بحران همه‌گیری کرونا؛ از کم‌بود اکسیجن تا بی‌توجهی مردم به توصیه‌های بهداشتى

«هیچ واژه‌ای برای بیان وضعیت جاری در ذهن نمی‌یابم؛ خداوندا تو رحم کن! از دست ما از این بیش‌تر نمی‌گنجد!» این‌ها کلماتی است که وحید مجروح، وزیر صحت عامه، پس از دیدن شفاخانه‌ی قصبه، در برگه‌ی فیسبوکش نوشته است. آقای مجروح، در این یادداشت کوتاهی فیسبوکی‌اش، تلاش کرده که وضعیت بد ناشی از همه‌گیری کرونا را برای مردم بازگو کند؛ وضعیتی که وزارت صحت از مدیریت آن عاجز مانده و برای مقابله با آن دست به دامن خدا برده است.
طبق آماری که وزارت صحت از زمان شیوع ویروس کرونا در کشور نشر می‌کند، در چند هفته‌ی اخیر، رقم مبتلایان به این ویروس در موج سوم آن، بی‌سابقه بوده است. در ۲۴ ساعت روز گذشته –جمعه، ۲۸ جوزا-، ۱۶۷۷ نفر به کرونا مبتلا شده و ۸۷ نفر نیز جان باخته است؛ این آمار دوبرابر آمار رسمی‌ای است که یک هفته پیش -۲۱ جوزا-، نشر شده بود. در جمعه‌ی هفته‌ی گذشته، ۳۷ نفر در اثر مبتلا به کرونا جان باخته بود.
با این ‌هم، آمار شمار زیادی از فوتی‌ها به دلیل گزارش‌ندادن خانواده‌های‌شان به وزارت صحت، ثبت نمی‌شود. سیداحمد گوهری، متخصص صحت عامه، در صحبت با روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که وزارت صحت عامه، بر اساس گزارش‌ها و شواهدی که دارد، آمار می‌دهد؛ در حالی که شمار زیادی از مرگ‌ومیرها به وزارت صحت عامه گزارش نمی‌شود. «به این معنا نیست که وزارت صحت عامه کتمان می‌کند، وزارت صحت بر اساس سر بیلانسی که دارد، ارقام را تجزیه و تحلیل ‌کرده و ارایه می‌کند. برخی‌ها مریض‌شان را به شفاخانه‌های خصوصی می‌برند و برخی هم در خانه‌ها به تداوی خودسرانه رو می‌آورند و مرگ‌و‌میر این مریض‌ها، به وزارت صحت گزارش نمی‌شود.»

کرونا در افغانستان از کنترل بیرون شده است!
به باور شماری از کارشناسان صحی و نهادهای بین‌الملی بهداشت، گسترش ویروس کرونا از کنترل نهادهای صحی افغانستان بیرون شده است. کمیته‌ی بین‌المللی صلیب سرخ و جمعیت هلال‌احمر، روز پنج‌شنبه -۲۷ جوزا/۱۷ جون-، گزارش داده اند که در جریان یک ماه گذشته، شمار مبتلایان به ویروس کرونا در افغانستان، «۲۴۰۰ درصد» افزایش یافته و مهار آن از کنترل بیرون شده است. به گفته‌ی هلال‌احمر، در یک هفته‌ی اخیر، یک‌سوم آزمایش‌دهندگان ویروس کرونا در افغانستان، به کرونا مبتلا بوده اند و از سویی هم، سکتور صحت این کشور، با کم‌بود اکسیجن و بستر مواجه است.
نیلاب مبارز، سرپرست جمعیت هلال‌احمر افغانستان، در اعلامیه‌ای گفته است: «افغانستان در راستای مبارزه با ویروس کرونا، در وضعیت بحرانی قرار دارد؛ زیرا شفاخانه‌ها با کم‌بود بستر مواجه است.» در گزارش آمده است که سیستم صحی افغانستان، به دلیل جنگ در دو دهه‌ی گذشته، با چالش مواجه بوده و در یک هفته‌ی اخیر، شفاخانه‌های بزرگ به دلیل کم‌بود اکسیجن و بستر، دروازه‌های خود را به روی افراد مبتلا به کرونا بسته است.
