نویسنده: کولین کلارک و هاجر نایلی – نشنال اینترست
مترجم: مهدی غلامی
تأثیر ژئوپولتیک بیماری همه‌گیر کرونا، تأثیرات موج‌واری در کشورها و مناطقی در سراسر جهان داشته است. این همه‌گیری در خاورمیانه‌ای که پیش از آن هم دچار آشوب بود، کشورها را بی‌ثبات‌تر کرده و جنگ و رنج‌های بشری را، به ویژه در میان جمعیت بزرگ مهاجرانی که به دلیل جنگ‌های داخلی بی‌جا شده اند، بدتر می‌کند.
کشورهای کمی از این ویروس در امان خواهند ماند. همان گونه که آثار تخریب این ویروس در ایران مشاهده شده، دولت‌ها و رژیم‌ها هم‌چنان با چالش‌های قابل ملاحظه‌ای در مبارزه با گسترش ویروس کرونا روبه‌رو خواهند شد، سیستم‌های بهداشتی پر از بیمار می‌شود و شمار مرده‌ها به صدها و هزاران نفر خواهد رسید. رقیبان اصلی تهران به شمول عربستان سعودی، بحرین و امارات متحده‌ی عربی، با استفاده از گسترش این همه‌گیری و وضعیت ایران به عنوان مرکز ویروس کرونا در منطقه، این کشور را به خاطر بی‌عرضه‌گی‌اش مقصر دانستند. بیماری همه‌گیر کرونا، احتمالا تبعیض سنی‌ها بر شیعیان، به ویژه در کشورهایی که اکثریت شهروندان شان سنی اند و توسط سنی‌ها اداره می‌شود را، افزایش می‌دهد.
و در حالی که کشورها از منابع شان برای مبارزه با این ویروس استفاده می‌کنند، گروه‌های تروریستی‌ای که در کشورهایی مانند سوریه، عراق و دیگر مناطق فعالیت دارند، به طور آشکارا از این وضعیت سود می‌برند. گروه‌هایی مانند داعش به دنبال استفاده از عقب‌نشینی نیروهای امریکایی و عراقی خواهند بود و از ویروس کرونا برای تبلیغات دروغین شان استفاده می‌کنند. نگرانی‌های گسترده‌ای وجود دارد که اوضاع بدِ زندان‌های اردوگاهی، جایی که زندانیان داعش و خانواده‌های شان در آن نگه‌داری می‌شوند، می‌تواند منجر به شورش و سرانجام، گریز از زندان‌ها شود.
دیگر گروه‌های تروریستی و شورشی نیز به دنبال سود بردن از ویروس کرونا استند. در سوریه، هیأت تحریر شام، مشوره‌هایی به مردم سوریه در مورد این که چگونه تن‌درست بمانند و از به این ویروس مبتلا نشوند، داده است. این گروه تروریستی امیدوار است که تلاش‌های پایه‌ای‌اش در شمال-غرب سوریه باعث حس بزرگ‌تر مشروعیت سیاسی شود. در لبنان، حزب‌الله دست به جمع‌آوری تیمی از داوطلبان از واحد بهداشت این حزب سیاسی زده است تا درمان‌گاه‌های پزشکی را اداره کرده و امبولانس و پاسخ‌های اضطراری را هم‌آهنگ کنند. دولت لبنان پیش از آغاز این همه‌گیری، ضربه‌ی سختی از بحران مالی و اعتراض‌های سراسری در کشور خورد. برخی تخمین می‌زنند که تعطیلی کنونی، ماهانه ۲٫۵ میلیارد دالر برای این کشور هزینه دارد.
فراتر از پیامد‌های مذهبی و امنیتی، رنج بشری نیز بسیار بزرگ خواهد بود. کشورهای خلیج به دلیل یک بحران اقتصادی جهانی که با کاهش قیمت انرژی، که آن هم ریشه در جنگ بی‌پروای عربستان سعودی در قیمت نفت دارد، سخاوت‌مندی کم‌تری در توزیع پول به هواداران و نائبان جنگی شان در خاورمیانه و افریقای شمالی دارند.
دولت‌های درمانده‌ای مانند لیبیا و سوریه با خطر فوری‌ای روبه‌رو استند. سیستم‌های مراقبت بهداشتی در این کشورها به دلیل جنگ داخلی در بی‌نظمی به سر می‌برد. اگر ویروس کرونا در جاهایی با زیرساخت‌های بهداشتی کاملا فعال، یک تهدید بوده است، تنها می‌توان انتظار داشت که خطرهای این بیماری در کشورهایی که چنین سیستم بهداشتی‌ای ندارند، بزرگ‌تر شود. در بسیاری از مناطق جنگ‌زده، تجهیزات پزشکی و خدماتی مانند مراقبت‌های ویژه، دست‌رسی به دست‌گاه‌های تنفس مصنوعی و اکسیژن، کاملا کم‌یاب است. در ولایت شمال-غربی ادلب در سوریه، جایی که نزدیک به یک میلیون نفر از ماه دسامبر تا کنون مجبور به گریز از خانه‌های شان شده اند، تنها سه بیمارستان با واحدهای مراقبت ویژه وجود دارد. دولت بشار اسد در هم‌آهنگی با ارتش روسیه، دست به حملاتی زده که همان زیرساخت‌های اندک بهداشتی در مناطق کمِ زیر کنترل شورشیان را نیز ویران کرده است.
