سه روز میشود که علیاکبر خیرخواه، خبرنگار و عکاس روزنامهی صبح کابل، ناپدید شده است. صبح کابل و خانوادهی علیاکبر، در جریان این سه روز به نهادهای امنیتی طالبان مراجعه کرده؛ اما هیچ نشانهای از او نیافته اند.
علیاکبر خیرخواه، ظهر روز سه شنبه -۳ جوزا- برای انجام گفتوگو با سیدیاسین متین، رییس خانهی ملی خبرنگاران افغانستان، میرود؛ اما در راه برگشت به خانه ناپدید میشود. گروه طالبان که پیشینهی بازداشت خبرنگاران را دارد، از ناپدیدشدن خبرنگار صبح کابل، اظهار بیخبری میکند.
علیاکبر، ۲۴ ساله، حدود یک سال میشد که به گونهی رسمی به حیث خبرنگار صبح کابل کار میکرد. او، گزارشگر و عکاس این روزنامه بود؛ اما پس از سقوط کابل، گفتوگوهایی را نیز، با چهرههای مطرح گروه طالبان، انجام داده بود.
شماری از نهادهای حامی رسانهها، خبرنگاران و فعالان رسانهای، طالبان را مسوول ناپدیدشدن علیاکبر دانسته و از این گروه میخواهند که هر چه سریع برای رهایی او اقدام کنند.
گزارشگران بدون مرز، امروز جمعه- ۶ جوزا- در تویتی از ناپدیدشدن علیاکبرخیرخواه، ابراز نگرانی کرده و نوشته است که گروه طالبان باید در قسمت ناپدیدشدن این خبرنگار پاسخگو باشد. این سازمان حامی خبرنگاران، در ادامه تأکید کرده است که گروه طالبان هر چه سریع برای پیداکردن خبرنگار صبح کابل، اقدام کند.
تویتری منسوب به ۱۰۰ خبرنگار افغانستان نیز، در تویتی نوشته است که هیچ کس از سرنوشت علیاکبر نمیداند. این خبرنگاران در ادامه پرسیده است: «علیاکبر کجاست؟»
بازداشت خودسرانهی خبرنگاران در افغانستان
ناپدیدشدن علیاکبر، یکی از دهها مورد خشونت در برابر خبرنگاران در افغانستان است. پس از تسلط طالبان در شهر کابل، شماری زیادی از خبرنگاران، توسط این گروه بازداشت و شکنجه شده اند. بر بنیاد آمار مرکز خبرنگاران افغانستان، پس از تسلط این گروه، ۸۰ خبرنگار و کارمند رسانه در ولایتهای مختلف افغانستان، بازداشت شده اند. براساس گفتههای این سازمان، بازداشت اکثر خبرنگاران، توأم با تهدید و خشونت بوده است.
در آخیرین مورد، گروه طالبان، محب جلیلی، گویندهی آریانانیوز و اکبر انصاری، تصویربردار یک تلویزیون محلی در مزارشریف را بازداشت و شکنجه کرده اند.
از سویی هم، سازمان گزارشگران بدون مرز، در نامهی به ریچارد بنت، گزارشگر ویژهی حقوق بشر سازمان ملل متحد، گفته است که وضعیت آزادی رسانهها در افغانستان به گونه چشمگیری بدتر شده است. به گفتهی این سازمان، خبرنگاران افغانستان به گونهی خودسرانه بازداشت و مورد خشونت قرار میگیرند که باید متوقف شود.
اخطار طالبان به خبرنگاران
پس از حاکمیت طالبان، محدودیت در برابر شهروندان افغانستان و به ویژه خبرنگاران، روز به روز شدیدتر شده است. در تازهترین مورد، گروه طالبان دستور داده است که مجریان زن تلویزیونها، باید از ماسک در جریان برنامههای شان استفاده کنند. هر چند این تصمیم طالبان با واکنشهای گستردهای روبهرو شد؛ اما نهاد امر به معروف و نهی از منکر طالبان، از تصمیمشان کوتاه نیامدند.
شماری از خبرنگاران که در کابل فعالیت میکنند، میگویند که آنها نمیتوانند به کار خبرنگاریشان ادامه دهند. به گفتهی آنها، هیچ کسی جرأت ندارد که واقعیتها را بازتاب دهند. یک روزنامهنگار در کابل که نمیخواهد نامش در گزارش برده شود، میگوید که طالبان از آنها خواسته که چیزی خلاف «امارت اسلامی» و «شریعت» نشر نکنند. «در شرایطی که ترس و وحشت سر خبرنگاران حاکم است، چه کسی جرأت میکند، گزارشهای مستقلانه تهیه کند؟»
استخبارات طالبان، چندی پیش خالد قادری، یکی از خبرنگاران محلی در ولایت هرات را به دلیل نوشتن دیدگاه انتقادیاش در فیسبوک، بازداشت کرده و به یک سال زندان محکوم کرده است.
این همه در حالی است که پس از آمدن طالبان ۴۳ درصد رسانهها از فعالیت بازمانده و ۶۰ درصد خبرنگاران، کار شان را ترک کرده اند. به گفتهی سازمان گزارشگران بدون مرز، افغانستان در ردهبندی جهانی آزادی رسانهها در سال ۲۰۲۲ میلادی، با گرفتن ۳۸ امیتاز از میان ۱۸۰ کشور، در جایگاه ۱۵۶ قرار گرفته است. با این حساب، افغانستان یکی از مرگبارترین کشورها برای خبرنگاران است.