رسانهگران افغان به مناسبت «روز بینالمللی ختم معافیت جرایم علیه خبرنگاران» با تأکید بر ختم فوری معافیت جرایم علیه خبرنگاران، نگرانی شان را در مورد تأثیر مستقیم گفتوگوهای صلح بر آزادی بیان و آزادی رسانهها ابراز کردند.
از سویی هم، مسؤولان نهادهای حامی رسانههای آزاد افغانستان، میگویند که فرهنگ معافیت جرایم علیه خبرنگاران تا کنون یکی از سدهای بزرگ، سر راه کار این خبرنگاران و جامعهی رسانهای در افغانستان است.
صدیقالله توحیدی، مسؤول دادخواهی کمیتهی مصؤونیت خبرنگاران افغانستان، دیروز یکشنبه (۱۲ عقرب) در یک نشست خبری در کابل اعلام کرد که بیش از چهارصد پروندهی خشونت علیه خبرنگاران از سوی نهادهای حامی رسانهها و خبرنگاران، به نهادهای عدلی و قضایی فرستاده شده؛ اما تا کنون عاملان آن مورد محاکمهی علنی قرار نگرفته اند.
آقای توحیدی از عدم رسیدگی به پروندههای خشونت علیه کارمندان رسانهای، ابراز نگرانی کرده و گفت: «۴۰۱ پرونده به نهادهای عدلی و قضایی فرستاده شده؛ اما به آنها رسیدگی صورت نگرفته است؛ امری که سبب شده هر روز خشونت علیه خبرنگاران در افغانستان افزایش یابد.»
سیدفاضل سانچارکی، معین وزارت اطلاعات و فرهنگ نیز وضعیت دشوار خبرنگاران و کار رسانهای را در افغانستان تأیید میکند و میگوید که این کشور در وضعیت جنگی و شرایط حساس قرار دارد و این وضعیت، حاکمیت قانون را به چالش کشیده است.
او افزود: «حکومت افغانستان تلاشهایی برای تطبیق قانون و محو خشونتها کرده است؛ اما حجم مشکلات امنیتی افغانستان به حدی گسترده است که دولت نتوانسته به قانونشکنیها غلبه و قانون را حاکم کند.»
آقای سانچارکی همچنان شماری از مقامهای حکومتی را به برخورد غیرحرفهای با رسانهها و خبرنگاران متهم کرده و تأکید کرد که شماری از این مقامها با آن که تابع مقررات، نظام و سیستم حکومتداری اند؛ اما توقعات بیجا از خبرنگاران دارند تا واقعیتها و حقایق به نفع آنها انعکاس داده شود.
این مقام حکومت افغانستان میگوید که حکومت وحدت ملی در چند سال گذشته بیش از یک هزار پروندهی خشونت علیه خبرنگاران را با جدیت مورد رسیدگی قرار داده است. به گفتهی او، حکومت پس از تشکیل کمیتهی مشترک حکومت و رسانهها، در حال حاضر به پروندههای خشونت علیه خبرنگاران به اسرع وقت رسیدگی میکند.
اما صدیقالله توحیدی، مسؤول دادخواهی کمیتهی مصؤونیت خبرنگاران افغانستان، کارکرد این کمیسیون را کُند میداند: «این کمیته پروندههای خشونت علیه خبرنگاران را بررسی میکند؛ اما برخی از اعضای این کمیته، به ویژه وزارت داخله از چند ماه به این طرف، فعالیت چندانی نداشته و به همین منظور، تعقیب پروندهها به کندی پیش میرود.»
نگرانی از تأثیرات منفی گفتوگوهای صلح روی آزادی رسانهها
شماری از رسانهگران افغانستان، میگویند که طالبان هیچ حرمتی به رسانهها و آزادی بیان ندارند و در صورتی که در گفتوگوهای صلح از موضع آزادی بیان و آزادی رسانهها دفاع نشود، دستآورهای هجدهسالهی افغانستان در این بخش زیر پا شده و زبانِ تیز رسانهها تغییر خواهد کرد.
این رسانهگران میگویند، یکی از موضوعاتی که در گفتوگوهای صلح بسیار نادیده گرفته شده، مسأله آزادی بیان است. به گفتهی آنها در هیچ یکی از نُه دورهی مذاکرات صلح میان امریکا و طالبان، روی آزادی بیان و آزادی رسانهها در حد یک جلسهی کوچک صحبت نشده است.
سمیع مهدی، رییس رادیو آزادی، در برنامهی گرامیداشت از روز بینالمللی ختم معافیت جرایم علیه خبرنگاران گفت، طالبان، صحبتهایی که با نمایندگان رسانهها در نشست بینالافغانی دوحه داشته، بهگونهی واضح گفته اند که آزادی بیان باید در چهارچوب شریعت اسلامی باشد.