از سویی هم، به تازگی سفارت امریکا در کابل، گفته است که فعالیت‌های گروهی به شمول نشست‌ها و جلسات تا مدتی به تعلیق در آمده و ممنوع شده است. طبق اعلامیه‌ی سفارت امریکا در کابل- جمعه، ۲۸ جوزا-، ۱ نفر در سفارت امریکا به اثر ابتلا به کرونا جان باخته و ۱۱۴ نفر دیگر مبتلا شده است؛ ۹۵ درصد مبتلایان اشخاصی اند که واکسین کرونا نگرفته اند.

کم‌بود اکسیجن هنوز یک چالش است
در شروع همه‎‌گیری موج سوم ویروس کرونا، وزیر صحت، اعلام کرد که نهادهای صحی و شفاخانه‌های اختصاص‌یافته به مبتلایان کرونا، با کم‌بود اکسیجن مواجه است. به ‌گفته‌ی مجروح، یونسف که قرار بود، اکسیجن کافی برای بیماران کرونا را آماده کند، به تعهدش عمل نکرده و این وزارت به چالش کم‌بود اکسیجن روبه‌رو است.
چندی پیش، ۱۰۰۰ بالن اکسیجن از سوی کشور اوزبیکستان به افغانستان فرستاده شد؛ اما آقای مجروح که روز دوشنبه -۲۴ جوزا-، در نشستی در مجلس نمایندگان صحبت می‌کرد، تصریح کرد که بالن‌های کمک‌شده از سوی اوزبیکستان، خالی بوده است.
به تازگی وزارت خارجه‌ی افغانستان، اعلام کرده که پاکستان ۵۰۰ بالن اکسیجن به این کشور کمک کرده است. در خبرنامه‌ای که از سوی وزارت خارجه به نشر رسیده، آمده است که این محموله‌ی کمکی پاکستان که شامل بالن‌های اکسیجن و سایر تجهیزات طبی است، پنج‌شنبه-۲۷ جوزا-، به کابل رسیده است.
بر نبیاد معلومات وزارت صحت عامه‌ی افغانستان، مضاف بر اکسیجنی که از پاکستان می‌آید، با شماری از کشورهای همسایه مانند ایران نیز صحبت شده است که اکسیجن‌های کمکی به افغانستان بفرستد. غلام‌دست‌گیر نظری، سخن‌گوی وزارت صحت عامه‌ی افغانستان، در صحبت با روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که یکی از چالش‌های مهم کم‌بود اکسیجن است و بیماران زیادی به اکسیجن نیاز دارند. «یک مقدار اکسیجن از پاکستان آمده، با ایران صحبت شده که به‌ گونه‌ی متواتر، هفته‌ی یک و دو تانکر از آن‌ جا بیاید و حوزه‌ی غربی را پوشش بدهد.»
آقای نظری اما تصریح می‌کند که تا هنوز بیماری در شفاخانه‌ی دولتی بدون اکسیجن نمانده است. «خوش‌بختانه، تا اکنون در شفاخانه‌های دولتی به کم‌بود اکسیجن مواجه نشدیم، یک مقدار کم‌بود است؛ اما مدیریت شده.» به گفته‎‌ی نظری، تلاش می‌شود که دستگاه‌های تولید اکسیجن در شماری از شفاخانه‌های کابل و در ۱۰ ولایت نصب شود.

۵۰ هزار شهروند واکسین چینایی گرفته اند
پیش‌تر، ۷۰۰ هزار دوز واکسین از کشور چین به افغانستان فرستاده شده بود. وزارت صحت عامه، می‌گوید که پس از یک هفته از تطبیق این واکسین، حدود ۵۰ هزار نفر واکسین دریافت کرده اند.
