القاعده؛ نقطه‌ی اشتراک ایران و طالبان

روح‌الله طاهری
القاعده؛ نقطه‌ی اشتراک ایران و طالبان

در روزهای پسین، رابطه‌ی طالبان و القاعده یک‌بار دیگر خبرساز شد. به‌تازگی، دیدبان شورای امنیت سازمان ملل، در گزارشی گفته است که رهبران القاعده هنوز هم زیر چتر گروه طالبان در خاک افغانستان حضور دارند.
در گزارشی که روز جمعه (۱۷ دلو)، از سوی این سازمان به نشر رسیده، آمده است که گروه طالبان با رهبران رده‌ی نخست القاعده در افغانستان همکاری می‌کند و شماری از رهبران اصلی این گروه از سوی طالبان محافظت می‌شوند.
در این گزارش به  کشته‌شدن محمد حنیف، یکی از رهبران القاعده در شبه‌قاره‌ی هند، اشاره شده که در ماه نوامبر در یکی از ولسوالی‌های ولایت فراه کشته شد. بر اساس این گزارش، حنیف، در آموزش ساختن بمب به افراد طالبان کمک می‌کرد: «کشته‌شدن چندین فرمانده‌ی القاعده به‌شمول حنیف، در قلمرو زیر کنترل طالبان، می‌رساند که این دو گروه روابط تنگاتنگی با هم دارند.»
این نخستین‌بار نیست که سازمان‌های جهانی، از روابط نزدیک طالبان و القاعده سخن می‌زند. چندی پیش، وزارت خزانه‌داری و وزارت دفاع امریکا، هر کدام به‌گونه‌ی جداگانه‌ از روابط طالبان و القاعده، گزارش داده بودند.
وزارت خزانه‌داری ایالات‌ متحده‌ی امریکا که منابع تمویل غیرقانونی تروریستان را زیر نظارت دارد؛ در چهارم ماه جنوری در گزارشی اعلام کرد که القاعده در تلاش ازسرگیری قدرت، زیر سایه‌ی گروه طالبان در افغانستان است. در این گزارش آمده است: «القاعده، با استفاده از تأمین منابع مالی برای طالبان، تلاش می‌کند تا با مشورت‌دهی به رهبری گروه طالبان، اهداف خود را در این زمینه پیاده کند؛ زیرا بخشی از منابع مالی طالبان هنوز از طریق افراد برجسته القاعده تأمین می‌شود.»
از سویی هم، معاونت نخست ریاست‌جمهوری افغانستان و وزارت داخله‌ی افغانستان گفته‌اند که طالبان و القاعده رابطه‌ی نزدیکی باهم دارند.
امرالله صالح، معاون نخست رییس‌جمهور غنی، در برگه‌ی فیسبوکش (۷ جدی) نوشته است؛ با آن‌که در توافق‌نامه‌ی دوحه، در باره‌ی قطع رابطه‌ی القاعده و طالبان توافق شده است؛ اما هنوز گروه طالبان با القاعده ارتباط دارد.
طارق آرین، سخنگوی وزارت داخله نیز، در ۷ جدی، گفت که شواهدی کافی مبنی بر ارتباط طالبان با القاعده وجود دارد.
پس از توافق‌نامه‌ی دوحه، تنها طالبان متهم به همکاری با شبکه‌ی القاعده نشده است؛ ایران- همسایه غربی- افغانستان نیز از سوی مقام‌های امریکایی متهم به همکاری و پناه‌دادن به رهبران القاعده شده‌است.
مایک پومپیو، وزیر خارجه‌ی پیشین امریکا، سه‌شنبه (۲۳ جدی) که در کلوپ ملی مطبوعات در یک نشست خبری صحبت می‌کرد، گفت: «ایران به کانون اصلی القاعده تبدیل شده و افغانستان جدید برای این گروه است؛ حتا بدتر از آن.»
او افزود: «وضعیت کنونی ایران از نظر ارتباط با گروه القاعده، بدتر از افغانستان در زمان حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ برای امریکا است.»
این سیاست‌مدار امریکایی، برای بارنخست، کشته شدن ابومحمد المصری، فرد شماره دوم القاعده را تایید کرده است.
بر اساس معلومات روزنامه‌ی نیویارک تایمز، نیروهای اطلاعاتی اسراییل، ابومحمد المصری -فرد شماره دوم القاعده- را در تهران کشته‌اند.
