کاخ سفید، دو سال و اندی میشود که برای پایاندادن به جنگ افغانستان، آستین بالا زده است. دو سالو چند روز پیش از امروز، دونالد ترامپ، رییسجمهور امریکا، زلمی خلیلزاد را به عنوان فرستادهی ویژهی خود در امور صلح افغانستان تعیین کرد، تا این گونه، تلاشهای شان را سمتوسو بدهد و پای طالبان را از سنگرهای جنگ تا پشت میز گفتوگو بکشاند.
هرچند تا اکنون، تلاشهای امریکا برای برقراری صلح در افغانستان و کم از کم یک آتشبس نیمبند، نتیجهی ملموسی نداشته است؛ اما این کشور توانسته است، به دو موفقیت برسد؛ نخست این که توافقنامهای با گروه طالبان به امضا برساند و دوم این که طالبان را آمادهی گفتوگو با دولت افغانستان بکند.
نزدیک به ۷ ماه پس از امضای توافقنامهی صلح امریکا و طالبان، روز شنبه (۲۳سنبله)، گفتوگوهای صلح افغانستان در قطر گشایش یافت. هیئت گفتوگوکنندهی دولت افغانستان و طالبان در ۱۷ روز گذشته، سرگرم آمادهکردن دستورجلسهی گفتوگوها استند تا ادامهی راه را برای دو طرف روشن کند.
با آن که گمان میرفت دو هیئت، دو-سه روز پس از حضور شان در قطر، گفتوگوهای اصلی را آغاز کنند؛ اما منابع در قطر میگویند که به دلیل اظهارهای طالبان که هر روز رنگ عوض میکنند، آغاز گفتوگو به بنبست خورده است. تا اکنون دو بحث جدی طالبان ( تعیین مبنای فقهی برای پیشبرد گفتوگوها براساس فقه حنفی و معیار قرار دادن توافقنامهی صلح امریکا و طالبان) محور اساسی اختلافها بوده است.
امریکا از اینکه طالبان پس از سالها جنگ و کشتار مردم در افغانستان، حاضر به گفتوگو شدند، به خود میبالند و آن را دستآوردی مهم خوانده اند. با این حال، اما شماری از مقامهای دولت ترامپ، گفته است، آنچه که در افغانستان جریان دارد، دلخوشکردن بیجا است، نه صلح.
به تازگی زلمی خلیلزاد، نمایندهی ویژهی امریکا برای صلح افغانستان، از سوی کنگرهی این کشور برای پاسخدهی فراخوانده شده بود. آقای خلیلزاد، در این نشست، به اعضای کنگره در مورد توافقنامهی صلح دوحه و روند گفتوگوهای صلح افغانستان توضیح داده است.
حرفهای آقای خلیلزاد، واکنش شدید اعضای کنگره، به ویژه مخالفان دولت ترامپ را به همراه داشت. تام مالینوسکی، عضو کنگره گفته است: «طالبان یک گروه همهخواه است که صلح نه، بلکه قدرت میخواهند و این همه امتیاز برای شان داده شد تا تنها وقتی از افغانستان بیرون میشویم، به ما شلیک نکنند. آنچه روان است؛ افسانهای برای دلخوشکردن ما است، نه صلح.»
زلمی خلیلزاد خود نیز در گفتوگویی با پی بی اس نیوز، اعتراف کرده و گفته است که فکر نمیکند، گروه طالبان، پیش از رسیدن به توافق سیاسی با برقراری آتشبس موافقت کند.
آقای خلیلزاد گفته است: «متعهد استیم که با هر دو طرف کار کنیم تا روی کاهش خشونتها به توافق برسیم. ما در چند ماه آینده، پس از آن که سربازان امریکایی را به ۴ یا ۵ هزار نفر کاهش دادیم، ارزیابی خواهیم کرد که طالبان در برابر تعهدی که کرده اند، چه خواهند کرد.»
در همین حال، شماری از آگاهان سیاسی نیز به این باور استند که گفتوگوهای صلح بازی ترامپ برای برندهشدن در انتخابات ریاستجمهوری است، نه برقراری ثبات در افغانستان.
