پس از تصمیم رییسجمهور غنی مبنی بر تعیین «محمد داوود» به حیث والی ولایت فاریاب به جای نقیبالله فایق، والی پیشین این ولایت، حزب جنبش ملی به رهبری مارشال عبدالرشید دوستم و باشندگان ولایتهای شمالی، دست به اعتراضهای گستردهای زدند.
در ادامهی اعتراضات، امروز ویدیویی از صحبت تلفنی مارشال دوستم با هوادارنش، نشر شد. در این ویدیو، مارشال دوستم، با زبان اوزبیکی به هوادرانش دستور میدهد که والی جدید و کسانی را که تلاش دارند، او را به حیث والی معرفی کنند، دستگیر و پس از آن با مرمی به پیشانیشان بزنند: «باید دستگیر شود و کشته شود. پدرلعنتها را با مرمی بزنید. به پیشانیاش بزنید. خطابم به غیبالله، اگر پدر نالت نزدیک شد، شلیک کنید و با مرمی بزنید.»
آقای دوستم، از روزهایی که باشندگان ولایت فاریاب در برابر تصمیم ریاستجمهوری ایستادگی کرده اند، به مثابهی روز تاریخی یاد کرده و به هوادارانش صریحا دستور میدهد که سرنوشتشان را به دست خودشان بگیرند و در قبال آیندهیشان بیتفاوت نباشند. «روز تاریخی است. بیتفاوت نباشید… سرنوشت خود را خودتان به دست بگیرید!»
مارشال دوستم که روزی به حیث معاون رییسجمهور کار میکرد، در تماس تلفنی به هوادرانش، شعار مرگ بر رییسجمهور غنی میفرستد. «مرگ بر معاملهگران! مرگ بر اشرفغنی خاین! مرگ به حمدالله محب!»
قصه از چه قرار است؟
در اواخر ماه حمل سال جاری، ادارهی ارگانهای محلی، به حکم رییسجمهور غنی، نقیبالله فایق، والی پیشین ولایت فاریاب را برکنار و به جای او، فردی به نام «محمدداوود لغمانی» را که قبلا به حیث مشاور در شورای امنیت ملی کار میکرد، تعیین کرد. این تصمیم رییسجمهور غنی، منجر به اعتراض مارشال عبدالرشید دوستم و هوادارانش شد.
باشندگان ولایت فاریاب، از شروع ماه ثور به اعتراضهای شان شروع کردند و اکنون که نزدیک به یک ماه میگذرد، این اعتراضات ادامه داشته و دامنههای آن تا ولایتهای بلخ و جوزجان گسترش یافته است. شماری از باشندگان ولایت فاریاب، در نخستین روزهای اعتراضات به رسانهها گفتند که به دستور مارشال عبدالرشید دوستم در اینجا گرد آمده اند و نمیگذارند که والی «لغمانی» غنی که آشنایی با جغرافیا و مردم ولایت فاریاب ندارد، در این ولایت که در محاصرهی طالبان است، کار کند.
عنایتالله بابر فرهمند، معاون نخست شورای عالی مصالحهی ملی و عضو ارشد حزب جنبش، باری در برگهی فیسبوکش نوشته بود که در روزهای عید، رهبران دولت افغانستان، شروع جنگ سرد جدیدی را در شمال کشور اعلام کرده اند. آقای فرهمند، در ادامه نوشته بود که نادیدهگرفتن خواستهای ملت در شرایط حساس ناامنی و اعزام افراد «نامؤثر فرمایشی» به عنوان حاکم مردم، برخلاف اهداف اصلی یک نظام مردمسالار و اعلام جنگ علیه آرای ملت محسوب میشود.
در همین حال و بر بنیاد گفتههای مقامهای محلی، قرار بود که والی معرفیشده از سوی ادارهی ارگانهای محلی، چند روز پیش کارش را به حیث والی در فاریاب شروع کند؛ اما معترضان نگذاشتند که هواپیمای حامل او در میدان هوایی این ولایت نشست کند. امروز، تصویری از آقای داوود در فضای مجازی دستبهدست شد که نشان میداد، او در مقر فرماندهی ارتش در شهر میمنه حضور دارد. اعضای شورای ولایتی ولایت فاریاب، تأیید کردند که آقای لغمانی از اردوگاه ارتش در شهر میمنه به کارش شروع کرده است و دفتر مقام ولایت فاریاب در دست معترضان است.
اعلام جنگ علیه دولت و طالب
سخنان دیروز مارشال دوستم به هوادارنش، بهگونهی صریح اعلام جنگ با رهبری دولت افغانستان است. آقای دوستم گفت: «اول همی پدر لعنتها را دستگیر کنید و بعد بکشید. با این معاملهگران باز حرف میزنیم. مثل شیر ایستاد شوید، بچههایم. قومها، کمرتان را ببینید. تفنگچه دارید، تفنگچهی تان را بگیرید؛ چرهای دارید، چرهای تان را بگیرید؛ موشکش دارید، موشکش تان را بگیرید، هیچی ندارید، کارد و چاقو بگیرید.»
