چراغ سرخ اسلام‌آباد به کابل و تهران

چند روز پس از حرف‌های رییس‌جمهور غنی مبنی بر این‌که افغانستان مشکل دایمی با پاکستان دارد و باید روابط کوتاه‌مدت، میان‌مدت و درازمدت با ایران برقرار شود، محمدکریم خلیلی، عضو شورای عالی مصالحه‌ی ملی و رهبر حزب وحدت اسلامی به پاکستان سفر می‌کند.
در اعلامیه‌ی مطبوعاتی دفتر سیاسی حزب وحدت اسلامی، آمده است که محمدکریم خلیلی به دعوت رسمی وزارت خارجه‌ی پاکستان به این کشور می‌رود.
سیدظاهر مطهری، عضو حزب وحدت اسلامی می‌گوید که آقای خلیلی در این سفر با نخست‌وزیر، وزیر خارجه، رییس مجلس نمایندگان و سنا و شورای علمای پاکستان در رابطه به گفت‌وگوهای صلح افغانستان و تقویت روابط دو کشور، دیدار و گفت‌وگو می‌کند.
با آن‌که آقای خلیلی، عضو کمیته‌ی رهبری شورای عالی مصالحه‌ی ملی افغانستان است؛ اما در این سفر اعضای بلندپایه‌ی حزب وحدت اسلامی؛ چون خداداد عرفانی، نفیسه عظیمی، علی‌اکبر جمشیدی، سناتور محمدرحیم حسن‌یار و سناتور قیس وکیلی او را همراهی می‌کنند.
آقای مطهری می‌گوید که سفر آقای خلیلی بنا به دعوت رسمی دولت پاکستان از او به‌عنوان رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان انجام شده است و ربطی به شورای عالی مصالحه‌ی ملی ندارد.
آقای خلیلی تنها چهره‌ی سیاسی افغانستان نیست که به پاکستان سفر می‌کند؛ پیش از این، عبدالله‌ عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه‌ی ملی، میررحمان رحمانی، رییس مجلس نمایندگان و گلب‌الدین حکمتیار نیز، به این کشور سفر کردند.
هرچند وزارت خارجه‌ی پاکستان در اعلامیه‌ی روز شنبه (۲۱ جدی) در رابطه به سفر کریم خلیلی به پاکستان گفت که این سفر بخشی از تلاش‌های این کشور برای برقراری صلح و توافق سیاسی در افغانستان و گسترش روابط میان دو کشور است؛ اما آگاهان روابط بین‌الملل باور دارند که مقام‌های کشور پاکستان با دعوت چهره‌های سیاسی، می‌خواهد به دولت افغانستان تفهیم کند که این کشور، در کنار دولت افغانستان می‌تواند با چهره‌های سیاسی مخالف دولت هم ارتباط برقرار کند.
محمدرضا دانش، آگاه روابط‌ بین‌الملل، می‌گوید که پاکستان می‌خواهد به دولت افغانستان نشان بدهد که با جناح‌های مخالف افغانستان نیز می‌تواند ارتباط داشته و با آن‌ها تعامل کند. به گفته‌ی آقای دانش، پاکستان می‌خواهد به دولت افغانستان بگوید: «در افغانستان تنها شما نیستید، کسانی دیگر هم است.»
محمد اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان در تازه‌ترین مصاحبه‌اش با شبکه‌ی خبری سی‌ان‌ان، گفته است که ما مشکل دایمی با پاکستان داریم و باید دولت افغانستان با ایران روابط کوتاه‌مدت، وسط مدت و درازمدت را داشته باشد.
از سوی دیگر، رییس‌جمهور غنی، محمدمحقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان را به حیث مشاور امنیتی و سیاسی‌اش مقرر کرد و به او اجازه‌ی حضور در جلسات شورای امنیت ملی را داد. شماری از آگاهان سیاسی می‌گویند که از آن‌جایی که محمد محقق، سابقه‌ی روابط نزدیک با ایران را داشته است، رییس‌جمهور غنی با این کار، به ایران چراغ سبز نشان داده است.
از دید این آگاهان، پاکستان با خواستن کریم خلیلی که سابقه‌ی ارتباط با کشور ایران را دارد، می‌خواهد که چراغ سرخی به دولت افغانستان و ایران نشان بدهد.