نیویارک تایمز، در ۱۳ نوامبر ۲۰۲۰، به نقل از چهار مقام امنیتی و اطلاعاتی امریکا، گزارش داده است که افراد کشته‌شده؛ عبدالله‌محمد عبدالله ملقب به ابومحمد المصری و دختر او مریم همسر حمزه بن‌لادن، پسر اسامه بن‌لادن، توسط ماموران اسراییل به نیابت از امریکا کشته شده است. این روزنامه‌ی امریکایی، گفته است: «هنوز معلوم نیست نهادهای امنیتی و اطلاعاتی امریکا در جریان عملیات کشته‌شدن او نقش داشتند یا خیر؛ اما سال‌ها المصری را در ایران زیر نظر داشتند.»
مقام‌های امنیتی و اطلاعاتی، به نیویارک تایمز گفته‌اند که ابومحمد المصری از سال ۲۰۰۳ در ایران در بازداشت به سر می‌برد؛ اما ۵ سال پیش –در ۲۰۱۵-آزاد شده و در منطقه‌ی پاسداران تهران زندگی می‌کرد. گفتنی است که مقام‌های ایرانی این خبر را رد کردند و گفتند که فرد کشته شده، استاد تاریخ از کشور لبنان بود.
با این‌حال، شماری از کارشناسان سیاسی می‌گویند که رابطه‌ی القاعده با ایران پیچیده است؛ از یک‌سو ایران هم‌واره القاعده را متهم به هراس‌افگنی کرده است و از سویی هم به مثابه‌ی میزبان برای رهبران القاعده عمل کرده است.
لطیف آرش، پژوهشگر روابط بین‌الملل، می‌گوید که گزارش‌های زیادی وجود دارد که خانم اسامه ‌بن لادن، شعف‌العدل و محمدالمصری در ایران زندگی می‌کردند. «القاعده هیچ‌گاهی در برابر ایران اقدام نکرده است؛ محمدالافغانی –عضو القاعده- باری خطاب به ایمن‌الظواهری- رهبر شبکه‌ی القاعده گفته بود که اگر شما اجازه می‌دادید، ایران را به برگ خون تبدیل می‌کردیم.»
از سویی هم، ایران بارها متهم به حمایت تسلیحاتی از گروه طالبان نیز شده است. در تازه‌ترین مورد آن، روزنامه‌ی صبح کابل، گزارشی را از «تک‌تیرانداز حیدر» – سلاح ایرانی-، مستند کرد که ایران به گروه طالبان داده است. این گزارش در ۱۵ دلو سال جاری نشر شد.
تاکید آقای آرش نیز، این است که ایران رقیب سر سخت امریکا است؛ از این‌رو، طبق فرمول «دشمن دشمن شما، دوست شماست» می‌توانیم بگوییم که ایران، طالبان و القاعده را در برابر امریکا حمایت می‌کند. «ایران علاقمند است که اسلام‌گرایان تندرو را در برابر امریکا به حرکت در بیاورد.»
سایه‌ی روابط طالبان با القاعده در گفت‌وگوهای صلح
طبق توافق‌نامه‌ی دوحه، گروه طالبان باید هر نوع ارتباط‌اش را با گروه‌های تروریستی قطع می‌کرد؛ اما بر اساس، معلوماتی که در بالا آورده شده است، ایالات ‌متحده‌ی امریکا از ادامه‌ی روابط گروه طالبان و شبکه‌ی القاعده خبر داده است.
کانگرس امریکا، در گزارشی زیر نام «گروه مطالعه‌ی افغانستان» گفته است که ایالات ‌متحده نباید با خروج شتاب‌زده، پیروزی جنگ را به طالبان بدهد. در این گزارش آمده است که رهبری دولت امریکا باید خروج نیروهای امریکایی را از افغانستان کاهش دهد؛ زیرا خروج عجولانه، سبب قوی‌شدن شبکه‌ی القاعده و جنگ‌های داخلی در افغانستان خواهد شد.
براساس این گزارش، ممکن است که طالبان در صورت ماندن نیروهای امریکایی از گفت‌وگوها بیرون شود. به باور آگاهان سیاسی، احتمال قوی این است که امریکا پس از ارزیابی توافق‌نامه‌ی دوحه، نیروهایش را به‌طور کامل از افغانستان بیرون نکند.
ظاهر عظیمی، کارشناس سیاسی، به‌رونامه‌ی صبح کابل می‌گوید که قرار اطلاعاتی که از نهادهای امنیتی امریکا منتشر شده است، رویکرد امریکا در قبال گفت‌وگوهای صلح افغانستان تغییر خواهد کرد.
این همه در حالی است که دور دوم گفت‌وگوهای صلح افغانستان که قرار بود در ۱۶جدی شروع شود، بنا به سفرهای اعضای هیئت طالبان به ایران و روسیه به تاخیر افتاده است. در این دور، هیچ نشست اساسی به‌جز سه نشست مقدماتی میان هیئت گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان و طالبان برگزار نشده است.