آقای نظر می‌گوید که واکسین‌های فرستاده‌شده از چین، در ۳۴ ولایت تقسیم شده و روند تطبیق آن جریان دارد. «تا امروز [جمعه، ۲۸ جوزا] ۵۰ هزار تن واکسین گرفته اند و بر اضافه واکسین‌های قبلی، به تعداد ۷۰۰ هزار نفر غیرنظامی واکسین شده است.»
کارشناسان صحی، می‌گویند که در دو صورت معافیت جمعی در برابر کرونا به وجود می‌آید؛ نخست این‌که بیش‌تر از ۷۰ درصد شهروندان به کرونا مبتلا شوند و دوم این‌ که، با واکسین گردش ویروس در اجتماع کاهش یافته و به حداقل رسانده شود. طاهری تصریح می‌کند: «در صورت نخستش که فعلا در کشور ما جریان دارد، قربانی بسیار می‌گیرد و خطرناک است. بناً باید انتی‌بادی لازم از طریق واکسین به بدن ترزیق شود.»
کمیته‌ی بین‌المللی صلیب سرخ، با اشاره به این که تا اکنون کم‌تر از ۰٫۵ درصد شهروندان افغانستان واکسین کرونا دریافت کرده اند، هشدار داده است که عدم دست‌رسی به واکسین، سبب وخامت وضعیت خواهد شد.
آیا دوباره محدودیت‌های قرنتین تمدید می‌شود؟
به تازگی شهرداری کابل، اعلام کرده است که به منظور جلوگیری از گسترش موج سوم کرونا، فعالیت بس‌های شهری این نهاد در کابل، سر از امروز برای مدتی متوقف می‌شود. در خبرنامه‌ای که روز پنج‌شنبه-۲۷ جوزا-، از سوی شهرداری کابل به نشر رسیده، آمده است؛ بس‌های شهری‌ای که در مسیرهای کارته نو و پروژه‌ی احمدشاه‌ ‌مینه فعالیت می‌کند، سر از روز شنبه -۲۹جوزا- جهت جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، به گونه‌ی مؤقت متوقف می‌شود. «از عموم شهروندان به ویژه رانندگان بس‌های کوچک شهری مثل مرسدس و تونس نیز تقاضا می‌شود تا در هنگام حمل‌ونقل شهروندان، تعداد راکبین‌شان را کاهش دهند.»
با این ‌حال، امروز شروع هفته‌ی دوم تمدید قرنتین دو هفته‌ا‌ی وزارت صحت است. این وزارت در ۲۲ جوزا، اعلام کرد که تعطیلی نهادهای آموزشی، تالارهای عروسی، حوض‌های ‏آب‌بازی و باش‌گاه‌های ورزشی در ۱۶ ولایت افغانستان، به خاطر جلوگیری از گسترش ویروس کرونا، ‏برای دو هفته‌ی دیگر تمدید می‌شود.
داکتر عثمان طاهری، معاون سخن‌گوی وزارت صحت، می‌گوید که در باره‌ی تمدید دوباره‌ی محدودیت‌های وضع‌شده‌ی قرنتین، در پایان این هفته تصمیم گرفته خواهد شد. «در شروع هفته‌ی دوم استیم، شرایط را دیده تصمیم می‌گیریم.»
در حالی که موج سوم کرونا دمار وزارت صحت و شماری از بیماران کرونایی درآورده است؛ اما، هنوز شهر شلوغ است و شمار زیادی از شهروندان بدون درنظرگرفتن دستورهای پیش‌گیرانه‌ی ابتلا به کرونا در درون شهر رفت‌وآمد دارند.
به گفته‌ی آگاهان، موج سوم کرونا بیش‎‌تر از طریق تنفس انتقال پیدا می‌کند. بنا بر این، موترهای لینی، فعالیت رستورانت‌ها و برگزاری تجمعات خردوبزرگ در چرخش سریع ویروس کمک می‌کند. گوهری می‌گوید که نیاز است، محدودهایت بیش‌تر قرنتینی در شهر وضع شود. «گردش ویروس در داخل جامعه از طریق اجتماعات کوچک و بزرگ، ادامه دارد. اگر تجمعات محدودتر شود، آمار مرگ‌ومیر نیز کاهش پیدا می‌کند.»