قطر در شرق شبه‌جزیره‌ی عربستان سعودی و در جنوب غربی قاره‌ی آسیا، نخستین کشوری بود که به طالبان هویت سیاسی بخشید و در ۲۸ جوزای سال ۱۳۹۲ دفتر سیاسی گروه طالبان در این کشور گشایش یافت.
این کشور با باز کردن دفتر برای طالبان، به یکی از طرف‌های جدی درگیر در مسئله صلح و جنگ افغانستان مبدل شد. از آن زمان تا کنون این کشور محور توجه بسیاری از کشورهای منطقه و جهان بوده است.
زمانی که امریکا تصمیم گرفت به طولانی‌ترین جنگ خود در افغانستان نقطه‌ی پایان بگذارد و با گروه طالبان وارد گفت‌وگو شود؛ این کشور پا پیش گذاشت و میزبانی این گفت‌وگوها را پذیرفت.
گفت‌وگوهای ۱۸ ماهه‌ی امریکا و طالبان نیز در همین کشور به پایان رسید و سرانجام توافق‌نامه‌ی صلح میان دو طرف در هوتل «شیراتون»، از مجلل‌ترین هوتل‌های این کشور امضاء شد.
هرچند انتظار می‌رفت که گفت‌وگوهای صلح افغانستان میان هیئت‌های گفت‌وگوکننده دولت و طالبان در کشور دومی برگزار شود؛ اما بازهم با توافق امریکا، دولت افغانستان و طالبان، این کشور میزبانی گفت‌وگوهای صلح افغانستان را به عهده گرفت.
هیئت‌های گفت‌وگوکننده‌ی دولت و طالبان، دست‌کم شش ماه پیش در ۲۴ سنبله دور یک میز جمع شدند تا به یک توافق برسند؛ اما پس از گذشت ۶ ماه تا هنوز این روند نتیجه‌ای برای صلح در پی نداشته است.
پس از دو ماه کناره‌گیری طالبان از میز گفت‌وگوها، اکنون امریکا به‌عنوان آغازگر روند صلح افغانستان، با فرستادن پیش‌نویس «توافق‌نامه‌ی صلح افغانستان»، می‌خواهد این روند شکست‌خورده را با شیوه‌ی خود به نتیجه برساند.
بر اساس این پیش‌نویس، دولت فعلی به رهبری اشرف‌غنی باید ختم شود و به‌جای آن دولت انتقالی ایجاد شود تا در این فرصت با برگزاری انتخابات، زعیم آینده‌ی افغانستان انتخاب شود.
به‌دنبال آن‌که زلمی خلیل‌زاد، فرستاده‌ی ویژه‌ی وزارت خارجه‌ی امریکا برای افغانستان به کابل آمد و این پیش‌نویس را با شماری از سیاست‌مداران کشور شریک ساخت، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه‌ی امریکا، نامه‌ای به رییس‌جمهور غنی فرستاد و در آن، توضیحات بیشتری در مورد توافق‌نامه‌ی صلح افغانستان داده است.
آقای بلینکن در این نامه نوشته است که واشنگتن از سازمان ملل می‌خواهد تا یک نشست جهانی با حضور وزیران خارجه و نمایندگان ویژه‌ی امریکا، روسیه، چین، پاکستان، ایران و هند را برای بحث در مورد رویکرد واحد برای روند صلح افغانستان برگزار کند.
هم‌چنان در این نامه آمده است که نشست به میزبانی ترکیه برگزار می‌شود که در آن نمایندگان دولت افغانستان و طالبان حضور یافته و در مورد نهایی سازی توافق‌نامه‌ی صلح افغانستان بحث می‌کنند.
حال پرسش این است که چرا امریکا تصمیم گرفته که در این مرحله‌ی زمانی، مکان گفت‌وگوها را از قطر به ترکیه انتقال دهد؟ آگاهان سیاسی به این باوراند، برای به نتیجه رسیدن روند صلح افغانستان نیاز است تا ایستگاه‌های متعددی امتحان شود.
جعفر مهدوی، عضو پیشین مجلس نمایندگان به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که قطر یکی از ایستگاه‌هایی بود که قطار صلح افغانستان در آن‌جا مدتی توقف کرد و به دلیل این‌که نتوانست توجه امریکا، کشورهای منطقه و جهان را به دست بیاورد؛ حال کشورهای دخیل در صلح و جنگ افغانستان تصمیم گرفته که این بار از دوحه به ترکیه کوچ کند.
