نویسنده: گای تیلور – واشنگتن تایمز
مترجم: مهدی غلامی
تنش‌های رو به افزایش میان ایالات متحده و ایران به این معنا است که افغانستان، که هم‌مرز ایران است، می‌تواند میدان جنگ نیابتی دیگری میان واشنگتن و تهران باشد؛ جنگی که تلاش‌های ایجاد توافق‌نامه‌ی صلح دولت ترامپ با طالبان و خروج نیروهای امریکایی در پایان آن را تهدید به کم‌رنگ شدن می‌کند.
مقام‌های دولتی به تازگی از امکان گسترش فعالیت ایران در افغانستان هشدار دادند و منابع می‌گویند که پشتیبانی تهران از طالبان در میان دایره‌های اطلاعاتی یک امر بدیهی است؛ دایره‌هایی که تحلیل‌گران در آن به دنبال فهمیدن گستره‌ی حملاتی استند که از ایران برنامه‌ریزی می‌شوند.
یکی از منابع به واشنگتن تایمز گفت که ارتباط‌های دست‌بردشده میان مأموران مخفی طالبان در مشهد و همتاهای شان در کویته‌ی پاکستان، سطوحی از این گونه ارتباط‌های عملیاتی را افشا کرده اند. در حالی که ایران و امریکا پس از حادثه‌ی ۱۱ سپتامبر منافع موازی‌ای در افغانستان داشتند – مخالفت با طالبان و پشتیبانی از دولت ضد طالبان در کابل – کارشناسان محلی می‌گویند اوضاع در سال‌های اخیر تغییر کرده است.
افراد زیادی هشدار می‌دهند که پاسخ ایران به کشته شدن سردار قاسم سلیمانی در اوایل این ماه، می‌تواند شامل تنش‌های مهندسی شده‌ی تهران در افغانستان باشد تا هم سربازان امریکایی را هدف بگیرد و هم گفت‌وگوهای شکننده‌ی صلح که میان واشنگتن و طالبان در جریان است را تضعیف کند.
ریچارد اولسن، نماینده‌ی ویژه‌ی پیشین ایالات متحده برای افغانستان و پاکستان و مشاور ارشد انستیتوت صلح ایالات متحده گفت: «اگر افغانستان میدان جنگی میان ایالات متحده و ایران شود، تصور خروج نیروهای امریکایی [از افغانستان] بسیار سخت خواهد شد و الزاما کار برای هر گونه توافق صلح با طالبان را دشوار خواهد کرد. آقای اولسن تذکر داد که ایران «اهرام‌هایی» برای ایجاد خشونت در افغانستان دارد که شامل تیپ‌هایی از افغان‌های شیعه و جنگ‌جویان پاکستانی می‌شود که در سال‌های اخیر از سوی نیروهای ویژه‌ی ایرانی برای جنگ در سوریه در آموزش دیده اند.
موضوع دیگر رابطه‌ی ایران و طالبان است. اولسن با اشاره به این که وقتی ملا اخترمحمد منصور، پس از یک اقامت طولانی در ایران به کویته برمی‌گشت، هدف یک حمله‌ی پهپادی از سوی ایالات متحده در سال ۲۰۱۶ قرار گرفت و کشته شد، گفت: «واقعیت این است که ایران تقریبا در دهه‌ی اخیر با طالبان روابطی داشته است.» این چشم‌انداز که ایران به دنبال گسترش نفوذش بر طالبان است، برای رهبران منطقه نگران‌کننده است.
شاه‌محمود قریشی، وزیر خارجه‌ی پاکستان، روز جمعه در سفارت پاکستان در واشنگتن به خبرنگاران گفت که «البته» از نفوذ ایران در افغانستان و احتمال این که این کشور (افغانستان) میدان جنگ واشنگتن و تهران شود، نگران است. آقای قریشی که پیش از رسیدن به واشنگتن در هفته‌ی گذشته، از تهران بازدید کرده بود، گفت به رهبران ایران هشدار داده و گفته است که در امور افغانستان دخالت نکنند. او گفت: «به آن‌ها پیش‌نهاد کردم که چنین کاری به سود شان نیست. به سود ما و به سود منطقه هم نیست»؛ اما دیگران می‌گویند ممکن است اکنون هم خیلی دیر باشد.
حسین حقانی، سفیر پیشین پاکستان در ایالات متحده، به واشنگتن تایمز گفت: «ایران با دید آسیب رساندن به ایالات متحده در افغانستان، از طالبان پشتیبانی می‌کرده است. از دید ایران، افغانستان میدان جنگ دیگری است که می‌تواند در آن به ایالات متحده صدمه بزند.»
اهرم فشار بالقوه‌ی ایران با تلاش امیدوارانه‌ی دولت ترامپ برای یک پیش‌رفت غیرمنتظره‌ی دیپلماتیک پس از سال‌ها تأخیر در گفت‌وگوهای صلح، افزایش یافته است. آقای حقانی که اکنون رییس برنامه‌ی آسیای جنوبی و مرکزی در انستیتوت هودسون است، گفت که رابطه‌ی ایران و طالبان به گونه‌ی مهندسی شده که منشأ حملات طالبان مخفی بماند. او گفت پشتیبانی ایران، به رهبران طالبان که در پاکستان مستقر استند، این قدرت انکار را می‌دهد تا در گیرودار گفت‌وگوهای حساس میان ایالات متحده و طالبان، ادعا کنند که در واقع برخی از حملات علیه امریکایی‌ها در افغانستان، از ایران سرچشمه می‌گیرد. او افزود: «مردم می‌دانند که برخی حملات از مشهد برنامه‌ریزی می‌شود که پناه‌گاه طالبان در ایران محسوب می‌شود. برخی از حملات هم از کویته انجام می‌شود که پای‌گاه طالبان در پاکستان است.»
