کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، دیروز (چهارشنبه، ۱۲ قوس) در برنامه‌ای مطبوعاتی از روز جهانی معلولیت بزرگ‌داشت کرد.
۱۳ قوس مطابق با سوم دسامبر در سال ۱۹۹۲ توسط سازمان ملل به عنوان روز جهانی معلولان نام‌گذاری شده است؛ در سراسر جهان از این روز جهت ترویج درک در مورد مسایل مربوط به معلولیت و بسیج حمایت عمومی از حقوق و رفاه افراد دارای معلولیت تجلیل می‌شود. هم‌چنین در این روز تلاش می‌شود، از دست‌آورد‌های حاصل از ادغام افراد دارای معلولیت به زندگی اجتماعی، از جنبه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی یادآوری شود.
در برنامه‌ای که دیروز از جانب کمیسیون حقوق بشر افغانستان برگزار شده بود، بنفشه یعقوبی، کمیشنر این کمیسیون در بخش حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، به چند نکته به عنوان نکات بارز اشاره کرد.
به گفته‌ی خانم یعقوبی، در جهان ۶۰۰ ملیون انسان دارای معلولیت وجود دارد که بیش‌تر از ۸۰ درصد آن در کشور‌های فقیر زندگی می‌کنند و بیش‌ترین نقض حقوق بشر نیز در همین کشورها صورت می‌گیرد که نقض حقوق افراد دارای معلولیت را نیز در بر می‌گیرد.
خانم یعقوبی اضافه کرد؛ بر بنیاد تحقیقات «آسیا فوندیشن» که در سال گذشته‌ی میلادی به نشر رسیده است، ۱۳٫۹ درصد نفوس افغانستان دارای معلولیت شدید استند. این در حالی است که ممکن است رقم واقعی بیش‌تر از رقمی باشد که توسط بنیاد آسیا فوندیشن ارایه شده است؛ چون هنوز دست‌رسی به ولایات، ولسوالی‌ها و قریه‌‌ها به صورت کامل امکان‌پذیر نیست. بر علاوه، باورهای عمومی مبنی بر دید منفی نسبت به معلولیت، باعث می‌شود بسیاری از خانواده‌ها از وجود افراد داری معلولیت در خانواده‌های شان انکار کنند.
خانم یعقوبی، از تلاش برای ترویج برخورد کرامت‌محور با افراد دارای معلولیت به عنوان کار کمیسیون حقوق بشر یاد کرد که طی دست‌نامه‌ای تهیه و تنظیم شده است.
در دست‌نامه‌ای که از جانب کمیسیون حقوق بشر، زیر عنوان «ترمنالوژی کرامت‌محور برای افراد دارای معلولیت» تهیه شده است، از غیرسالم‌پنداری افراد معلول، غیرنرمال (غیر عادی) پنداری افراد معلول، گناه یا شرارت را عامل بروز معلولیت دانستن و معلولیت نشانه‌ی فضل و برکت الهی برای دیگران، به عنوان باورهای اشتباه یاد شده است که ریشه‌ی همه باورهای اشتباه در رابطه به افراد دارای معلولیت بوده و در میان اقشار مختلف جامعه وجود دارد.
در این دست‌نامه آمده است که در میان اقشار مختلف جامعه، افراد دارای معلولیت، افراد ناسالم خوانده می‌شود؛ در حالی که در تعاریف رایج از معلولیت، از جمله در کنوانسیون‌های حقوق افراد دارای معلولیت، این پدیده را بیماری ندانسته؛ بلکه از آن به عنوان تنوع بشری یاد شده است.
این دست‌نامه می‌گوید؛ اگر افراد داری معلولیت در روند بازتوانی قرار گیرند، می‌توانند به توانایی‌هایی دست بیابند که بتوانند رفتار شان را مانند افراد سالم جامعه تنظیم کنند. همان‌گونه که ممکن است یک فرد غیرمعلول، رفتار غیرعادی داشته باشد، یک معلول نیز ممکن است چنین رفتاری را داشته باشد و به هیچ عنوانی معلول‌بودن در ارتباط مستقیم با غیرعادی‌بودن نیست.
شاید بسیار شنیده باشیم که افراد جامعه گه‌گاهی می‌گویند؛ فلان آدم بنا به گناه یا شرارتی که انجام داده بود، به اثر نفرین معلول شده است. این باور ریشه در گذشته‌های دور تاریخی دارد که متاسفانه هنوز هم در جامعه‌ی ما وجود دارد و در مقابل افراد داری معلولیت کماکان به کار می‌رود. در دست‌نامه‌ی کمیسیون حقوق بشر آمده است که؛ با توجه به باورهای دینی و کتاب‌های آسمانی، نمی‌توان بین معلولیت و نظام پاداش و جزای الهی ارتباط مستقیم یافت.
