در روزهای پسین، چرخش موج سوم کوید-۱۹ در افغانستان، در مقایسه با موج نخست و دوم آن، بیش‌تر شده است. طبق آماری که وزارت صحت از زمان شیوع ویروس کرونا در کشور نشر می‌کند، دست‌کم در یک هفته‌ی اخیر، رقم مبتلایان به موج سوم این ویروس، بی‌سابقه بوده است. در ۲۴ ساعت روز گذشته –جمعه، ۲۱ جوزا-، ۱۰۲۴ ابتلا به کرونا در کشور ثبت شده و ۳۷ نفر جان باخته است.
به باور مسؤولان در وزارت صحت عامه، روند گسترش ویروس کرونا، حداقل تا یک ماه آینده، رو به افزایش خواهد بود. داکتر عثمان طاهری، معاون سخن‌گوی وزارت صحت، در صحبت با روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که «آمار در حال افزایش است و حرکت صعودی دارد. مرحله‌ی صعودی با وضعیت کنونی، تا یک ماه دیگر دوام پیدا می‌کند. ما در حالت بحران قرار داریم.»
شماری از متخصصان صحت عامه، از همه‌گیری کرونا با توجه به ظرفیت‌های صحی وزارت صحت و ظرفیت شفاخانه‌های اختصاص‌یافته برای رسیدگی به بیماران کرونایی، ابراز نگرانی می‌کنند. داکتر سیداحمد گوهری، متخصص صحت عامه، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که جهش موج سوم کرونا و شمار تلفات ناشی از آن، نگران‌کننده است. «کشور وارد بحران صحی شده است.» «وضعیت از کنترل سکتور صحی بیرون شده، در شفاخانه‌ها، بستر، اکسیجن، پرسنل کافی صحی وجود ندارد. سرعت گسترش این ویروس ۵ تا ۱۰ مرتبه، از موج‌های قبلی بیش‌تر است.»
کم‌بود اکسیجن؛ بزرگ‌ترین چالش!
از زمان شیوع ویروس کرونا در افغانستان، کم‌بود اکسیجن چالش بزرگی فراراه مبارزه با این ویروس بوده است. چندی پیش، وزیر صحت عامه‌ی افغانستان، در توضیح برنامه‌ها و تدابیر وزارت صحت برای مهار کرونا، گفت که این وزارت از هر لحاظ برای مهار ویروس کرونا آمادگی دارد. با این حال، این وزارت هنوز با کم‌بود اکسیجن در شفاخانه‌ها روبه‌رو است.
هرچند، طاهری می‌گوید که دستگاه تولید اکسیجن در شماری از شفاخانه‌ها نصب شده و تا اکنون به کم‌بود اکسیجن مواجه نبوده؛ اما اگر وضعیت به همین منوال ادامه پیدا کند، به کم‌بود شدید اکسیجن نیز روبه‌رو خواهیم شد. به گفته‌ی او، در روزهای پسین، نزدیک به ۶۰۰ بالن اکسیجن در هر روز، در شفاخانه‌ها مصرف می‌شود.
با این حال، متخصصان صحت عامه‌ی افغانستان، باور دارند؛ مبتلایانی که وضعیت صحی «شدید» و «وخیم» دارند، شدیداً به اکسیجن نیاز دارند. گوهری می‌گوید؛ هر فردی که در حالت شدید ابتلا به ویروس قرار دارد، در جریان ۲۴ ساعت، به شش بالن اکسیجن ۲۰۰پوندی و کسانی که حالت صحی‌شان وخیم اند، به ۱۰ بالن اکسیجن ضرورت دارند. «روزانه اگر ۱۰۰ مبتلا حالت صحی‌شان وخیم باشد، به یک هزار بالن اکسیجن نیاز است. در کنار آن، مریضان دیگر امراض نیز به اکسیجن ضرورت دارند.»
بر بنیاد معلومات شماری از شفاخانه‌های کابل، در روزهای پسین، اکسیجن‌هایی که تولید می‌شود در مقایسه با مبتلایانی که وضعیت صحی «شدید» و «وخیم» دارند و نیاز شدیدی به اکسیجن دارند، بسیار اندک است. پیش‌تر، فرید حسینی، مسؤول اجرایی شفاخانه‌ی عالمی، به روزنامه‌ی صبح کابل، گفته بود که در روزهای اخیر، آن‌ها بسیار به سختی می‌توانند اکسیجن مورد نیاز بیماران‌شان را تهیه کنند. به گفته‌ی مسؤولان این شفاخانه، در حالی که پیش از این، بابت هر بالن اکسیجن، ۴۰۰ افغانی پرداخت می‌کردند، اکنون، ۱۲۰۰ تا ۱۴۰۰ افغانی پرداخت می‌کند.