رفتارهای محتاطانه
دولت ترامپ پس از حمله بر سلیمانی در (۳ جنوری)، مجبور بود در رابطه به افزایش تنش و جنگ نیابتی با ایران احتیاط کند. رییس‌جمهور ترامپ پس از حملات موشکیِ انتقام‌جویانه‌ی ایران بر پای‌گاه‌های ایالات متحده در عراق، حرف از تنش‌زادیی زد و اعلام کرد که هیچ سرباز امریکایی کشته نشده و ظاهرا تهران از برخوردهای بیشتر نظامی دست برداشته است. با این حال، نگرانی‌ها در مورد افغانستان در میان مشاوران ارشد رییس‌جمهور [ترامپ] مشهود بود و مایک پمپئو، وزیر امور خارجه‌ی امریکا به تاریخ (۷ جنوری) هشدار داد که رژیم ایران «با طالبان رابطه دارد». گر چه آقای پمپئو جزئیات مشخصی ارائه نکرد؛ اما گفت که «دست داشتن طالبان در کار کثیف ایران تنها به روند صلح افغانستان ضربه خواهد زد.»
پیش از صحبت‌های آقای ترامپ در مورد تنش‌زدایی، پمپئو گفت که هر گونه حمله توسط گروه‌های نیابتی پشتیبانی شده توسط تهران، پاسخ مستقیم ایالات متحده علیه خودِ ایران را به همراه خواهد داشت. آقای پمپئو به اِی‌بی‌سی گفت: «ما به رژیم ایران گفتیم بس است. نمی‌توانید از نیروهای نیابتی استفاده کرده و در عین زمان تصور کنید کشور تان در امان باشد. این هفته در (۵ جنوری) ما به تصمیم‌گیرندگان واقعی پاسخ خواهیم داد؛ آن‌هایی که دست به چنین تهدیدهایی از جمهوری اسلامی ایران می‌زنند.»
حرف‌های او (پمپئو) با زمانی که گفت‌وگوهای امیدوارانه‌ای از منافع مشترک و در یک خط قرار گرفتن منافع ایالات متحده و ایران در افغانستان وجود داشت، تفاوت زیادی دارد. حکومت مذهبی ایران، در سال‌های پس از حملات یازدهم سپتامبر، از عناصر ضد طالبانی پشتیبانی می‌کرد و رابطه‌اش را با دولت‌های حامد کرزی و اشرف‌غنی حفظ کرده است. این گفته‌های پمپئو به طور تهدید‌آمیزی به تمام منطقه هشدار داد.
آقای غنی در این ماه گفت که کشورش نباید میدانی برای جنگ منطقه‌ای باشد و رهبران پاکستان تلاش کردند تا [رضایت] تمام جناح‌ها به شمول عربستان سعودی که متحد ایالات متحده و رقیب ایران است را بگیرند تا از تنش‌های بیشتر جلوگیری کنند.
آقای اولسن با اشاره به این که آقای قریشی «به ایران سفر کرد، سپس به عربستان سعودی رفت و اکنون این جا است.» گفت: «به نظرم افغانستان و پاکستان، هر دو به دنبال بیرون ماندن از جنگ ایران و امریکا استند. اگر جنگ در افغانستان بیشتر شود و طالبان سلاح‌های پیش‌رفته‌تری از ایران وارد کرده و برای ما مشکلاتی به وجود بیاورند، بدیهی است که روند صلح نیز متأثر خواهد شد.»
آقای حقانی پا پیش‌تر نهاد و گفت که کشته شدن سلیمانی، خواست تهران برای چشم‌پوشی بر بدگمانی‌ها نسبت به طالبان که مذهبی‌های افراطی استند و در همسایگی شان زندگی می‌کنند را «تسریع» کرده است. او گفت: «ایرانی‌ها پیش از پیش از طالبان به عنوان یک متحد سیاسی و راهبردی استفاده کرده اند؛ همان گونه که از حماس که یک گروه سنی است، علیه اسرائیل استفاده می‌کنند. اگر ایرانی‌ها می‌خواهند به امریکایی‌ها ضربه بزنند، چرا این کار را در جایی نکنند که هر گونه انتقام‌جویی مستقیما روی ایرانی‌ها تأثیر نگذارد؟ اگر ایرانی‌ها بخواهند از طریق طالبان در افغانستان انتقام کشته شدن سلیمانی را بگیرند، خطری برای ایران نخواهد داشت. امریکایی‌ها چه می‌کنند؟ گفت‌وگوها با طالبان را متوقف خواهند کرد؟»
او افزود: «این یک حرکت بسیار راهبردی است. از دید ایران، امریکایی‌ها به شدت خواهان گفت‌وگو با طالبان استند؛ پس چرا به امریکایی‌ها در افغانستان آسیب نرسانند؟ این کار هیچ باختی برای ایران نخواهد داشت.»
