استراحت ۲۱ روزه‌ی هیئت‌های گفت‌وگو کننده‌ی دولت افغانستان و طالبان پایان یافته و قرار است که هیئت گفت‌وگو کننده‌ی دولت، امروز سه‌شنبه (۱۶ جدی)، برای آغاز دور دوم گفت‌وگوها وارد قطر شود. آن‌طرف هیئت طالبان نیز اعلام کرده که برای برگزاری دور بعدی گفت‌وگوها آمادگی کامل دارد.
رییس‌جمهور غنی در آخرین دیداری که یک‌شنبه‌شب (۱۴ جدی)، با اعضای هیئت گفت‌وگو کننده داشت، گفت که دولت و مردم افغانستان از آن‌ها حمایت می‌کنند و توقع دارند که در روشنایی قانون اساسی و دیدگاه‌های مردم افغانستان به گفت‌وگو بپردازند تا این روند سرانجام موفقیت‌آمیزی داشته باشد.
دو هیئت در حالی برای دومین بار باهم روبه‌رو می‌شوند که دور اول گفت‌وگوها، برآیند مطلوبی نداشت و بارها به دلیل اظهارات دو طرف به بن‌بست خورده است. هرچند جزییات دور اول گفت‌وگو به گونه‌ی دقیق در اختیار رسانه‌ها و مردم قرار نگرفت؛ اما شماری از اعضای هیئت گفت‌وگو کننده، در مورد دور دوم معلوماتی به رسانه‌ها به اشتراک گذاشتند.
عبدالحفیظ منصور، عضو هیئت گفت‌وگو کننده، ابتدای همین هفته در نشستی زیر نام «ارزیابی دور اول گفت‌وگوهای صلح و چشم‌انداز آینده» گفت که در دور دوم گفت‌وگوها، روی مسایل دینی بحث نمی‌شود؛ بلکه بحث روی تقسیم قدرت خواهد بود.
آقای منصور گفت: «اگر ما از طرف مقابل آشتی می‌خواهیم، با حفظ چهارچوب نظام و ارزش‌های انسانی، ناگزیریم به‌طرف یک حکومت موقت برویم. تجربه‌ای مثل آقای حکمتیار که آن‌ها بیایند و برای‌شان خانه بدهیم، شاید عملی نباشد.»
اگر کمی به عقب برگردیم، طالبان در جریان نزدیک به سه سال گفت‌وگو با دولت امریکا و سه ماه گفت‌وگو با دولت، تمام حرف‌شان، خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و ایجاد حکومت موقت بوده است؛ زیرا گروه طالبان تأکید می‌کنند که حکومت فعلی، مشروع و برخاسته از اراده‌ی سیاسی مردم این کشور نیست.
آقای منصور، گفت که در مورد برقراری صلح در افغانستان، اجماعی در داخل و بیرون از کشور وجود ندارد، زیرا شماری از کشورهایی که حامی مردم بودند، خواستار و علاقمند آوردن حکومت موقت هستند. «با حفظ نظام سیاسی و ارزش‌های کنونی، جز رفتن به‌طرف حکومت موقت راه دیگری وجود ندارد. اگر شما راهی غیر از این سراغ دارید بگویید.»
این در حالی است که پیش از این رییس‌جمهور غنی، بارها آمدن حکومت موقت و تکرار شدن تاریخ را رد کرد و گفته است که او از سوی مردم تعیین شده و حکومت موقت امکان‌پذیر نیست.
به باور آگاهان سیاسی، نبود اجماع میان اعضای هیئت گفت‌وگو کننده‌ی دولت، راه را برای طالبان هموار می‌کند و هر خواستی که داشته باشند، به دست خواهند آورد. رحمت‌الله بیژن‌پور، استاد دانشگاه، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که مرحله‌ی دوم گفت‌وگوها، مرحله منافع و مواضع است، زیرا در این مرحله باید منافع و مواضع دو طرف – دولت و طالبان- مشخص شود.
آقای بیژن پور، تأکید می‌کند که با توجه به تجربه‌ی دور نخست گفت‌وگوها و اختلاف‌های موجود میان دو هیئت، احتمال دارد این دو آهنگ به هم‌صدایی نرسد و خواست دو طرف، مورد پذیرش یک‌دیگرشان قرار نگیرد.
او گفت: «نبود اجماع میان هیئت دولت، چانس طالبان را تقویت می‌کند، مسئله این است که دولت به همین دلیل از موضع واحد صحبت نمی‌تواند. هیئتی که ساخته شده از دولت و پیرامون دولت است. بسیاری به دولت موقت چشم دوختند و طرفدار دولت از جمهوریت و بقای نظام دفاع می‌کند. این فرسایش، مواضع مشترک را تضعیف می‌کند.»
