌شود، افغانستان با چالش کووید-۱۹ روبه‌رو شد. این تهدید ابتدا دَرِ ایران، همسایه‌ی غربی این کشور را زد و هزاران مهاجر وحشت‌زده‌ی افغانستانی دواطلبانه یا غیرداوطلبانه با داشتن نشانه‌های آشکار بیماری کووید-۱۹، شروع به برگشت به کشور کردند. در چند روز اخیر، هزاران نفر از پاکستان، همسایه‌ی شرقی افغانستان که خود، تا روز جمعه نزدیک به ۵۰۰۰ مورد ابتلا داشت، بدون هیچ معاینه‌ی بهداشتی یا اقدامات ایمنی، به افغانستان برگشته اند.
اکنون تنها پرسش این است که آیا دلیل شمار پایین موارد ابتلا در افغانستان، کم گزارش دادن عمدی است یا سیستم شکننده‌ی بهداشتی این کشور؟ پاسخ به این پرسش اما، ساده نیست.
فریب‌کاری یا بی‌عرضگی
حبیب میرخیل، خبرنگار و تحلیل‌گر مستقر در کابل، باور دارد که دولت در امر مبارزه با این بحران، شفاف عمل کرده است. او احساس می‌کند که «برخلاف برخی از همسایه‌های آسیای مرکزی مانند تاجیکستان و ترکمنستان» رییس‌جمهور اشرف غنی و دست‌یارانش، تهدید ایجاد شده توسط ویروس کرونا را کم‌اهمیت جلوه نداده اند. میرخیل به خبرگزاری آناتولی گفت: «دولت افغانستان، از رییس‌جمهور گرفته تا مقام‌های بهداشتی در ولایت‌ها و رسانه‌های دولتی به طور مداوم به جدی بودن وضعیت، اشاره کرده اند. بنا بر این، آن‌ها این تهدید را کم‌اهمیت جلوه نداده و موارد تأیید شده یا مشکوک ابتلا به این ویروس در کشور را کم گزارش نمی‌دهند.»
با این حال، دکتر کبیر سیفی که در وزارت صحت عامه، قبلا به عنوان رییس کار کرده، می‌گوید ممکن است شمار مبتلایان در کشور، بسیار بیشتر از آمار رسمی باشد. او در گفت‌وگویی با خبرگزاری آناتولی گفت: «اولا، نه منابعی برای آزمایش‌های سراسری در کشور وجود دارد و نه تخصص مورد نیاز برای مبارزه با چالشی به این بزرگی. در ضمن، مردم هنوز شک و نگرانی‌هایی دارند و اقدامات پیش‌گیرانه‌ی توصیه شده را جدی نمی‌گیرند. تمام این‌ها به کم گزارش شدن موارد ابتلا به این ویروس در افغانستان، کمک می‌کند.»
نیازها و تهدیدها
فدامحمد پیکان، معین وزارت صحت عامه در اوایل هفته‌ی جاری در یک کنفرانس خبری گفت که تنها کمی بیشتر از ۳۰۰۰ بیمار مشکوک کووید-۱۹در سراسر کشور تا کنون مورد آزمایش قرار گرفته اند. این گفته‌ها پرده از محدودیت‌های افغانستان در جنگ با این بیماری همه‌گیر برداشته است. وزارت بهداشت افغانستان می‌گوید که این کشور، به طور ناامیدانه‌ای با کیت‌های تشخیص ویروس روبه‌رو است و به هزاران کیت دیگر نیاز دارد.
وحیدالله مایار، سخن‌گوی این وزارت گفت که افغانستان نیاز شدیدی به دست‌گاه‌های تنفس مصنوعی، میلیون‌ها وسائل محافظتی برای کارکنان بهداشت و ۵۰ میلیون لیتر ضدعفونی کننده نیز دارد. با این حال، او می‌گوید آن چه سیستم بهداشتی کم‌تجهیزات و کم‌بودجه‌ی افغانستان به آن نیاز ندارد، تهدیدی است که توسط شورش‌گری رو به افزایش در کشور به وجود آمده است. مایار به خبرگزاری آناتولی گفت: «طالبان وعده دادند که از مناطق زیر تسلط و کنترل شان، می‌توانیم با خیالی راحت عبور کنیم. هنوز با هیچ گونه مانع مستقیمی روبه‌رو نشده ایم و آن‌ها به ما در تلاش مان برای کنترل شیوع ویروس کرونا، پیشنهاد کمک کرده اند.»
این که وب‌سایت‌های طالبان بر خلاف مخالفت این گروه با کمپاین‌های ضدپولیو، مواد زیادی از تلاش‌های آن‌ها در مبارزه با کووید-۱۹ که بیشتر تیم‌های کارکنان بهداشتی انجام می‌شود، پخش می‌کنند، بر گفته‌های آقای مایار صحه می‌گذارد.
مرز‌های ضعیف، خطر ایجاد می‌کنند
مایار گفت که نزدیک به ۲۰۰ تا از اولین موارد ابتلا به ویروس کرونا در افغانستان، همه‌گی به طور مستقیم به ایران ختم می‌شدند که این نشان‌گر خطری است که رفت‌وآمدهای بدون معاینه‌ی در مرزها، ایجاد می‌کند. نمایندگی سازمان ملل در امور مهاجرت می‌گوید که از آغاز شیوع این ویروس در ایران، بیش از ۱۰۰۰۰۰ مهاجر افغانستانی از ایران اخراج شده یا به طور داوطلبانه به کشور برگشته اند؛ ایرانی که تا روز جمعه، بیش از ۶۸۰۰۰ مورد ابتلا و ۴۲۰۰ مورد فوتی داشت.
به همین ترتیب، پس از آن که دو گذرگاه اصلی مرزی برای چهار روز باز شد، نزدیک به ۵۰۰۰۰ تن از مردم افغانستان در هفته‌ی گذشته از پاکستان برگشته اند. یکی از مقام‌های دولت افغانستان به خبرگزاری آناتولی گفت که مقام‌های پاکستانی بدون اجرای مناسب رسمیات مهاجرت یا اقدامات ایمنی ویروس، اجازه داده اند که هزاران تن از افغانستانی‌های رها شده وارد این کشور شوند. عطاالله خوگیانی، سخن‌گوی والی ننگرهار گفت: «این روند در روز اول به درستی مدیریت می‌شد، در روز دوم، مقام‌های پاکستانی به هزاران تن اجازه دادند تا مانند سیل به گذرگاه مرزی بروند.»
او گفت که دولت محلی ننگرهار، در منطقه‌ی مرزی تورخم دست به ایجاد مراکز ویژه‌ای برای تشخیص بیماران مشکوک کووید-۱۹ زده است. مقام‌های پاکستانی این اتهام‌ها را رد کرده و پافشاری می‌کنند که تنها در پاسخ به درخواست کابل، مرز را باز کردند. گر چه شهروندان بازگشته به کشور، بخش بزرگی از موارد ابتدایی را تشکیل می‌دادند؛ اما آقای مایار، سخن‌گوی وزارت بهداشت افغانستان گفت که اکنون انتقال محلی این ویروس نگرانی بزرگ‌تری است؛ زیرا شمار رو به افزایش بیماران جدید هیچ سابقه‌ی سفری نداشته اند
