گزارش گر: عبدالحمید عمری
در جهان امروزی که تکنالوژی بیش‌تر پیش‌رفت کرده، داشتن تلفن هوش‌مندی که نیاز‌های ارتباطی ما را برطرف کند، ضروری و امکانی برای کاهش چالش‌های ارتباطی است؛ ولی در کابل، قصه گونه‌ی دیگری‌ست. با داشتن گوشی هوش‌مند در این شهر، نه تنها که گوشی، بل جان صاحب آن نیز در خطر است؛ خطری که دزدان مسلح آن را برای شهروندان بار آورده اند.
کابل به دلیل تراکم بیش از اندازه‌ی جمعیت و تنوع فرهنگی، شهری پر از ناهنجاری‌های اجتماعی است. میزان جرایم‌های جنایی، دزدی‌های مسلحانه و ترورهای هدف‌مند، در این شهر روز‌به‌روز در حال افزایش است. یکی از موردهای همیشگی دزدی مسلحانه که شهروندان در کابل از آن شکایت دارند، دزدیدن تلفن‌های هم‌راه است. دزدان مسلح یا غیرمسلح، پس از دزدیدن تلفن شهروندان، آن را به نرخ ارزان‌تری در بازار سیاه می‌فروشند.
در کنار این که دُکان و فروش‌گاه‌های رسمی در بیش‌تر نقاط شهر وجود دارد؛ بازارهای سیاهی نیز در کابل وجود دارد که تلفن‌های دزدیده‌شده در آن خریدوفروش می‌شود.
سمیع‌الله –نام مستعار- که ۸ سال می‌شود کار خریدوفروش تلفن را می‌کند، می‌گوید؛ تلفن‌های دزدیده‌شده‌ای را که مردم برای فروش به او می‌آورند، با قیمت کم‌تر از بازار می‌خرد.
بیش‌تر تلفن‌هایی را که مردم برای فروش در این بازارها می‌آورند، رمز عبور دارد؛ ولی با آن هم، افرادی در این بازارهای سیاه وجود دارند که این رمزها را می‌شکنند و سیستم عامل جدیدی به تلفن‌ها نصب می‌کنند.
هنگام ردشدن از بازار سر چوک پل‌خشتی کابل، ویترین‌های زیادی به چشم می‌خورد که تلفن‌های بدون کاغذخرید را به فروش می‌رسانند. هیچ کدام از این فروش‌گاه‌های کوچک سیار، جواز کار ندارد.
راتب که در کنار جاده‌ی سر چوک کفش واکس می‌زند، می‌گوید: «حدود ۳۵ سال می‌شه که این جا کار می‌کنم، سرچوک تبدیل به جای خریدوفروش تلفن‌های دزدی شده و کسی و یا دولتی هم وجود نداره تا از این کار جلوگیری کنه.» او می‌گوید؛ شاهد افرادی بوده است که همه‌روزه به این جا می‌آیند و تلفن‌های تازه‌ای را برای فروش می‌آورند؛ «ولی از کجا می‌کنند، آن را خدا می‌داند.» راتب می‌گوید که در همین حال، او روزانه افرادی را ناخوش در کنار جاده می‌بیند و زمانی که از دلیل این ناراحتی آن‌ها را می‌پرسد، در پاسخ می‌شنود که «هم پولم را گرفتن و هم مبایلم را.»
محمد ندیم یکی دیگر از فروشندگان تلفن در سر چوک کابل است که تلفن‌های دست دو را از مردم عادی می‌خرد و به فروش می‌رساند. او می‌گوید: «تلفن‌هایی را که از مردم می‌خریم، از نزد‌شان ضمانت می‌گیرم»؛ اما ندیم کدام اسناد یا تذکره‌ای که نشان‌دهنده‌ی ضمانت باشد را نشان نمی‌دهد.
سرچوک و کوته‌سنگی در کابل، از مشهورترین مکان‌هایی است که در آن گوشی‌های دست دو و دزدیده‌شده، همه‌روزه خریدوفروش می‌شود.