در این دست‌نامه هم‌چنان ذکر شده است که تعدادی از افراد جامعه معلولیت را نشانه‌ی برکت و فضل الهی می‌دانند که گویا افراد دارای معلولیت در نزد خدا عزیزتر استند. این باور باعث می‌شود، افراد دارای معلولیت بیش‌تر از حد معمول به مناسک دینی و مذهبی مصروف شده و از امور دنیایی و اجتماعی دور بمانند. در ادامه آمده است: «این باور نادرست نیز با روحیه‌ی تعالیم الهی که تمام انسان‌ها را بدون مرز، محدوده و استثنا، دارای کرامت معرفی کرده و تنها ملاک برتری را «تقوا» دانسته است، هم‌خوانی ندارد.»
پس از ختم سخنان خانم یعقوبی، مسعود صافی، ریس شورای اجتماعی سراسری افغانستان، در سخنان خود از وجود تبعیض علیه افراد دارای معلولیت یاد کرده و گفت که حقوق آن‌ها تنها در لای کتاب‌های قانو‌ن‌ها مانده و کسی نیست که مسوولیت تطبیق آن را به دوش بگیرد. او از دولت و نهادهای مسوول خواست تا قوانین مربوط به افراد دارای معلولیت را اجرا کنند.
صافی در گفت‌وگویی با روزنامه‌ی صبح کابل بیان کرد که افراد دارای معلولیت به عنوان قشر آسیب‌پذیر جامعه، حتا توانایی دادخواهی برای رسیدن به حقوق خود را ندارند و باید حکومت و جامعه به آن‌ها توجه جدی کند. او وضعیت اجتماعی و روانی تعدادی از افراد دارای معلولیت را ناگوار تعریف کرده و گفت که حتا به معلولانی مواجه شده که به سبب مشکلات و وضعیت روانی شان خود را حلق‌آویز کرده اند.
با این حال، ذاکره خاطرزی، رییس شورای اجتماعی زنان معلول افغانستان، فراهم‌نبودن زمینه‌ی تحصیل برای افراد دارای معلولیت، نبود زمینه‌ی کاری و برآورده‌نشدن حقوق قانونی افراد دارای معلولیت را از مهم‌ترین چالش‌های فراروی شان دانست. او که خود در جریان جنگ‌های داخلی از ناحیه‌ی پا معلول شده است، از دولت می‌خواهد، زمینه‌ی تحصیل را برای افراد دارای معلولیت بیش‌تر و آسان‌تر کرده و شفافیت را در پروسه‌های توزیع بورس‌های تحصیلی و امتیازات دیگری که به افراد دارای معلولیت داده می‌شود را تامین کند، تا حق به حق‌دار برسد.
خانم خاطرزی از مشکلات رفت‌وآمد شان شکایت کرده و می‌گوید که اگر آن‌ها پولی با خود داشته باشند، موتر را به تنهایی کرایه می‌گیرند؛ اما زمانی که پولی با آن‌ها نیست، راننده‌های ملی‌بس‌ها، به آن‌ها اعتنا نمی‌کنند. او از جامعه می‌خواهد که به افراد دارای معلولیت به عنوان اعضای جامعه احترام و اعتنا کنند.
عاشق‌الله سلطانی، نماینده‌ی افراد دارای معلولیت پنجشیر که خود در جنگ‌ها از پا معلول شده، در خواست‌هایش از دولت می‌گوید: «تمام خواست‌‌های ما بر بنیاد قانون است، مشروط بر این که قانون امتیازات معلولین تطبیق شود و ما کدام خواست بیش‌تری نداریم.»
سلطانی در پیامی به هم‌قطاران خود می‌گوید که در هر حالتی آرامش خود را حفظ کرده و دست به هیچ خشونتی که منجر به ضرر رساندن به خود شان یا دیگران باشند، نزنند.
در دست‌نامه‌ی کمیسیون حقوق بشر خواسته شده است که خانواده‌ها عدالت عاطفی و اقتصادی را در خصوص اعضای معلول شان رعایت کنند. افراد اجتماع القاب ستیزه‌جویانه را برای افراد داری معلولیت به کار نبرند. تمام نهادهای دولتی و غیر دولتی؛ هم‌گام با کمیسیون حقوق بشر در ترویج ذهنیت و گفتار کرامت‌محور در مورد افراد دارای معلولیت گام بردارند، تمام نهادهای دولتی و غیردولتی در تغییر ذهنیت مردم در مورد افراد دارای معلولیت تلاش کنند. افراد دارای معلولیت با پذیرش این تنوع بشری، در راستای ارتقای ظرفیت‌های علمی و مهارتی خود کوشش کنند؛ تا راه‌گشای سایر افراد دارای معلولیت شده و باعث شوند که سایر افراد دارای معلولیت نیز، مانند همه‌ی افراد جامعه به زندگی مرفه و زیبا برسند.