با این حساب، فردی که وضعیت صحی‌اش وخیم است، در ۲۴ ساعت، باید ۱۲ هزار افغانی برای خرید اکسیجن بپردازد. گوهری می‌گوید که یک بیمار به حالت وخیم، چهار الی شش روز به اکسیجن نیاز دارد. «نزدیک به یک میلیون افغانی باید اکسیجن بگیرد، مردم نمی‌توانند این مقدار پول را تهیه کنند. اصلاً مردم فقیر ما ندارند.»
۷۰۰ هزار دوز واکسین چینی از راه رسیده است
بر بنیاد معلومات وزارت صحت، ۷۰۰ هزار دوز واکسین چینی هم‌راه با ۷۰ هزار و ۴۰۰ سرنج، به کابل رسیده است و به زودی در اخیتار شفاخانه‌ها قرار می‌گیرد. طاهری، می‌گوید که پس از توزیع این واکسین به شاخانه‌ها، افرادی که بیماری‌های مزمن دارند، در اولویت قرار خواهد گرفت. «از منابع دیگر غیر از چین، هم تقاضای واکسین کردیم. در صورت فرستادن‌شان، تا اندازه‌ا‌ی مشکل‌های ما رفع می‌شود.»
کارشناسان صحی، می‌گویند که در دو صورت معافیت جمعی در برابر کرونا به وجود می‌آید؛ نخست این‌که بیش‌تر از ۷۰ درصد شهروندان به کرونا مبتلا شوند و دوم این که، با واکسین گردش ویروس در اجتماع کاهش یافته و به حداقل رسانده شود. طاهری تصریح می‌کند: «در صورت نخستش که فعلا در کشور ما جریان دارد، قربانی بسیار می‌گیرد و خطرناک است. بناً باید انتی‌بادی لازم از طریق واکسین به بدن ترزیق شود.»
یگانه راه حل: در خانه بمانید!
هر چند وزارت صحت عامه‌ی افغانستان، فیصله کرده است که در کنار تمدید تعطیلی مراکز آموزشی و تحصیلی، سالن‌های عروسی، حوزهای آب‌بازی، باش‌گاه‌های ورزشی، سالن‌ها و مراکز برگزاری نشست‌های کلان و سوناها تا دو هفته‌ی دیگر بسته می‌شود؛ اما شهرها به ویژه شهر کابل، پر از ازدحام و رفت‌وآمد است. در کنار این، محدودیت‌های قرنتین بر موترهای لینی نیز وضع نشده که در مقایسه با مکان‌های دیگر، می‌تواند چرخش کرونا را بیش‌تر کند.
طاهری می‌گوید که در این زمینه، هم‌کاری شهروندان نیازی حتمی است؛ اگر شهروندان در کنار نهاد صحی کشور، در برابر کرونا مبارزه کنند و دستورهای بهداشتی را رعایت کنند، از گسترش بیش‌تر ویروس جلوگیری می‌شود؛ اگر شهروندان، بدون پوشیدن ماسک در مکان‌های پرازدحام بروند، سرعت چرخش ویروس بیش‌تر شده و از کنترل خارج می‌شود.
هم‌چنان، کارشناسان صحی، باور دارند؛ محدودیت‌هایی که از سوی وزارت صحت وضع شده، در شرایطی که کشور در حال بحران مهار کرونا به سر می‌برد، کافی نیست. گوهری تأکید می‌کند که در شرایط فعلی، تنها یک استراتژی کارساز است و آن استراتژی «در خانه بمانید» است. «با این استراتژی کشورهای دیگر توانستند کرونا را مهار کنند؛ اما شهروندان و دولت افغانستان به آن بی‌توجه اند.» به گفته‌ی او، در افغانستان با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی مردم، قرنتین کامل امکان ندارد؛ چون زمانی که قرنتین کامل وضع می‌شود، دولت باید امکانات صحی و معیشتی مردم را برآورده کند؛ اما حکومت افغانستان توانایی آن را ندارد.
این همه در حالی است که همه‌روزه، چرخش ویروس کرونا در کشور بیش‌تر می‌شود و شهروندان زیادی را به کام مرگ می‌فرستد. مسؤولان صحی، می‌گویند که در صورت بدترشدن وضعیت، بسترهای همه‌ی شفاخانه‌ها را به مبتلایان کرونا اختصاص می‌دهند و اکنون نیز به بسترهای شفاخانه‌ی افغان-ژاپان، محمدعلی جناع و شفاخانه‌ی اندونیزیایی‌ها، بسترهای دیگری افزوده شده که ظرفیت افزایش بیش‌تر آن نیز وجود دارد. گوهری اما؛ می‌گوید که پرسنل صحی کافی برای رسیدگی وجود ندارد. «چپن‌سپیدها، نمی‌توانند رسیدگی کنند. بستر که زیاد می‌شود، به داکتر و نرس و امکانات صحی بیش‌تر نیز نیاز است؛ اکنون که داکترها شب و روز کار می‌کنند، بازهم کم استند؛ اگر مبتلایان زیاد شوند، آن‌ها به که برسند؟»
