سرطان پستان، یکی از کشنده‌ترین و خطرناک‌ترین انواع سرطان برای زنان در سراسر جهان به ویژه برای زنان افغانستان است. سرطان پستان یک بیماری با قدمت ۳هزارساله است که اولین بار توسط مصریان قدیم کشف شده است. در پزشکی قدیم هند، پرو، چین، روم، یونان و ایران نیز مطالعات زیادی در باره‌ی علل پیدایش، پیش‌گیری و درمان این بیماری انجام شده است.
بر اساس معلومات سازمان صحی جهان، سالانه حدود ۲۰ هزار شهروند افغانستان به انواع مختلف بیماری سرطان مبتلا می‌شوند که این آمار را مسؤولان وزارت صحت، محافظه‌کارانه می‌دانند و می‌گویند که بر اساس اطلاعات آماری این وزارت در کل کشور، بیش از ۴۰ تا ۵۰ هزار نفر مبتلا به بیماری سرطان استند.
داکتر میهن عبدالله، مسؤول برنامه‌ی ملی کنترل سرطان وزارت صحت عامه، می‌گوید: «عدم آگاهی زنان از بیماری سرطان پستان، باعث می‌شود که آن‌ها بسیار دیر به داکتر مراجعه کنند؛ زمانی که بیماری به مراحل پیش‌رفته‌اش رسیده و درمان آن سخت و بعضا ناممکن شده‌است.»
سرطان پستان
سرطان پستان عبارت از رشد سلول غیر طبیعی در پستان است که در مراحل ابتدایی به شکل یک توده‌ی قابل حس می‌باشد؛ اما به مرور با درد همراه است که در صورت جدی نگرفتن، سبب مرگ می‌شود. اولین راه تشخیص بیماری سرطان سینه، معاینه‌ی خود زنان است.
داکتر صالحه فکرت، مسوول بخش ماموگرافی و سرطان ثدیه در شفاخانه‌ی استقلال می‌گوید: «تشخیص به موقع و معاینات منظم سینه به ویژه ماموگرام (اکسری پستان) و التراسوند، رکن اساسی نجات زنان از بیماری کشنده‌ی سرطان است.»
داکتر عبدالله میهن، مسؤول برنامه‌ی ملی کنترل سرطان وزارت صحت، می‌گوید که ۳۵ تا ۵۰ درصد سرطان‌ها قابل جلوگیری است که سرطان سینه یکی از آن‌ها است؛ اما با این وجود، نیمی از بیماران سرطان سینه جان شان را از دست می‌دهند. «سالانه سه و نیم هزار نفر در کشور به سرطان سینه مبتلا می‌شوند و ۱۷۰۰ نفر جان شان را از دست می‌دهند.»
سرطان پستان تا ۹۹ درصد بین زنان و یک درصد در بین مردان افغانستان رایج است و به همین دلیل قربانیان بیشتر آن زنان است.
عوامل سرطان پستان
عوامل ابتلا به سرطان پستان به عوامل غیر قابل جلوگیری و عوامل قابل جلوگیری تقسیم‌بندی می‌شود. عوامل ژنیتیکی، افزایش عمر، آغاز عادت ماهوار در زنان قبل از سن ۱۲ سالگی و متوقف نشدن عادت ماهوار زنان بعد از سن ۴۵ تا ۵۰سالگی از عوامل غیرقابل جلوگیری سرطان پستان است و داشتن اضافه وزن، شیرندادن به اطفال، استفاده‌ی بی‌رویه از دوا‌ها به ویژه دوای ضد حاملگی به خصوص بعد از سن ۴۵سالگی، استفاده از دوای هورمونی، به دنیاآوردن اولین طفل بعد از سن ۳۵سالگی، غذای غیرصحی، ورزش نکردن، در معرض شعاع قرارگرفتن و عدم فعالیت فزیکی، از عوامل قابل جلوگیری این نوع سرطان است.
علاوه بر موارد بالا، محیط زیست آلوده نیز بر مبتلا شدن به سرطان پستان نقش دارد.
مراکز درمان
وزارت صحت افغانستان، آگاهی‌دهی در مورد سرطان را از سال ۲۰۱۴ آغاز کرد و در حال حاضر سه مرکز دولتی برای تشخیص سرطان پستان در سراسر کشور فعالیت می‌کند. داکتر عبدالله میهن، مسؤول بخش کنترل سرطان می‌گوید که دو مرکز تشخیص سرطان در کابل در شفاخانه‌ی استقلال و شفاخانه‌ی جمهوریت و یک مرکز تشخیص سرطان در ولایت هرات وجود دارد. این وزارت در نظر دارد که در ولایت‌های کندهار و بلخ نیز تا سال آینده مراکز تشخیص سرطان را ایجاد کند. این مراکز در قسمت آگاهی‌دهی و تشخیص بیماری سرطان فعالیت خواهند کرد.
مسؤولان وزارت صحت اضافه می‌کنند که برنامه‌های جدی‌ای برای آگاهی‌دهی در مورد سرطان سینه روی دست دارند و می‌خواهند از طریق این برنامه‌ها، آگاهی جمعی را در مورد این بیماری افزایش دهند. داکتران تأکید می‌کنند که آگاهی‌دهی در مورد سرطان پستان باید افزایش یابد و حتا در مساجد و مکاتب باید برنامه‌های آگاهی‌دهی در این مورد برگزار شود تا دختران و زنان از این بیماری آگاه شوند و در صورت مشاهده‌ی عوامل آن، به زودترین فرصت به داکتر مراجعه کنند. داکتر صالحه فکرت، مسؤول بخش ماموگرافی (بخش تشخیص سرطان پستان) در شفاخانه‌ی استقلال می‌گوید: «سرطان سینه در صورتی که به موقع تشخیص شود، قابل درمان است. ما در شفاخانه‌ی استقلال همه روزه به زنان آگاهی‌دهی می‌کنیم.»
