صلح و انتخابات، دو فضای متفاوتی را برای آیندهی افغانستان ترسیم کرده که هیچگونه همخوانی و سازگاری باهم ندارد؛ صلح در بیرون از مرزهای کشور به محور محافل سیاسی جامعهی جهانی تبدیل شده و قرار است در آیندهی نه چندان دور، توافقنامهی صلح امضا شود و انتخابات هم در داخل کشور با گذشت هر روز قد بلند میکند؛ انتخاباتی که بیشتر به بیبندوباری سیاسی میماند و طرفهای دخیل در انتخابات هشدار میدهند، در صورتی که نتیجهی انتخابات به نفع ما نباشد، حکومت موازی را اعلام میکنیم. دستهی انتخاباتی ثبات و همگرایی، روز دوشنبه (۲۷ دلو) با انتقاد از عملکرد کمیسیونهای انتخاباتی هشدار داد که فعالیت این کمیسیونها مشکوک است و برای جلوگیری از تقلب، هر گزینهای را روی میز قرار داده اند.
عبدالله عبدالله، نامزد انتخابات ریاستجمهوری و رییس اجرائیهی حکومت، دیروز دوشنبه (۲۸ دلو) در نشست شورای وزیران به صورت لفافه از موضعگیریهای اخیر رهبران ثبات و همگرایی مبنی بر ایجاد حکومت موازی، حمایت کرد. او گفت که تیم ثبات و همگرایی تصمیم خود را گرفته که واضح و روشن است و این تیم، فقط نتیجهی مشروع انتخابات را میپذیرد؛ در غیر این صورت، نتیجهای که شفاف نباشد، برای ما قابل قبول نیست. «سران تیم موضع خود را گفته و موضع ما هم خارج از این نیست.»
از سویی هم، فضلاحمد معنوی با سخنان درشت بیان کرد که مدیریت روند انتخابات به دست کمیسیون رسیدگی به شکایتهای انتخاباتی است؛ اما کمیسیون انتخابات با زیرپا گذاشتن قانون انتخابات، در عدم حضور ناظران و نمایندگان کمیسیون شکایات، روند بازشماری محلات رأیدهی را آغاز کرده است.
در پیوند به این موضوع، مؤسسهی انتخابات آزاد و عادلانهی افغانستان (فیفا) معتقد است که نخست، مشکل اساسی به کمیسیونهای انتخاباتی برمیگردد که روند کار را به صورت مسلکی و تخصصی تعقیب نکردند. یوسف رشید، رییس اجرایی این نهاد انتخاباتی میگوید، با روند انتخابات برخوردهای سلیقهای و سیاسی میشود و گزینشهای فرمایشی از سوی کمیسیونها در انتخابات باعث شده تا چالشهای انتخابات بیشتر و فراگیرتر شود.
رییس اجرایی فیفا میگوید که هرگونه انتخابات در کشورهای دیگر با کمی و کاستیهایی همراه است و مشکلات خود را دارد؛ اما در وضعیت کنونی، یگانه مکانیزمی است که حداقل تضمینکنندهی مشارکت شهروندی، سرتاسری و عادلانهی تمام افراد واجد شرایط میباشد. به باور یوسف رشید، رییس نهاد نظارتکننده از انتخابات، دلیل این که در افغانستان انتخابات درست برگزار نمیشود، دخالت سلیقههای سیاسی است که این روند را به بیراهه میکشاند.
به گفتهی یوسف رشید، در بحران انتخاباتی، مسؤولان کمیسیونهای انتخاباتی پارلمان گذشته و تیمهای انتخاباتی مقصر اصلی این چالشها استند که نمیتوانند به شکل درست کار کنند. انتخابات ریاستجمهوری افغانستان به خیر مردم تمام نشد و دلیل آن این است که در دیگر کشورها، نتیجهی انتخابات طی یک هفته اعلام میشود، مردم به زندگی عادی شان برمیگردند و تغییرات مثبت را میبینند، قانون تطبیق میشود و رفاه، امنیت و ثبات شکل میگیرد؛ اما در افغانستان چندین دهه است که روال حکومتداری در هنگام انتخابات بدتر میشود.
