دور نخست مذاکرات نمایندگان ایالات متحده‌ی امریکا و گروه طالبان، در دوازدهم اکتبر سال ۲۰۱۸ میلادی و دومین دور این مذاکرات در شانزدهم نوامبر این سال به میزبانی دوحه پایتخت قطر، آغاز شد. سومین دور مذاکرات در هفدهم دسامبر سال ۲۰۱۸ میلادی در شهر ابوظبی پایتخت امارات متحده‌ی عربی به میانجی‌گری اسلام‌آباد برگزار شد. در این نشست، مذاکرات ابتدایی بود که پیرامون خروج نظامیان امریکایی از افغانستان گفت‌وگو کردند.
چهارمین دور مذاکرات صلح در نزدهم جنوری سال ۲۰۱۹ میلادی برگزار شد که در ترکیب هیأت‌مذاکره کننده، هشت تن از نمایندگان طالبان به رهبری شیرمحمدعباس استانکزی و یازده نفر از امریکایی‌ها به رهبری زلمی خلیلزاد دور میز گفت‌وگو نشستند. در این دور مذاکرات، خروج نظامیان امریکایی و این که افغانستان برای کشورهای دیگر تهدیدی نباشد، از محورهای گفت‌وگوهای این چهارمین نشست بود.
به دنبال چهار دور مذاکره، هیچ‌گونه جزئیاتی از این نشست‌ها بیرون داده نشد؛ اما گزارش‌هایی به نشر رسید که طالبان از آقای خلیلزاد خواسته اند تا مراحل خروج نیروهای امریکایی از افغانستان را مشخص کند. از جانب دیگر، رهبران طالبان از فهرست سیاه سازمان ملل متحد خارج شد و دفتر سیاسی طالبان در قطر به رسمیت شناخته شود.
ملابرادر و طولانی‌ترین مذاکره
دور پنجم مذاکرات صلح نمایندگان امریکا و گروه طالبان در ۲۵ فبروری ۲۰۱۹ برگزار شد. در این دور مذاکره، ملابرادر، معاون رهبر گروه طالبان، پیوست و تنوع جدی‌تری را در روند مذاکرات به وجود آورد. پنجمین دور مذاکرات که شانزده روز وقت گرفت، در واقع، طولانی‌ترین مذاکره‌ای بود که دو طرف به میز گفت‌وگو نشسته بودند. هرچند شیرمحمد استانکزی، رهبری هیأت مذاکره‌کننده‌یی طالبان را به عهده داشت؛ اما ملابرادر، در خصوص اهمیت مذاکره، صلاحیت تیم مذاکره‌کننده و نقشه‌ی راه برای آینده‌ی افغانستان سخن گفت. هیأت‌های مذاکره‌کننده، پس از شانزده روز گفت‌وگوی نفس‌گیر روی خروج نیروهای امریکایی و تضمین طالبان برای عدم استفاده‌ی گروه‌های تروریستی از خاک این کشور بر علیه امریکا و متحدان آن، به توافق رسیدند. پس از پایان این نشست، خلیلزاد اعلام کرد که از یک طرف، روی پیش‌نویس این دو مورد توافق شده و از سوی دیگر، در خصوص آغاز مذاکرات بین‌الافغانی و آتش‌بس همه‌جانبه نیز بحث‌های همه‌جانبه صورت گرفت. خلیلزاد همچنان گفته بود که پس از توافق بر سر پیش‌نویس جدول زمانی خروج نیروهای امریکایی و اقدامات مؤثر طالبان در امر مبارزه با تروریزم، طالبان با حکومت افغانستان گفت‌وگوها را آغاز خواهند کرد؛ اما خلیلزاد تأکید کرده بود که اگر بالای تمام موارد ذکرشده توافق نشود، به صورت پراکنده بالای موضوعات، تفاهمی صورت نخواهد گرفت. در پایان پنجمین دور مذکرات، طالبان نیز اعلام کردند که در این نشست هیچ‌گونه توافقی در مورد آغاز مذاکرات بین‌الافغانی و آتش‌بس صورت نگرفته است. ششمین دور مذاکرات دو طرف، در اول ماه می ۲۰۱۹ با محورهای تعریف‌شده آغاز شد که این دور مذاکرات شش روز ادامه یافت. تضمین مبارزه با تروریزم، خروج نیروهای خارجی از افغانستان، آغاز مذاکرات بین‌الافغانی و آتش‌بس، از موضوعات عمده‌ی این دور مذاکرات بود و در پایان این نشست دو طرف اعلام خوش‌بینی کردند که به پیشرفت‌هایی دست یافته اند.
