کاش معلم هم مثل کتاب خریده می‌شد

نویسنده: لیزا عمری

کمبود کتاب آموزشی و آموزگار، همه‌ساله با شروع بهار، مشکلی است که بر مشکل‌های دیگر افغانستان افزوده می‌شود. هم‌زمان با آغاز سال آموزشی ۱۴۰۰، اعتراض‌هایی از چهار گوشه‌ی افغانستان بلند می‌شود که دانش‌آموزان و باشندگان محل، از کمبود کتاب درسی و آموزگار شکایت دارند؛ اعتراضاتی که در روزهای اخیر، باعث شد کمیسیون اصلاحات اداری و خدمات ملکی، اعلان استخدام ۱۱ هزار بست آموزگاری را نشر کند و رییس‌جمهورغنی، در اقدامی دست و دل‌بازانه، ۸ هزار بست آموزگاری را تنها در ولایت‌های کندهار و ننگرهار منظور کند؛ اقدامی که وکلای مردم در مجلس نمایندگان، آن را غیرعادلانه، سمتی و قومی خواندند.
سه شنبه «۳۱» حمل، دانش‌آموزان لیسه‌ی فیض محمد کاتب در غرب کابل، با شعارهای «وزیر صاحب! ما معلم می‌خواهیم»، دست به عتراض زدند؛ این اعتراض، واکنش گسترده‌ای در رسانه‌های جمعی و اجتماعی داشت و انتقاداتی را بر ناکارگی وزارت معارف و سیاست‌های ارگ وارد کرد. علی عطایی، یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، در واکنش به کمبود معلم در این مکتب، در یادداشت کودتاهی نوشته: «در همین شهر کابل، کمی حاشیه‌تر از کارته‌ی سه و کارته‌ی چهار و کارته نو و خیرخانه، مکتبی هست که ۱۸۸ معلم کم‌بود دارد و ۹هزار دانش آموز بی‌سرنوشت است.»
کمبود معلم، تنها مشکل موجود در معارف نیست؛ نبود یا کمبود کتاب، مشکل دیگری است که دانش‌آموزان را روانه‌ی بازار کرده و زمینه‌ی چاپ غیرقانونی کتاب‌های معارف را فراهم کرده است. هر چند، به شکل قانونی، نباید کتاب‌های معارف در بازار فروخته شود؛ اما، در برخی کتاب‌فروشی‌های خیابانی، کتاب‌های دست اول و دومی از معارف پیدا می‌شود که ممکن توسط دانش‌آموزان و یا افرادی در معارف به فروش رفته باشد.
نیلوفر، دانش‌آموز مکتب ام‌البنین در ناحیه‌ی شش کابل، می‌گوید که هر سال با کم‌بود کتاب روبه‌رو است و بیشتر کتاب‌هایش را از بازار خریداری می‌کند. نیلوفر، از شروع سال جدیدی آموزشی، هر روز سر وقت مکتب می‌رود که مبادا دیر برسد و کتاب‌ها را به دیگر دانش‌آموزان توزیع کنند. این دانش‌آموز، از رفتار تند تحویل‌دار مکتب شاکی است. تحویل‌دار این مکتب، بارها به نیلوفر گفته است که اگر نیاز می‌بیند، برود از بازار خریداری کند.
زرتشت، دانش‌آموز دیگر این مکتب، حرف‌های نیلوفر را تأیید می‌کند و می‌گوید که کتاب‌هایش را از بازار با چاپ سیاه‌وسفید خریداری کرده است؛ چون قمیت کم‌تری دارد. او، از ناخوانا بودن کتاب‌ها شکایت دارد. این دانش‌آموز، با اشاره به رخصتی طولانی به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، می‌گوید که وزارت معارف باید برای سال تعلیمی ۱۴۰۰ آمادگی لازم می‌گرفت.