یوسف رشید میگوید: «پارلمان، سرپرست وزارتخانهها را استیضاح نمیتواند، نه کسی پرسان میکند و نه هم کسی پاسخگو است. کمیسیونهای انتخاباتی هم از این وضعیت سوءاستفاده میکنند. بیبندوباریهای سیاسی شکل گرفته که مردم نفرت دارند. دوام این وضعیت به سود کشور نیست و نهایتا اگر سرنوشت انتخابات را بر اساس آرا تعیین نکنیم و به دنبال راههای دیگر سیاسی باشیم، این جای نگرانی دارد که نشود یک فاجعهی دیگر در کشور رخ دهد.»
ظاهرا، دیده میشود که دستهی انتخاباتی ثبات و همگرایی گزینهی حکومت موازی را روی دست گرفته است و در صورتی که نتیجهی نهایی انتخابات به سود این تیم نباشد، آنها به سوی یک حکومت دیگر روی خواهند آورد. این ممکن است آخرین گزینهی دستهی انتخاباتی ثبات و همگرایی باشد که برای نخستین بار توسط عبدالرشید دوستم، رهبر حزب جنبش و حامی اصلی این تیم انتخاباتی در شهر شبرغان در شمال کشور، به زبان آورده شد. به دنبال این طرح، حزب وحدت اسلامی به رهبری محمد کریم خلیلی که از حامیان آقای عبدالله است، اعلام کرده که در صورت تأیید شدن نتیجهی ابتدایی انتخابات که این حزب آن را تقلبی خوانده، تیم «ثبات و همگرایی» حکومت موازی اعلام خواهد کرد. این حزب گفته از موضع چند روز پیش آقای دوستم که حرف مشابهی گفته بود، حمایت میکند.
از سویی هم، شماری از اعضای پیشین مجلس نمایندگان بر این باورند که باید نتیجهی نهایی انتخابات ریاستجمهوری بر اساس قانون انتخابات اعلام شود و مهم نیست که نتیجه به نفع چه کسانی همگانی میشود. حفیظ منصور، عضو پیشین مجلس نمایندگان، گفت: «نتیجه قانونمند اعلام شود ولو برای هرکسی که شود، از کجا معلوم که به نفع حکمتیار اعلام شود یا به نفع کسی دیگر.»
حفیظ منصور، در مورد همه چالشهای انتخاباتی، دولت افغانستان را مقصر میداند و تأکید میکند که از سرمایه و زور خود برای تغییر نتیجهی انتخابات استفاده میکند.
او با ابراز خوشبینی، میگوید، مردم افغانستان بار بار پای صندوقهای رأی آمده و صد بار دیگر نیز خواهند آمد؛ اما با اعتراض و نقد؛ زیرا برگزاری هرگونه انتخابات بهتر از کودتا و جنگ در کشور است. «انتخابات به خیر ما بوده است؛ خیرش این است که بسیار گروههایی که میجنگیدند، با هم رقابت سیاسی کردند به جای تبادل گلوله، توسط رأی و برگههای رأیدهی زورآزمایی کردند و مردم را با انتخابات آشنا کردند. ما انتخابات بیعیب نداشتیم؛ اما یک دورهی آزمایشی را سپری کردیم و من گمان میکنم که در تمام دنیا، در ابتدا مشکلاتی بوده و این توقع بسیاری است که فقط یکشبه بتوانیم انتخابات بیعیب داشته باشیم. مشکل اساسی این است که دولتهایی بوده که به دموکراسی دولتمردان ما چندان اعتقاد عمیق نداشتند، ورنه با آوردن اصلاحات و نظارت کردن دقیق و با اتخاذ سیاستهای غیرجانبدارانه، وضعیت را می توانستند بهبود ببخشند.»