آتش‌بس یا افزایش خشونت؟
با توجه به این‌که در دور نخست گفت‌وگوها برای برقراری آتش‌بس توافق نشد، واضح است که این بار هیئت تلاش می‌کند روی این مسئله با طالبان به توافق برسد. با این حال آقای منصور می‌گوید که ممکن است با آغاز دور دوم گفت‌وگوها، سطح خشونت نیز افزایش یابد؛ زیرا دولت افغانستان بر آتش‌بس تأکید دارد؛ اما گروه طالبان روی نظام سیاسی آینده پافشاری می‌کند؛ چیزی که روز گذشته (دوشنبه، ۱۵ جدی)، وزیر داخله و رییس عمومی امنیت ملی افغانستان آن را تأیید کرد.
مسعود اندرابی، وزیر داخله در نشست عمومی مجلس نمایندگان، گفت که گروه طالبان برای یک جنگ تمام‌عیار در سال آینده آمادگی گرفته است.
آقای اندرابی گفت: «رهبران طالبان در زمستان، از مخفی‌گاه‌های خود در پاکستان بازدید می‌کنند و از کشتن افغان‌ها به باداران شان گزارش می‌دهند. آخرین حمله‌های طالبان در هلمند و کندهار شکست خورد و این گروه تلفات یک هزار نفری داشت. حالا طالبان برای یک جنگ تمام‌عیار در سال آینده آمادگی می‌گیرند.»
او تأکید کرد که دلیل اصلی طالبان برای ادامه‌ی حملات‌شان و ناامن ساختن شهرها، این است که مردم را نسبت به حکومت بی‌باور بسازند.
از سوی دیگر، احمدضیا سراج، رییس عمومی امنیت ملی در این نشست، گفت که طالبان نیت و اراده‌ای برای صلح ندارند. آقای سراج، گفت که در جریان یک سال گذشته، ۱۸ هزار و ۵۰۰ حمله از سوی طالبان انجام شده که بیشتر به غیرنظامیان تلفات وارد کرده است. او گفت: «دور دوم گفت‌وگوها، کلیدی و حیاتی است. طالبان حساب می‌کنند که اول ماه (می) برسد و نیروهای خارجی از افغانستان بیرون شوند. طالبان می‌خواهند تا آن زمان، گفت‌وگوها را به تأخیر انداخته و مسایلی را پیشکش کنند که قابل حل نباشد.»
حال بحث اساسی این‌که اگر گروه طالبان در جریان دور دوم گفت‌وگوها، حملات‌شان در برابر مردم افغانستان را ادامه دهد و بر برقراری آتش‌بس موافقت نکند، چه برآیندی خواهد داشت و آیا ادامه‌ی گفت‌وگوها را به بن‌بست خواهد کشاند؟
سرور دانش، معاون دوم ریاست‌جمهوری، روز دوشنبه (۱۵ جدی)، در دیدار با آرنات پاولز، معاون هیئت اتحادیه‌ی اروپا، گفته است که تداوم خشونت‌ها و قتل‌های هدفمند، هم‌زمان با جریان گفت‌وگوهای صلح، برای مردم افغانستان قابل قبول نیست و ممکن است گفت‌وگوها را به بن‌بست بکشاند.
آقای دانش تأکید کرده که انتظار می‌رود با آغاز دور دوم گفت‌وگوهای صلح، روی کاهش خشونت‌ها و اجرای آتش‌بس توافق صورت گیرد؛ در غیر آن گفت‌وگوها با بن‌بست مواجه خواهد شد.
در همین حال، آگاهان سیاسی نیز تأکید می‌کنند که طالبان با شروع هر مذاکره‌ای خشونت می‌کنند و در سوی دیگر، دولت نیز دست روی دست نمی‌گذارد و عکس‌العمل نشان خواهد داد که این خود باعث تقویت خشونت می‌شود و گفت‌وگوها یا به حاشیه خواهد رفت و یا در صورتی که هیچ‌گونه انعطاف‌پذیری در بین نباشد، این امکان وجود دارد که یکی از طرف‌ها، از گفت‌وگوها دست بکشد.
ادامه‌ی راه باید چگونه باشد؟
عدم پذیرش آتش‌بس و ارزش‌های ۱۹ سال گذشته و تأکید طالبان بر ادامه‌ی جنگ از موانع اساسی در برابر هیئت دولت افغانستان است. رحمت‌الله بیژن‌پور به‌عنوان ارایه ی راه حل، می‌گوید که باید یک هیئت «منصفه» شکل بگیرد؛ زیرا بحث‌های کنونی به گونه‌ی خودی به نتیجه نخواهد رسید. او می‌گوید: «یک هیئت متشکل از کشورهای مختلف و نخبگان بی‌طرف افغانستان ایجاد شود که ناظر بر مذاکره باشد تا معلوم شود کدام طرف صلح‌طلبی می‌کند و کدام سمت جنگ‌طلبی. اگر این‌طور یک هیئت نظارتی نباشد، گفت‌وگوها به سمت سلیقه‌ها کشانده خواهد شد.»