شگوفه، مادر پنج فرزند که تا اکنون فقط دو دخترش به مکتب می‌روند، می‌گوید که همه‌ساله عده‌ای از کتاب‌های مکتب را شوهرش از بازار خریداری می‌کرد؛ اما امسال، اداره‌ی مکتب به دخترانش هیچ کتابی نداده است و شوهرش مجبور است همه کتاب‌ها را از بازار بخرد.
امید، نوجوان دیگری است که از کمبود کتاب در مکتبش شکایت دارد. امید نیز کتابی از مکتب دریافت نکرده و می‌گوید که باید از بازار خریداری کند. امید، از ضعف اقتصادی و بلند بودن قیمت کتاب‌ها در بازار شکایت دارد.
نسیمه، یکی از کاربران فیسبوک که تصویر کتاب‌های خریده‌اش را از بازار به اشتراک گذاشته، در یادداشتی کوتاهی نوشته است: «کاش معلم هم مثل کتاب خریده می‌شد.»
اعتراض هزاران دانش‌آموز در غرب کابل، در پی کمبود ۱۸۸ معلم در مکتب فیض‌محمد کاتب به راه افتاده بود. به گفته‌ی کاظم تابش، سرمعلم این مکتب، تنها ۱۶ آموزگار رسمی در این مکتب موجود است که باید به ۹ هزار دانش‌آموز رسیدگی کنند.
در پی اعتراض این دانش‌آموزان، نجیبه آرین، سخن‌گوی وزارت معارف، به صبح کابل گفته بود؛ چالش کمبود آموزگار در سراسر افغانستان وجود دارد و این چالش، با آمدن آموزگاران حق‌الزحمه حل‌شدنی است. به گفته‌ی بانو آرین، «به دلیل تاخیر در تصویب بودجه‌ی سال مالی ۱۴۰۰ خورشیدی از سوی شورای ملی و مشکل در بودجه‌ی آموزگاران حق‌الزحمه در وزارت مالیه، تا فعلا این مشکل حل نشده است.»
سخن‌گوی وزارت معارف، گفته بود که به اساس قرارداد با چند کشور، قرار است ۳۸ میلیون کتاب مکتب، در آینده‌ی نزدیک چاپ شده و به دانش‌آموزان توزیع شود.
کمبود آموزگار و کتاب، چالشی است که همه‌ساله در وزارت معارف جریان دارد و این وزارت، با جذب آموزآگاران حق‌الزحمه، به یکی از چالش‌ها رسیدگی می‌کند و چالش دیگر، پای هزاران دانش‌آموز را به کتاب‌فروشی‌های شهر می‌کشاند.
در همین حال، نادر نادری، رییس کمیسیون مستقل اصلاحات اداری و خدمات ملکی، در مراسم «هفته‌ی حکومت‌داری و منابع بشری»، از اعلان ۱۱ هزار بست آموزگاری در آینده‌ی نزدیک خبر داد. به گفته‌ی آقای نادری، در مرحله‌ی نخست، بست‌های آموزگاری مربوط به ۲۱ ولایت کشور به رقابت گذاشته می‌شود و در مرحله‌ی دوم، بست‌های آموزگاری سایر ولایت‌ها اعلان خواهد شد.
عطاؤالله واحدیار، معین تعلیم و تربیه‌ی وزارت معارف که در جلسه‌ی استجوابیه‌ی روز یک شنبه -۵ ثور- مجلس سنا فراخوانده شده بود، از کار روی سیستم جدید ادغام‌سازی مضامین مکتب خبر دارد و گفت: «با تطبیق این سیستم، مشکلات کمبود آموزگار رفع خواهد شد.»
به گفته‌ی آقای واحدیار، وزارت معارف ۹۲ درصد بودجه‌ی عادی خود را برای معاش کارمندان و آموزگاران، دو درصد برای بودجه‌ی عادی وزارت و خواب‌گاه‌ها و فقط شش درصد را برای سایر نیازمندی‌ها به مصرف می‌رساند.