نویسنده: مجیب مشغل – نیویورک تایمز
مترجم: مهدی غلامی
کابل، افغانستان – ایالات متحده و طالبان در اوایل روز شنبه، کار بر روی برنامه‌ای برای پایان دادن به طولانی‌ترین جنگ ایالات متحده پس از ۱۸ سال را آغاز کردند؛ این روند با آن چه آنان امیدوارند هفت روز کاهش گسترده‌ی خشونت در افغانستان باشد، کلید خورده است.
اگر این آتش‌بس جزئی و یک‌هفته‌ای که دو طرف بر سر آن توافق کرده اند، پایدار بماند؛ آن‌ها روز ۲۹ فبروری با هم دیدار خواهند کرد تا توافق‌نامه‌‌ای را امضا کنند که حاوی یک جدول زمانی برای خروج سربازان امریکایی از افغانستان است. هدف دیگر این پیمان، زمینه‌سازی برای گفت‌وگوهای صلح میان طالبان و دولت افغانستان در کابل است. مقامات امریکایی، کاهش خصومت‌ها را یک پیوند ابتدایی در زنجیر شکننده‌ی رویداد‌هایی می‌داند که می‌تواند پس از چهار دهه جنگ، صلح را به افغانستان بیاورد. با این حال، افغانستان پس از انتخابات ریاست‌‌جمهوریِ اختلاف‌برانگیز و با وجود آن که اشرف‌غنی برنده اعلام شده و کاندید رقیب خود را پیروز می‌داند؛ غرق در یک بحران سیاسی است. با توجه به این که هر دو رقیب خود را مشروع می‌دانند، مشخص نیست که کدام یک با طالبان مذاکره خواهد کرد، آیا در حالی که برای کنترل دولت تلاش می‌کنند، آماده‌ی ورود به گفت‌وگوها استند یا چه مشروعیتی خواهند داشت؟
مذاکره‌کنندگان امریکایی خواستار کاهش خشونت‌ها برای هفت روز شدند که در نیمهشب شنبه (۳ حوت) عملا آغاز شد تا نیت خیر طالبان و توانایی این گروه در کنترل گروه‌های چنددسته و پراکنده‌اش به طور همگانی به مردم نشان داده شود. اکنون این دولت در کابل است که انسجام و تسلطش با شک بیشتری همراه است. مایک پمپئو، وزیر خارجه‌ی امریکا، روز جمعه در توییتی نوشت: «از مردم افغانستان می‌خواهم که از این فرصت استفاده کنند.»
تلاش پیشین برای نهایی کردن یک توافق میان طالبان و ایالات متحده که نزدیک به کامل شدن بود، در ماه سپتامبر از میان رفت و رییسجمهور ترامپ دلیل آن را به شیوع جدید خشونت‌ها عنوان کرد. ریسک مشابهی نیر بر آخرین تلاشِ صورت گرفته سایه افکنده است.
حتا اگر رونمایی مرحله به مرحله و بااحتیاط این توافق‌نامه، خبر از پایان بخش امریکایی این جنگ بدهد، احتمالا این برنامه قادر به پایانِ خودِ جنگ نیست. ترامپ مصمم است به هر شیوه‌ای که شده، حضور ایالات متحده در افغانستان را به حداقل برساند و تعهد درازمدت طالبان برای مصالحه و تقسیم قدرت، هم‌چنان با پرسش‌هایی روبه‌رو است.
زلمی خلیل‌زاد، رییس تیم مذاکره‌کننده‌ی امریکا به تازگی به کابل آمده است تا خودش را برای اعلام یک توافق‌نامه و یافتن دولتی که با تهدید فروپاشی روبه‌رو بود، آماده کند. او در کاروانی از موترهای مسلح، از میان خانه‌های به شدت محافظت شده در منطقه‌ی مجزای نخبگان در کابل رفت‌وآمد داشته و تلاش می‌کرده تا صلح را حفظ کند.
در ماه سپتامبر، افغانستان شاهد برگزاری انتخاباتی بود که با حملات طالبان و اتهام‌های تقلب و سوءمدیریت آسیب دید. روز سه شنبه (۲۹ دلو)، پس از نزدیک به پنج ماه تأخیر، اختلاف‌های تلخ و تفتیش بخشی از نتایج، کمیسیون انتخابات اعلام کرد که آقای غنی برنده‌ی یک دور‌ه‌ی دیگر پنج‌ساله‌ی ریاست‌جمهوری شده است. عبدالله عبدالله، رقیب اصلی او نیز خود را پیروز دانست و این نهاد انتخاباتی را متهم به طرف‌داری از رییسجمهور کنونی کرد. او از هوادارانش خواست تا حکومتِ خود را تشکیل دهند.