دور هفتم
دور هفتم مذاکرات نمایندگان ایالات متحده‌ی امریکا و گروه طالبان، در ۲۹ جولای سال جاری میلادی از سرگرفته شد. در این دور مذاکرات، دو طرف اعلام کردند که به پیشرفت‌های اساسی دست‌یافته و از توافق نهایی صلح سخن گفتند. زلمی خلیلزاد، این دور گفت‌وگوها را مثمر خواند و تأکید کرد که آن‌ها در چهار مورد: تضمین مبارزه با تروریزم، خروج نیروها، گفت‌وگوهای بین‌الافغانی و آتش‌بس، به پیشرفت‌های اساسی دست یافته اند. گروه طالبان نیز اعلام کردند که در جریان هفتمین دور گفت‌وگوها، به کدام موانعی برنخورده و پیشرفت‌ها رضایت‌بخش بود.
دور هشتم
این دور مذاکرات ۹ روز ادامه یافت، انتظار می‌رفت که بعد از دو روز از پایان این نشست، توافق‌نامه‌ی صلح میان نمایندگان امریکا و گروه طالبان امضا شود و خلیلزاد نیز گفته بود که نمایندگان طالبان برای توافق نهایی تمایل نشان داده اند. آقای خلیلزاد گفته بود در دور هشتم، توافق برای صلح است نه برای خروج. او ابراز امیدواری کرده بود که به دنبال توافقی است تا زمینه‌ی خروج نیروهای خارجی را فراهم کند و حضور امریکا در افغانستان مشروط بر شرایط خواهد بود. پس از پایان دور هشتم مذاکرات، هر دو طرف اعلام کردند که باید با رهبری خود در خصوص آخرین مذاکرات مشوره کنند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان، گفته بود: «موافقه کردیم در مورد اقدامات آینده هر دو جانب با رهبری مشورت نماییم.» قبل از این که دور هشتم مذاکرات آغاز شود، خلیلزاد بیان کرده بود که در این دور مذاکرات توافق‌نامه‌ای که روی آن ماه‌ها کار کرده، نهایی می‌سازد و به امضا می‌رساند؛ اما او در نهایی‌سازی این مرحله، به نتیجه‌ای نرسید.
دور نهم، مرحله‌ی پایانی مذاکرات
دور نهم مذاکرات که در واقع مرحله‌ی پایانی این مذاکرات خوانده می‌شد، زلمی خلیلزاد پیش از آغاز این نشست، اعلام کرده بود که این نشست، روی مسائلی متمرکز خواهد بود که تا هنوز روی آن به نتیجه نرسیده است. آقای خلیلزاد، بیان کرد: «ما آماده استیم. باید منتظر ماند و دید که آیا طالبان هم برای رسیدن به نتیجه امادگی دارند.» در دور نهم مذاکرات، گزارش‌هایی به نشر رسید که گویا دو طرف روی ایجاد حکومت چهارده‌ماهه گفت‌وگو کرده و به توافق رسیده اند؛ اما این گزارش از سوی آقای خلیلزاد و سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر، رد شد. خلیلزاد در صفحه تویترش خود نوشت که در باره‌ی دولت مؤقت هیچ صحبتی نشده و این موضوع مربوط به گفت‌وگوهای بین‌الافغانی می‌شود. در مجموع، خروج نظامیان امریکایی از افغانستان، اعلام آتش‌بس، تضمین مبارزه با تروریزم و آغاز گفت‌وگوهای بین‌الافغانی، از محورهای اصلی نُه دور مذاکرات دو طرف بود که تا هنوز هیچ‌گونه منبع دقیقی وجود ندارد که توافق نمایندگان امریکا و طالبان بر سر این موضوعات چگونه بوده است.
سهیل شاهین، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر، دیروز اعلام کرد که تلاش می‌شود تا موارد باقی‌مانده حل شده و توافق‌نامه‌ی صلح نهایی شود. رسانه‌های غرب (رویترز) به نقل از گروه طالبان گزارش داد که قطع حمایت امریکا از نیروهای امنیتی افغان، بخشی از توافق صلح خواهد بود؛ اما زلمی خلیلزاد، به شدت این گزارش را رد کرده و گفت که واشنگتن بعد از توافق صلح، از نیروهای امنیتی افغان حمایت خواهد کرد. آقای خلیلزاد صریحا بیان کرد که طرف‌های مذاکره‌کننده، موافقت کرده اند که آینده‌ی افغانستان در مذاکرات بین‌الافغانی مشخص خواهد شد.
