امریکاییها و طالبان، به یک توافق کلی صلح دست یافته اند و اکنون در حال رأیزنی پیرامون جزئیات این توافق استند. ختم مذاکرات به معنای سازش دو طرف برسرنوشت افغانستان پنداشته میشود. مذاکراتی که یک سال بیشتر وقت گرفت، امروز یا فردا میان دو طرف طی یک توافقنامه امضا خواهد شد. نظامیان خارجی به طور چشمگیری کاهش خواهند یافت و میدان خشونتبار به روی طالبان بازتر خواهد شد. با این نگرانیها و گمانهزنیها، در شرایط موجود هیچگونه صدای واحدی مبتنی بر حفاظت از منافع ملی در میان سیاسیون و رهبران حکومت وجود ندارد. نبود اجماع داخلی، میتواند پیامدها و عواقب خطرناکی را به همراه داشته باشد. فاصله میان حکومت و جریانهای سیاسی، نگرانکننده خوانده میشود؛ در چنین وضعیتی که افغانستان از هرسو تهدید میشود (خروج نظامیان امریکایی- حاکمیت طالبان) به ابعاد بحران افغانستان خواهد افزود.
فاصله گرفتن مردم از رهبران حکومت وحدت ملی، مسألهی دیگری است که چالشهای جدی افغانستان را سنگینتر میکند. سمتوسو گرفتن مسایل قومی در میان مردم افغانستان، از بعد دیگری شرایط وخیم داخلی افغانستان است که توسط کنشگران قومی هدایت میشود. عوامل ذکر شده، رفته رفته به بیتفاوتی مردم در برابر یک سازش خارجی (قطر) خطرناک منتهی میشود. نبود اجماع داخلی، به جرأت و جسارت جنگجویان طالب کمک کرده است. نیروهای طالبان در اطراف مراکز شهرهای افغانستان رسیده اند. همه میدانند که تعداد زیادی از جنگجویان این گروه، در اطراف کابل سرازیر شده و راههای مواصلاتی پایتخت را با ولایات به چالش کشیده اند. طالبان از موضع قدرت با امریکاییها در قطر سازش میکنند و از جانب دیگر، نیروهای این گروه در داخل افغانستان به قدرت نظامی بیشتری تسلط پیدا میکنند.
رقابت سیاسی در جهت کسب قدرت، بازیگران اساسی افغانستان را از هم دور ساخته و این امر پایههای ثبات سیاسی افغانستان را متزلزل کرده است. در شرایط کنونی، آرزوهای درحال رشد مردم افغانستان که طی هجده سال اخیر طی شد، به شدت در معرض خطر قرار گرفته است. هر رویداد سیاسیای که در قطر و یا هم یکی از کشورهای ذیدخل گفتوگوهای صلح افغانستان خواهد افتاد، ممکن است که به تکرار تاریخ گذشته افغانستان منجر شود. در این صورت، باید کنشگران سیاسی افغانستان به شمول رهبران حکومت وحدت ملی، به سوی شکلگیری اجماع داخلی حرکت کنند و یک انسجام فکری را در برابر حوادث فردای افغانستان به وجود آورند. در حال حاضر، انسجام فکری و رفتن به سوی اجماع داخلی متشکل از مردم، رهبران سیاسی و رهبران حکومت، از عناصر مهم برای مهار بحران پیش رو، تلقی میشود. عناصر ذیل، گروههای دخیل افغانستان را نزدیک کرده و منجر به تعریف منافع ملی میشود که در این صورت، ثبات سیاسی و نظامی افغانستان را استحکام خواهد بخشید. با وجود همهی این مسائل، به این پرسش پاسخ داده شود که چه چیزی به ایجاد اجماع داخلی کمک میکند؟
شماری از استادان دانشگاه، پاسخ میدهند که میکانیزم شفاف برای به وجود آوردن اجماع داخلی کمک میکند و تمام طرفهایی که درگیر منازعه استند، باید روی یک میکانیزم شفاف توافق کنند. نصرالله استانکزی، استاد دانشگاه کابل، به روزنامهی صبح کابل میگوید: «طرفهاییکه در سیاست افغانستان داخل است، طالبان، حکومت، اپوزیسیون و اینها باید برای به وجود آوردن میکانیزم توافق بکنند. هرکسی که کنار میماند، متأسفانه به صلح نمیرسیم.»
روند صلح افغانستان که دوازده سال قبل شکل گرفته بود، تا کنون در نبود یک میکانیزم شفاف دنبال شده است. هرچند، با روی کار آمدن حکومت وحدت ملی، گفتوگوهای صلح جدیتر شد؛ اما خلای اجماع داخلی، از نقاط ضعف این روند بود. یک سال قبل، حکومت وحدت ملی تلاش کرد تا اجماع داخلی را در روند صلح افغانستان به وجود آورد؛ اما این اجماع شکننده بود و به گونهی زودهنگام از هم پاشید.
استادان دانشگاه، با نفس این مسأله موافق استند و تأکید میکنند که حکومت افغانستان در سازماندهی یک اجماع سیاسی ناکام بوده است و نتوانسته که از طریق این اجماع با طالبان صحبت کرده و به امریکاییها فشار بیاورد. آقای استانکزی، با بیان این که برای شکلگیری اجماع داخلی ناوقت شده؛ اما امیدوار است که حکومت افغانستان مسؤولیت خود را اجرا کرده و زمینهی اجماع داخلی را در کشور فراهم کند تا منافع افغانستان در معرض خطر قرار نگیرد.
از سویی هم، مسؤولان حکومتی میگویند که در شرایط کنونی، اجماع داخلی برای افغانستان حیاتی است و رهبری حکومت همواره تلاش کرده تا این خلا را پر کند. امید میثم، معاون سخنگوی ریاست اجرایی، به روزنامهی صبح کابل گفت که در دوران حکومت وحدت ملی، تلاشهای داخلی برای به وجود آوردن اجماع داخلی صورت گرفت که از جمله برای نخستین بار، سه هزار تن از علمای افغانستان از روند صلح کشور اعلام حمایت کردند.
معاون سخنگوی ریاست اجرائیه، با اشاره به تعهد حکومت بیان کرد که رهبران سیاسی حکومت، متعهد به تقویت اجماع داخلی استند، تا تمامی طرفهای دخیل در آن سهم گرفته و روند صلح افغانستان به نتیجه برسد. او هرچند، کماکان مشکلاتی را در برابر شکلگیری اجماع داخلی تأیید میکند؛ اما تأکید کرد که انتظار میرود در آیندههای نه چندان دور، افغانستان شاهد یک اجماع داخلی فراگیر شود.
در ماه حمل سال جاری، ارگ ریاستجمهوری، برای نخستینبار «شورای عالی مصالحه» را تشکیل داد و در این شورا اکثریت احزاب و جریانهای سیاسی شریک بودند. نخستین نشست این شورا، به ریاست محمداشرف غنی برگزار شد؛ اما مدتی نگذشت که این شورا از هم پاشید.