یمن، یک نمونه‌ی دیگر است. این کشور پس از سال‌ها رنج از رشته بمب‌افکنی‌هایی به رهبری عربستان سعودی که عمدا بیمارستان‌های یمن را هدف قرار می‌داد، یکی از آسیب‌پذیرترین کشورهای جهان است. گر چه تا اوایل ماه اپریل، هیچ مورد ابتلا به ویروس کرونا در یمن گزارش داده نشده است -برخلاف ادعای نویسنده، آمار می‌گوید یک مورد ابتلا در یمن تأیید شده است-؛ اما جنگ کنونی در این کشور، توانایی یمن در پاسخ و کنترل این همه‌گیری را فلج کرده است. شکی نیست چنان‌چه این ویروس در یمن گسترش پیدا کند، این کشور با یک تراژدی بشری روبه‌رو خواهد شد. در ۲۱ مارچ، طاها المتوکل، وزیر بهداشتِ دولتِ نجات ملی حوثی‌ها، هشدار داد که ۹۳ درصد از تجهیزات پزشکی کشور به دلیل جنگ داخلی، خارج از خدمات است. اقدام‌های احتیاطی گرفته شده توسط مقام‌های یمن، تأثیرات منفی‌ای بر جمعیتی دارد که مجبور شده وابسته به کمک‌های بین‌المللی باشد. یکی از این اقدام‌ها، توقف پروازها به درون این کشور است. با توجه به این که یمن به طور شدیدی وابسته به غذا، دارو و سوخت وارداتی است، احتمالا این محدودیت‌ها تأثیر فلج‌‌کننده‌ای بر مردم یمن، به ویژه قشر بسیار آسیب‌پذیر این کشور خواهد داشت. چندین سازمان کمک‌رسان، مجبور به کاهش عملیات شان شده و در حفظ فعالیت‌های ضروری شان، به تقلا افتاده اند. در سه ماه اول سال ۲۰۲۰، نزدیک به چهل هزار نفر در شهرهای مأرب و الجوف، بی‌جا و مجبور به زندگی در اوضاع بیش از حد شلوغ شده اند. اگر سازمان‌های بشردوستانه دیگر نتوانند نیازهای پایه‌ای مانند صابون، آب پاک و وسائل بهداشتی را تهیه کنند، مناطقی که افراد بی‌جا شده در آن زندگی می‌کنند، بستر مناسبی برای گسترش ویروس کرونا خواهد بود و جمعیت زیادی را در بیرون این مجامع افراد بی‌جاشده، آلوده به این بیماری خواهد کرد.
کشورهایی مانند لبنان، از همین اکنون با توجه به ۱٫۵ میلیون سوری‌ای که در این کشور زندگی می‌کنند، فشار زیادی روی شانه‌های شان برای حل بحران مهاجرت دارند. اردن و ترکیه نیز میزبان جمعیت قابل ملاحظه‌ای از مهاجران سوری استند. در سراسر منطقه (خاورمیانه) سال‌ها جنگ باعث تضعیف و در برخی موارد نابودی سیستم‌های بهداشتی و امکانات پزشکی شده است. با در نظرداشت این که مهاجران و افراد بی‌جاشده‌ی داخلی به دلیل تأثیرات مرکب جنگ، بیماری و خشک‌سالی، نرخ بالاتری از مشکلات بهداشتی دارند، وضعیت کنونی حتا وخیم‌تر است. این موضوع آن‌ها را در برابر ویروس و ابتلا به آن، حساس‌تر می‌کند.
اگر شیوع کنونی و تأثیر وابسته‌ی تأخیری در اروپا و امریکای شمالی را یک نشانه بدانیم، پس طولی نخواهد کشید که شمار مبتلایان و سرانجام مرگ‌ومیرها، در کشورهای جنگ‌زده‌ای مانند یمن، لیبیا و سوریه، افزایش بیابد. با وجود تلاش‌هایی برای آمادگی، احتمالا ویروس کرونا، روی تمامی کشورهای خاورمیانه تأثیر خواهد گذاشت. بخشی از اقدام‌های فرونشانی، اطمینان از تأمین کمک‌های بشردوستانه به جمعیت‌های نیازمند و دست‌رسی کارکنان کمک‌رسانی به مناطق تحت تأثیر واقع شده، است. این کار برای جلوگیری از انفجار این ویروس در میان جمعیت‌هایی که پیش از آن هم، زخم‌‌خورده از سال‌ها جنگ، جابه‌جاشدگی و رنج اند، بسیار مهم و ضروری است.