پس از نُه دور مذاکرهی نفس‌گیر میان نمایندگان امریکا و طالبان در قطر، هنوز روشن نیست که چه تحولی در انتظار مردم افغانستان است و هیچ‌گونه منبع دقیقی وجود ندارد که جزئیات این مذاکرات را با مردم افغانستان شریک کند. حتا دولت افغانستان نمی‌داند که طرف‌های مذاکره‌کننده روی چه موضوعی گفت‌وگو کرده و پیرامون چه موضوعاتی به توافق رسیده اند. پس این همه مذاکره برای چه تحولی انجام می‌شود که مردم افغانستان در متن آن قرار ندارند؟
فعالان جامعه‌ی مدنی می‌گویند، طولانی شدن مذاکرات، نشان می‌دهد که مشکلات تخنیکی در میان طرف‌های مذاکره‌کننده وجود دارد؛ زیرا برای رسیدن به یک تفاهم کلی، تلاش دارند که نتیجه‌ی این مذاکرات برای مخاطبان طرف‌ها قابل پذیرش باشد.
عزیز رفیعی، رییس مجتمع شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی (مجما) به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید: «فکر می‌کنم که بیشتر جگونگی رسیدن به یک تفاهم کلی که قابل پذیرش برای دو طرف باشد و هم برای مخاطبان دو طرف باشد. مثلا طالبان با آجندای جهاد علیه امریکا داخل شد، چگونه به مخاطبان و افراد خود اطلاع دهد که دیگر این جهاد ختم است و ما به تفاهم رسیدیم. از طرف دیگر، امریکا به عنوان پدر دموکراسی، چگونه باید توجیه کند که ما با یک گروه جنگی طرف استیم و چگونه به یک تفاهم برسیم.»
آقای رفیعی با بیان این که مذاکرات ایجاب وقت بیشتر می‌کند، بیان کرد، تمامی طرف‌ها به این نتیجه رسیده اند که صلح نیاز جدی است و از طریق جنگ نمی‌توان به صلح دست یافت. رییس مجتمع شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی گفت: «به نظر من زیاد تحولات گسترده نمی‌شود. جامعه‌ی افغانستان جامعه‌پذیرا است. به یاد داریم که از کودتای داوودخان بسیار استقبال کردند و از کودتای هفت ثور هم استقبال کردند، از آمدن مجاهدین هم استقبال کردند.»
وی معتقد است که هیچ‌گونه استراتیژی عمومی برای مردم افغانستان وجود ندارد و هر تحولی آنی که منجر به تغییر آنی شود، از آن استقبال می‌کنند.
مذاکرات بین‌الافغانی
دور نهم مذاکرات نمایندگان امریکا و طالبان یک دور سرنوشت‌ساز برای دو طرف بود. آن‌ها توافق دارند که روی مسائل مهم و کلیدی‌ای که از قبل تعریف کردند، کار روی این مسایل نهایی و آماده‌ی امضا شود؛ اما هنوز زمان امضای این سند روشن نیست. ممکن است که دو طرف پیرامون مسائل کلان دیگر؛ چون حکومت مؤقت، آتش‌بس و… توافق کنند که در نشست بین‌الافغانی مورد بحث قرار گیرد.
جاوید کوهستانی، آگاه نظامی، به روزنامه‌ی صبح کابل گفت، در گفت‌وگوهایی که در قطر جریان دارد، بحث ادغام طالبان در نظام سیاسی افغانستان مطرح نیست و این گروه حاضر نیست با حکومت موجود روی مسائل کلان گفت‌وگو کند؛ اما مذاکرات بین‌الافغانی که نمایندگان تمام جناح‌های سیاسی به شمول حکومت افغانستان حضور داشته باشد، احتمالا در پایان دور نهم مذاکرات نهایی شود و ممکن است که مذاکرات بین‌الافغانی به زودی در ناروی برگزار شود؛ در حقیقت نشست ناروی برای سرنوشت بعدی افغانستان یعنی چگونگی حکومت مؤقت، آتش‌بس و مسائل کلیدی دیگر با جانب طالبان به نتیجه برسد.
آقای کوهستانی، تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت افغانستان را بسیار مهم می‌داند که این تیم چگونه تعیین می‌شود؛ در صورتی که تیم مذاکره‌کننده بر اساس سلیقه و خواست دولت تعیین شود، گفت‌وگوهای بین‌الافغانی برای رسیدن به یک توافق کلی، طولانی‌مدت خواهد بود، تا به یک توافق کلی دست یابند.
کوهستانی، بر این باور است که اگر نشست بین‌الافغانی قبل از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شود، این روند به تعلیق خواهد رفت، طالبان به شدت مخالف انتخابات استند و از جانب دیگر، سیاسیون افغانستان نیز با این گروه همسویی نشان خواهند داد که در این صورت، مسأله‌ی آتش‌بس با حکومت مؤقت همراه خواهد بود؛ زیرا طالبان با حکومت موجود آتش‌بس نخواهند کرد.
در فضای سیاسی موجود، دولت افغانستان در یک رویکرد تقابل‌گرایانه با امریکایی‌ها و گروه طالبان قرار گرفته است. نشست گفت‌وگوهای بین‌الافغانی چه قبل از انتخابات و چه بعد از انتخابات تدویر یابد؛ اما کابل مصمم به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری است.