آقای مهدوی تأکید می‌کند که عوامل زیادی سبب شده که کشورهای منطقه و جهان به این نتیجه برسند که قطر دیگر ظرفیت میزبانی از روند صلح را ندارد؛ زیرا به باور او، دولت افغانستان و امریکا تصور می‌کند که قطر یک میانجی خوب برای روند صلح افغانستان نیست. «نه‌تنها جامعه‌ی جهانی؛ بلکه طالبان هم به این نتیجه رسیده که قطار صلح به‌جایی رسیده که باید یک ایستگاه جدید برایش انتخاب شود.»
به گفته‌ای او، مسکو و کشورهای اروپایی نیز گزینه‌های آماده برای میزبانی از روند صلح افغانستان است.
علی‌سجاد مولایی، استاد دانشگاه می‌گوید، فرصت‌هایی که قطر در جریان چند سال گذشته داشت، نتوانست از آن به نحوه درست آن استفاده کند.
این‌همه در حالی است که حکومت افغانستان تا هنوز موقفی در مورد پیش‌نویس «توافق‌نامه‌ی صلح افغانستان» نداشته است؛ اما گفته است که هر فیصله‌ا‌ی باید از طریق انتخابات صورت بگیرد.
دو روز پیش امرالله صالح، معاون نخست ریاست‌جمهوری در نشستی در کابل، ضمن این‌که تأکید کرد، هرگز صلح آمرانه را تحت هیچ شرایطی نمی‌پذیرد، گفت: «دو روز با هیئت امریکا صحبت مفصل داشتیم. روز اول درباره‌ی تسریع گفت‌وگوها صحبت شد. در این دیدار، درباره‌ی خواست اساسی مردم بحث شد که تأکید شد که حق رأی و انتخابات در افغانستان تحت هیچ شرایطی سلب شدنی نیست. فرض کنیم که در رأس حکومت مشکلاتی وجود دارد، اما اصل انتخاب زعیم توسط مردم غیرقابل معامله است.»
با این حال آگاهان سیاسی می‌گویند که امریکا تصمیم خود را در مورد صلح افغانستان گرفته است؛ زیرا به این باور رسیده که جای برگزاری یک دور دیگر از گفت‌وگوها، دو طرف باید از طریق سیاسی، حکومتی مشترک شکل بدهند. مولایی می‌گوید: «افغانستان دیگر جزو مهم استراتژی سیاست خارجی امریکا نیست. امریکا می‌خواهد که از شر افغانستان خلاص شده و بیشتر از این تاوان ندهد.»
مولایی تأکید می‌کند که هنوز کارت بازی برای هر دو جانب باقی مانده و این پیش‌نویس گزینه‌ی نهایی نیست و آن‌ها میتوانند روی گزینه دیگری نیز فیصله کنند.
به گفته‌ی آگاهان سیاسی، هم دولت و هم طالبان در مورد میزبانی ترکیه توافق دارند؛ اما مشکل فعلی افغانستان این است که اجماع منطقه‌ای و جهانی در مورد این روند وجود دارد.
از سویی هم امریکا این بار می‌خواهد هر گامی را که در مورد صلح افغانستان برمی‌دارد، کشورهای منطقه و جهان را دخیل کند؛ طوری که در نامه‌ی آنتونی بلینکن نیز آمده که امریکا از سازمان ملل می‌خواهد تا یک نشست جهانی با حضور وزیران خارجه و نمایندگان ویژه‌ی امریکا، روسیه، چین، پاکستان، ایران و هند را در مورد صلح افغانستان برگزار کند.
مولایی در این مورد می‌گوید: «امریکا خواسته که پای کشورهای منطقه را دخیل ساخته و برای‌شان بفهماند که اگر کشورهای منطقه صلح و آرامش می‌خواهد، باید در قضیه صلح افغانستان کمک کند و امریکا نمی‌تواند از فرسنگ‌ها دور در این کشور صلح بیاورد. امریکا حتا پای سازمان ملل را در قضیه دخیل ساخته است.»
در همین حال، دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما)، اعلام کرده است که دیبرا لاینز، نماینده‌ی ویژه‌ی سازمان ملل برای افغانستان، به قطر رفته است. یوناما، افزوده که قرار است بانو لاینز با طرف‌های درگیر و همکاران بین‌المللی، درباره‌ی گفت‌وگوهای صلح و گام‌های بعدی در این زمینه گفت‌وگو کند.
حال باید منتظر ماند که در روزهای آینده دولت افغانستان و طالبان در قبال طرح امریکا چه موضعی را اختیار می‌کند.