سخنان مارشال دوستم که بهگونهی گسترده در فضاهای مجازی دستبهدست میشد، نشان از قاطعیت این نظامی سابقهدار کشور در برابر تصمیم ارگ مبنی به عزل و نصب والی در ولایتهای تحت نفوذش دارد. مارشال دوستم، در چند دههی اخیر، نقش تعینکنندهای در جابهجایی قدرت داشته و رویارویی او با ارگ ریاستجمهوری، بدون تردید، در شرایط فعلی زنگ خطری را برای ارگ به صدا درآورده است. باتور دوستم، فرزند مارشال دوستم، در برگهی فیسبوکش نوشته است که اعتراضهای مدنی، حق مسلم مردم است و سلب این حق، پایههای جمهوری را متزلزل میکند. مردم فاریاب از روز نخست، مخالف معرفی آقای لغمانی به صفت والی فاریاب بودند؛ اما رهبری حکومت، به خواست مردم توجه نکرده و بار دیگر خواستهای مردم را زیرپا کرده است.
مارشال دوستم، در انتخابات ۲۰۱۴ یکی از کسانی بود که در کنار رییسجمهور غنی ایستاد و بر اساس نفوذی که در میان ترکتباران کشور داشت، از او به عنوان «بانک رأی» یاد شد. امروز او، در برابر رییسجمهور غنی، به هوادارنش دستور میدهد که اگر روزی رأی شما در انتخابات تعیینکننده بود، امروز هم میتوانید سرنوشتتان را با دستان خودتان رقم بزنید. «در کنار شما میلیونها ترکتبار است، از هیچ کس نترسید. شما حمایت میلیونی دارید، رجب طیب اردوغان از شما حمایت میکند. چندین مملکت از شما حمایت میکند!» دیده میشود که آقای دوستم در این اعلام جنگ، پشتوانههای قویای در برابر ریاستجمهوری دارد. او، بهگونهی صریح میگوید که رییسجمهور ترکیه و چند کشور دیگر در این جنگ از او حمایت میکند.
سخنان مارشال دوستم، در دورهی ریاستجمهوری اشرف غنی، بیپیشینه بوده است. او، پس از آن که آقای غنی به ریاستجمهوری رسید، متهم به آزارواذیت احمد ایشچی و از افغانستان به ترکیه تبعید شد. در زمانی که آقای دوستم- معاون نخست رییسجمهور- در تبعید به سر میبرد، هیچگاهی شعار مرگ بر اشرف غنی سر نداد و با خونسردی منتظر روزهایی برای جبران ضربهای بود که از سوی رقبای سیاسیاش خورده بود. پس از آن که آقای دوستم با میانجیگری شماری از رهبران سیاسی از ترکیه برگشت، بر اساس سازشنامهای که دو تیم انتخاباتی رقیب -دولتساز و ثباتوهمگرایی-، امضا کردند، رسماً به حیث مارشال افغانستان، رتبهی نظامی گرفت.
پس از آن، در روزهایی که تنور گفتوگوهای صلح افغانستان گرم بود، آقای دوستم بارها اعلام کرد که اگر رییسجمهور غنی به او اجازه بدهد، حاضر است که طالبان را از شمال کشور پاک کند. آقای دوستم، خواهان جنگ با طالبانی بود که ولایتهای تحت نفوذش را تهدید میکردند. تبدیلی فایق از ولایت فاریاب، خشم مارشال و مردم را از طالبان متوجه دولت کرده و به اعتراض مردمی دامن زد. هرچند، در جریان اعتراضات شهروندان میمنه، آقای غنی، نقیبالله فایق، والی پیشین ولایت فاریاب را به مجلس سنا به حیث سناتور انتصاب کرد؛ اما اعتراضات که با برکناری آقای فایق کلید خورده بود، همچنان ادامه یافت و اعتراضکنندگان امروز در ولایت فاریاب، عکسهای آقای فایق را نیز پاره کرده و به آتش کشیدند.
دیده میشود که در این روزها، دوستم آخرین تیرش را در برابر آقای غنی استفاده میکند. او، به صراحت میگوید که هم در برابر طالبان و هم در برابر دولت افغانستان، میجنگد: «ما نسلی استیم که با هر دو جناح میجنگیم. اشرف غنی کلهی خود را بخورد.» آنچه که باعث شده است، مارشال یک کشور در برابر سرقمندان اعلای آن، شمشیر از نیام بیرون بکشد، یکهتازی غنی در مسایل حساس حکومتداری است. چندی پیش، عبدالستار حسینی، عضو مجلس نمایندگان، در صحبت با روزنامهی صبح کابل، گفته بود؛ آنچه شکافها را میان مردم و ارگ ریاستجمهوری بیشتر میکند، تصمیمهای فردمحور و قوممحور رییسجمهور غنی و حلقهی اطرافش است. او، از برکناری نقیبالله فایق و تعیین آقای لغمانی به جای او، نام گرفته و گفت که رییسجمهور غنی، با تعیینات «فراشوتی» بر روی شهروندان افغانستان مشت میزند.
همچنان، راحله دوستم، عضو مجلس سنا و فرزند مارشال دوستم، در برگهی تویترش نوشته است که «متعصب نیستم، آنچه حقیقت جامعه است میگویم؛ هرگاه برادر اوزبیک ما والی ننگرهار شد، ما از برادر پشتون ما به جبین باز در فاریاب پذیرایی میکنیم و تحت امرش میباشیم؛ اما اینگونه قابل تحمل نیست!»
ارگ ریاستجمهوری، تا اکنون در مورد گفتههای آقای دوستم اظهارنظری نکرده است. با توجه به وضعیت پیشآمده که دولت نیاز به تشکیل اجماع داخلی دارد، هشدارهای دوستم و اعتراضات در شمال کشور، میتواند به خلق نگرانی در گفتوگوهای صلح بینجامد.