آقای دانش می‌افزاید: «پاکستان با خواستن کریم خلیلی به این کشور، چراغ سرخ یا حداقل چراغ نارنجی را به کشور افغانستان و ایران نشان داده است.» به گفته‌ی او، پاکستان به حریفش در افغانستان –ایران- می‌فهماند که می‌تواند با رهبران شیعه‌مذهب در افغانستان وارد تعامل شود.
از سویی هم محمدکریم خلیلی، عضو کمیته‌ی رهبری شورای عالی مصالحه‌ی ملی است؛ اما در نخستین نشست این کمیته سخنان او از تلویزیون ملی قطع شد؛ چیزی که باعث شد، در دومین نشست کمیته‌ی رهبری شورای عالی مصالحه‌ی ملی، اشتراک نکرد.
آگاهان سیاسی می‌گویند که رهبران سیاسی و جهادی افغانستان، از تصمیم‌های احتمالی دوحه نگران‌اند؛ به همین منظور تلاش می‌کنند تا بازی‌های خودشان را برای تثبیت جایگاه‌شان در تحولات پیش ‌رو انجام دهند.
محمدموسی جعفری، کارشناس سیاسی و روابط بین‌الملل می‌گوید؛ در روزهایی که افغانستان آبستن تحولات مهم‌ سیاسی است، رهبران جهادی و سیاسی بیشتر نگران آینده‌ی سیاسی‌شان‌اند.
آقای جعفری می‌افزاید: «یک نوع ترس و تردید و نگرانی در رهبران جهادی ایجاد شده است که در تحولات پیش ‌رو در کجای قصه قرار دارد. این تحرکات بیشتر به‌خاطر درکی است که از موقعیت‌شان پیدا کرده‌اند.»
با این‌حال، همه‌ی این تلاش‌ها مرتبط به گفت‌وگوهای صلح است. سوالی که هنوز بی‌پاسخ مانده، این است که تا چه اندازه سفر آقای خلیلی به پاکستان و حضور آقای محقق در ارگ ریاست‌جمهور می‌تواند روی گفت‌وگوهای صلح افغانستان تأثیر بگذارد.
آگاهان سیاسی می‌گویند که محمدکریم خلیلی و محمد محقق از چهره‌های جهادی و مقاومت در برابر گروه طالبان بوده‌اند و در قبولاندن تصمیم‌های احتمالی دوحه، می‌توانند نقش مهمی را در میان هم‌طرازشان بازی کنند.
آقای جعفری می‌گوید که نقش پاکستان در گفت‌وگوهای صلح برای همه روشن است؛ بر این اساس، غنی مهره‌های تأثیرگذار و ضد طالبانی را در کنارش نگه می‌دارد.
به گفته‌ی آقای جعفری، رییس‌جمهور غنی با مقرر کردن محمد محقق به حیث مشاور امنیتی و سیاسی‌اش، چند هدف را دنبال می‌کند؛ نخست این‌که موضعش را در برابر پاکستان جدی و با کشورهای منطقه و حریفان پاکستان به گونه‌ی خوب حفظ کند؛ دوم این‌که سدی برای نگه‌داشتن قدرت و یا جمهوری که خودش در رأس آن قرار دارد در برابر تصمیم‌های احتمالی و خلاف سلیقه‌اش از دوحه، ایجاد کند.
از سویی هم کارشناسان می‌گویند که مقام‌های پاکستانی و ایرانی از مهره‌های تأثیرگذار و مردمی در افغانستان برای تعقیب منافع خود استفاده می‌کنند.
مهدی عارفی، کارشناس روابط بین‌الملل می‌گوید که ایران و پاکستان دیپلوماسی فعالی را در افغانستان تعقیب می‌کند؛ هردو کشور، تلاش می‌کند که از طریق رهبران فعال و چهره‌های سیاسی منافع‌شان در گفت‌وگوهای صلح افغانستان تأمین کند.
با این‌همه، دور تازه‌ی گفت‌وگوهای صلح افغانستان در دوحه ادامه دارد. مشخص نیست که در این دور، کدام آجندا محور اصلی گفت‌وگوها باشد. آیا آتش‌بس که خواست نخست دولت افغانستان است، روی میز گفت‌وگو می‌آید یا حکومت موقت و یا انتقالی که طالبان در صدر فهرست خواسته‌های‌شان برای آجندا تعیین کرده است؟ زمان مشخص خواهد کرد.