زیر پل هوایی کوته‌سنگی، پر است از افرادی که تلفن‌های بدون کاغذخرید را در دست دارند و برای یافتن مشتری، چرب‌زبانی می‌کنند. با یکی از این فروشندگان در حالی که خودم را خریدار معرفی می‌کنم، می‌خواهم وارد معامله شوم. او، از ویژگی‌های تلفنی که در دست دارد با آب و تاب می‌گوید تا مرا به خریدن آن قانع کند. وقتی قیمت تلفن را می‌پرسم، می‌گوید که ۹ هزار افغانی. این در حالی است که ارزش این تلفن در دکان به مراتب بیش‌تر از این است. وقتی می‌پرسم که این تلفن‌ها را از کجا می‌خرد؟ می‌گوید: «از مردم در همین کوته‌سنگی خریداری می‌کنم، از هرکسی که باشد، فرق نمی‌کنه؛ حتا اگر کُد هم داشته باشد، خودم انجینر هم استم، تغییرش میتم.»
وقتی می‌گویم که اگر این تلفن دزدی‌شده باشد، چه؟ برایم می‌گوید که این به او ربطی ندارد و او تنها کار خریدوفروشش را می‌کند.
فردوس فرامرز، سخن‌گوی پلیس کابل، به روزنامه صبح‌کابل می‌گوید که به همه پرسُنل پلیس کابل هدایت داده شده تا از خریدوفروش تلفن‌های دزدیده‌شده در بازار جلوگیری کنند. او، هرچند خریدوفروش تلفن‌های دزدیده‌شده در بازار را رد نمی‌کند؛ اما، می‌گوید که برطرف‌کردن این مشکل به زمان نیاز دارد. «پلیس، برای تمام فروش‌گاه‌ها و دکان‌دارها، اطلاعیه داده، هیچ دکان یا فردی حق خریدوفروش تلفن‌ها را بدون بل ندارد و در صورت مشکوک‌شدن بالای کدام فردی، به پلیس اطلاع دهند.» آقای فرامرز، می‌گوید که تعدادی از فروشندگان تلفن در ناحیه‌های ۳، ۱، ۱۳، ۱۷ و ۱۸ شهر کابل به دلیل این که تلفن‌های دزدیده‌شده را خریدوفروش می‌کردند، بازداشت شده اند؛ افرادی که شماری در دکان و شماری هم با فروش دستی، این کار را انجام می‌دادند.
احمد -نام مستعار- یکی از فروشندگان تلفن‌های هوش‌مند در شهر کابل، می‌گوید که همه‌ی مردم می‌دانند که در سرچوک و کوته‌سنگی، تلفن‌های دزدیده‌شده خریدوفروش می‌شود.
در خرید و فروشی که در بازار سیاه صورت می‌گیرد، افراد هیچ گونه بل خرید یا ضمانتی به هم نمی‌دهند و پس از انجام معامله، برگشت از آن ممکن نیست.
با این حال، کنترل‌نشدن بازار سیاه تلفن‌های دزدی‌شده در کابل، باعث شده آن‌هایی که تلفن‌های شهروندان را می‌دزدند، به سادگی بتوانند آن را به پول تبدیل کرده است. دزدیدن تلفن حتا گرفتن آن به زور سلاح، منبع درآمد خوبی برای دزدان خیابانی شده است.
دوام این وضعیت در شهر، باعث شده است که رفتار شهروندان دچار تغییر شده و نظمی اجتماعی صدمه ببیند.
حبیب فرزاد، جامعه‌شناس، می‌گوید که جامعه به پدیده‌ای به نام اعتماد اجتماعی استوار است؛ تا زمانی که روابط و برخوردها میان مردم از اعتماد لازم برخوردار باشد، جامعه به شکل نرمال رو به پیش‌رفت گام بر می‌دارد. وقتی جنایتی اتفاق می‌افتد و این جنایت اتفاق افتاده، دزدی و غارت‌گری باشد، مستقیما امنیت اجتماعی را متأثر می‌کند. به باور آقای فرزاد، در چنین حالتی، تعامل اجتماعی سخت و زمان‌گیر می‌شود، اعتماد اجتماعی از میان رفته و ارتباط‌های میان‌فردی در کشور به مشکل بر می‌خورد.
این در حالی است که جنگ، بی‌اعتمادی، شک و حمله به مال و جان دیگران، تبدیل به فرهنگ چند دهه‌ی اخیر افغانستان شده و آینده‌ی این کشور را، با نگرانی‌های بی‌شماری روبه‌رو کرده است.