موسا فریور، آگاه امور سیاسی، به روزنامهی صبح کابل میگوید که دونالد ترامپ میخواهد تا اعلام نتیجهی انتخابات ریاستجمهوری امریکا، «حالت نیمهجنگ و نیمهصلح» در افغانستان حاکم شود.
آقای فریور میگوید که رییسجمهور کنونی امریکا، تا پایان انتخابات اجازه نمیدهد که گفتوگوهای صلح افغانستان به نتیجه برسد و این گونه است که گفتوگو میان دولت و طالبان به بنبست کشیده میشود و جنگ افغانستان با ابعاد تازه و گسترده تشدید خواهد یافت.
واکنشها به بیرونشدن نیروهای امریکا از افغانستان
دونالد ترامپ، رییس جمهور امریکا، در روزهای پایانی حکومتش در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویارک، با اشاره به برگزاری گفتوگوهای صلح افغانستان، تاکید کرد که به جنگ افغانستان پایان خواهد داد و سربازان امریکایی را از این کشور، بیرون خواهد کرد.
آقای ترامپ، گفته است که امریکا برای پایاندادن به جنگ افغانستان، کار میکند و سربازان خود را بر میگرداند.
او، افزوده است: «در حال حاضر، نقش امریکا به عنوان مصلح و صلحآور است؛ اما این صلح، از راه قدرت به دست آمده و حالا امریکا قدرتمندتر از هر زمان دیگر است و سلاحهای امریکایی، به اندازهای پیشرفته است که فکر این سطح از پیشرفت را نمیکرد.»
این درحالی است که ساعتی پس از سخنرانی آقای ترامپ، زلمی خلیلزاد، نمایندهی او در کنگره، گفت که گروه طالبان، در زمینهی تامین امنیت، تعهدهایی داده است و اگر به آن عمل نکند، سربازان امریکایی از افغانستان بیرون نخواهند شد.
آقای خلیلزاد، تاکید کرد که بیرونشدن سربازان امریکایی از افغانستان، به گونهی مشروط انجام خواهد شد؛ یعنی با توجه به تعهدهای طالبان در این مورد تصمیم اتخاذ میشود.
با این حال، به باور کارشناسان سیاسی، تناقص در حرفهای ترامپ و خلیلزاد، مسألهی تازهای نیست؛ زیرا از شروع حضور نیروهای بیرونی در افغانستان تا حال، اظهارنظرهای امریکاییها یا مقامهای تصمیمگیرندهی شان، به گونهی کامل در تناقض با یکدیگر بوده است.
آقای فریور میگوید: «این تناقضگویی جزو بازی امریکا بوده -که آنها به راه انداخته اند- که هیچ یک با هم جور در نمیآیند و به گونهی قطعی این خیمهشببازی امریکا، تا آخر ادامه خواهد داشت.»
این همه در حالی است که اخیرا، عمران خان، نخستوزیر پاکستان، در گفتوگویی با واشنگتن پست، گفته است که بیرونشدن شتابزدهی نیروهای بیرونی از افغانستان، عاقلانه نیست. به گفتهی او، همهی طرفهای درگیر در روند صلح افغانستان، باید در مورد بیرونشدن نیروهای خارجی، زمان مناسب را در نظر داشته باشند و نگذارند تا این روند، به میل کسانی به کار گرفته شود که منافع ژیوپلتیک خود شان را در نظر دارند.
نخستوزیر پاکستان برای نخستینبار موضع نسبی پشتیبانیکننده از دولت افغانستان داشته و در جریان گفتگوی خود گفته است، همانگونه که دولت افغانستان، گروه طالبان را به عنوان یک واقعیت سیاسی به رسمیت شناخته؛ امید میرود که طالبان نیز، پیشرفتی را که افغانستان داشته، به رسمیت بشناسد.
با وجودی که تا هنوز روشن نیست، آیا سربازان امریکایی پس از امضای توافقنامهی صلح میان دولت و طالبان، نیروهای شان را به گونهی کامل از افغانستان بیرون میکنند یا بخشی از آنها باقی خواهند ماند؛ اما آگاهان امور به این باور اند که به هر حال، امریکا با طالبان به عنوان یک دولت معامله کرده است؛ زیرا این طالبان است که برای امریکا تضمین میدهد که علیه این کشور حملهی تروریستی نخواهد شد، نه دولت افغانستان.