هزینه‌ی درمان
نیمی از بیماران زن مبتلا به سرطان پستان، جان شان را از می‌دهند. مسؤولان در وزارت صحت، نبود آگاهی و پیشرفته بودن بیماری سرطان را دلیل آن می‌دانند؛ اما تاچه اندازه این دلیل درست است؟
زهرا، مادر چهار فرزند است. او سرطان پستان دارد و به همین دلیل حالا حتا نمی‌تواند به کودک شش‌ماهه‌اش شیر بدهد. با این وجود او هزینه‌ی درمانش را نیز ندارد. برای او پرداخت هزینه‌ی معاینه‌هایی که شفاخانه‌های جمهوریت و استقلال به لابراتوارهای شخصی راجع می‌کنند، میسر نیست.
گلثوم ۲۸ساله، زن دیگری است که در وضع مشابه زهرا قرار دارد. او از شش ماه به این سو تحت درمان است. در این مدت او بیش از ۱۵۰هزار افغانی برای درمان سرطان سینه‌اش مصرف کرده؛ اما هنوز درمان نشده است.
راه‌های کم‌هزینه‌تر برای پیش‌گیری از سرطان
دکتران توصیه می‌کنند که برای سلامتی افراد باید در برنامه غذایی شان میوه و سبزیجات گنجانیده شود. خوردن مرچ سبز، نارنج، انواع میوه و استفاده از زردک، بادنجان رومی، سبزیجات برگ‌سبز مانند پالک، انواع کلم و گُلپی به خصوص نوع سبز آن که سرشار از آنتی‌اکسیدان است، برای پیش‌گیری از ابتلا به بیماری سرطان مفید می‌باشد.
چای سبز
چای سبز به میزان بسیار زیادی، دارای انتی‌اکسیدان‌هایی به نام «پلی فنول» است که کار مبارزه با انواع بیماری‌ها ، به ویژه سرطان سینه را بر عهده دارند.
لبنیات
زنانی که در روز حداقل ۳ گیلاس شیر می‌نوشند، به میزان ۵۰ درصد کمتر به این سرطان دچار می‌شوند. پروتئین و کلسیم موجود در شیر یا پنیر، با سلول‌های سرطانی مبارزه می‌کند. همچنین می‌توان کلسیم را از طریق قرص یا کپسول نیز به بدن رسانید.
فعالیت‌های ورزشی
زنان ورزش‌کار، ۴۰ درصد کمتر از سایر زنان دچار سرطان پستان می‌شوند. تداوم ورزش روزانه، وزن را ثابت نگه می‌دارد و به مبتلا نشدن به این بیماری پس از دوران یائسگی نیز کمک می‌کند.
چربی و روغن
چربی‌های اشباع‌شده و جامد؛ مانند چربی‌ها و روغن‌های حیوانی و روغن نباتی جامد بسیار مضر است. در افغانستان بیشتر بیماران مبتلا به سرطان پستان، در حال حاضر زنانی از مناطق مرکزی استند.
استفاده از خوراکی‌های سبوس‌دار
کربوهیدرات مناسب و خوب، نان‌ها و غلات سبوس‌دار، گندم، لوبیا و باقلا برای جلوگیری از رشد سرطان بسیار مفید است.
استفاده از سویابین و فراورده‌های آن
غذاهایی که با سویابین درست می‌شود، برای سلامت و بهبود سیستم ایمنی بدن در مقابل امراض به خصوص سرطان‌ها مفید ارزیابی شده است. فرآورده‌های سویابینی مانند آجیل سویابین، شیر سویابین و… به کاهش سرطان سینه کمک می‌کند.
ضرر سیگار
سیگار کشیدن می‌تواند منجر به بروز انواع سرطان‌ها از جمله سرطان سینه در زنان شود.
استفاده‌ی درست از گوشت
به توصیه‌ی متخصصان تغذیه، از مصرف گوشت سرخ و دیگر گوشت‌هایی که در حرارت بسیار زیاد پخته می‌شود، خودداری کنید. در حرارت خیلی زیاد، ترکیباتی تولید می‌شود که می‌تواند منجر به بروز انواع سرطان‌ها در بدن شود.
گرفتن ویتامین
استفاده از ویتامین C،D،E و سلنیوم برای پیش‌گیری از ابتلا به این بیماری مفید است. این مواد مغذی، خاصیت انتی‌اکسیدانی قوی دارد و خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد. کمبود ویتامین D می‌تواند منجر به بروز بسیاری از سرطان‌ها شود.
امراض روانی و افسردگی نیز ممکن منجر به بروز انواع سرطان از جمله سرطان پستان شود.
بر اساس آمار، در حال حاضر بیش از نیم جمعیت کنونی افغانستان، زیر خط فقر زندگی می‌کنند. فقر و بیکاری کیفیت زندگی را به شدت در بین شهروندان پایین آورده و میزان دسترسی مردم این کشور به خدمات اساسی با کیفیت را کاهش داده است. این عامل حتا سبب شده که شهروندان کم‌درآمد از مراجعه و بهره‌گیری خدمات صحی نیز تا حدود زیادی چشم‌پوشی کرده و در اثر بیمای‌های قابل درمان، جان شان را از دست دهند.