آقای مهدی میگوید: «طبیعی است که کسی با اسلام مخالفت ندارد؛ اما متأسفانه تفسیری که آنان از اسلام دارند، برای ما نگرانکننده است. با توجه به دیدگاهی که طالبان دارند ما نگران استیم که با آمدن آنها، به نوعی به زبان خبر محدودیت وضع شود؛ طنزهای جدی سیاسی در رسانهها سانسور و برنامههای اجتماعی-تفریحی متوقف شود. ما نمیخواهیم یک آزادی بیان اسلامی مانند ایران داشته باشیم.»
در عین حال خپلواک صافی، معاون شبکهی خبری طلوع نیوز، تأکید دارد که از «توافق بد» سیاسی با طالبان «نداشتن توافق» بهتر است.
آقای صافی میگوید که برآینده گفتوگوهای صلح باید نظامی باشد که در سایهی آن آزادی بیان و آزادی رسانهها حفظ شود. به گفتهی او در صورتیکه نتیجهی این گفتوگوها، حکومت «امارتی» باشد، افغانستان دوباره با آزادی بیان و آزادی رسانهها بیگانه خواهد شد.
معاون شبکهی خبری طلوع نیوز؛ تأکید دارد: «انتظار ما این است که برآیند گفتوگوها یک نظام میانهرو و جمهوری باشد؛ اما در غیر آن آزادی بیان صدمهی جدی میبیند. پس راه حل این است که تلاش شود در گفتوگوهای صلح آزادی از موضع رسانهها و آزادی بیان دفاع شود.»
تشکیل ساختار حقوقی برای دفاع از آزادی بیان
شماری از مدافعان حقوق بشر و آزادیهای مدنی، تأکید دارند که برای دفاع از آزادی بیان در گفتوگوهای صلح، باید یک ساختار حقوقی از مجموع جامعهی رسانهای، مدافعان حقوق بشری و مدنی تشکیل شود و یک «کمپاین بینالمللی» در این مورد راهاندازی شود.
نعیم نظری، معاون کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، به روزنامهی صبح کابل میگوید: «برنامهی ما برای دفاع از آزادی بیان و مسائل حقوق بشری در گفتوگوهای صلح این است که یک ساختار حقوقی شکل بگیرد. در این ساختار باید از تمام طرفهای قربانی جنگ، در آن حضور داشته باشند؛ از شبکههای زنان، نهادهای حامی خبرنگاران، جامعهی رسانهای، نهادهای مدنی، خانوادهی قربانیان و امثال آن. اعضای این ساختار حقوقی روی موضوعات مشترک ارزشی تفاهم کنند و در دفاع از این ارزشها در گفتوگوهای صلح دادخواهی صورت گیرد.»
این فعالان حقوق بشری به این باورند که اعضای جامعهی حقوق بشری و مدنی، نگاه معطوف به ارزشهای بشری دارند تا نگاه معطوف به قدرت؛ اما طرفهای درگیر مذاکره، نگاه شان بیشتر معطوف به قدرت است و نمیتوانند در این بهتر تمرکز کنند.
به گفتهی مسؤولان کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، این کمیسیون، کمیتهی ویژهای را برای نظارت گفتوگوهای صلح تشکیل داده است که یگانه هدف این کمیته، نظارت بر تصمیمهای این گفتوگوها است که نباید خلاف مسائل حقوق بشری صورت گیرد.
از سویی هم، صدیقالله توحیدی، مسؤول دادخواهی کمیتهی مصؤونیت خبرنگاران افغانستان میگوید که باید برای دفاع از آزادی بیان یک «کمپاین بینالمللی» راهاندازی شود.
آقای توحیدی تأکید کرد: «ما به نمایندگی از جامعهی رسانهای افغانستان در دیداری که با نمایندگان طالبان در نشست بینالافغانی دوحه داشتیم، به این نتیجه رسیدیم که آنها بسیار سخت جان استند و انفعطافپذیری ندارند. این گروه حتا پیشنهاد ما را مبنی بر ملغا کردن اعلامیهی شان در مورد تهدید برخی رسانهها، رد کردند.»
به گفتهی مسؤول دادخواهی کمیتهی مصؤونیت خبرنگاران، طالبان همچنان بر موضع شان در مورد حمله بر کارمندان رسانهای، پایبند استند: «آنها میگویند، رسانههایی که استخباراتی عمل کند، همیشه یکی از اهداف این گروه است؛ به این معنا که راه را برای حمله بر رسانهها باز میگذارند. بنابراین ما برای حفظ و دفاع از آزادی بیان در افغانستان، نیاز به یک دادخواهی سرتاسری و یک کمپاین بینالمللی داریم.»