دولت ایالات متحده، پیروزی آقای غنی را به رسمیت نشناخته است. تنها اظهار نظمی عمومی‌ای که ایالات متحده در مورد نتایج کرد، به این موضوع اشاره داشت که به هم‌ریختگی انتخاباتی می‌تواند اوضاع را بدتر کند. مولی فی، معاون خلیل‌زاد در مذاکرات، روز سه‌شنبه در انستیتوت صلح ایالات متحده که یک گروه سیاست در واشنگتن است و توسط دولت امریکا تمویل می‌شود، گفت: «احتمال دارد که این پیش‌رفت‌ها، چالش‌هایی که افغانستان با آن روبه‌رو است را بیشتر کند؛ مانند چالش‌های روند صلح. اولویت ما و آن‌چه فکر می‌کنیم اولویت اکثر مردم افغانستان باشد، هم‌چنان صلح و روند صلح است.»
از آن‌جایی که مقامات امریکایی نتوانستند آقای غنی را متقاعد کنند تا انتخابات را به تعویق بیندازد، گفت‌وگوهای یک‌ساله با طالبان که ابتدا در دوحه‌ی قطر انجام شده بود، تبدیل به رقابتی علیه تقویم سیاسی افغانستان شد. انتخابات پشت انتخابات آن قدر لکه‌دار شده بود که دیپلمات‌های امریکایی تلاش می‌کردند تا پیش از آن که بحران اخیر سیاسی افغانستان این معادله را پیچیده کند، به سرعت با طالبان در مورد توافق‌نامه‌ی صلح گفت‌وگو کنند.
تابستان گذشته، دیپلمات‌های امریکایی، توافقی را با طالبان تقریبا نهایی کرده بودند که می‌توانست انتخابات را پس بزند؛ اما رییسجمهور ترامپ، آن توافق‌نامه که فاصله‌ای با امضا شدن نداشت را لغو کرد و انتخابات برگزار شد. این نمایش سیاسی، اشرف‌غنیِ تکنوکرات و حلقه‌ی مشاوران جوانش را در نبردی مقابل برخی از چهره‌های سرسخت تاریخ اخیر افغانستان، قرار می‌دهد؛ چهره‌هایی که از سال‌ها جنگ و معامله، جان سالم به در برده اند. یکی از حامیان کلیدی آقای عبدالله، جنرال عبدالرشید دوستم است که متهم به اعمال خشونت‌آمیز زیادی شده و تا چند وقت پیش، معاون آقای غنی بود.
جنرال دوستم که یکی از متحدترین پایگاه‌های هواداری در شمال را دارد، اولین کسی بود که خواستار حکومت موازی، برگزاری تظاهرات و اعلام والی‌ها در ولایت‌های شمالی شد. سرنوشت داکتر عبدالله می‌تواند با مشخص شدن جدیت جنرال دوستم برای رفتن به سوی بحران یا میزان معامله‌پذیری او با آقای غنی، دگرگون شود.
آقای خلیل‌زاد که انتظار می‌رفت جهت آمادگی برای مراسم امضای قرارداد به دوحه سفر کند، برای مدیریت تنش‌های سیاسی، تصمیم گرفت مدت بیشتری در افغانستان بماند. او، مکررا با آقای غنی، آقای عبدالله و دیگر بازی‌گران کلیدی سیاسی دیدار کرده است. ناوقت روز پنج‌شنبه، بر پایه‌ی گفته‌های یکی از اشتراک‌کنندگان، خلیل‌زاد در جلسه‌ای از مهمانی جنرال دوستم گفت که از اعلام نتایج انتخابات غافل‌گیر شده است. او و جنرال آستین میلر، فرمانده‌ی ارشد امریکایی در افغانستان با اصرار از اشتراک‌کنندگان خواستند تا مطمئن شوند که گردهمایی‌های سیاسی به خشونت کشیده نشود.
تحلیل‌گران می‌گویند که احتمال تأثیرگذاری این جنگ بر گام‌های ابتدایی روند صلح وجود ندارد؛ زیرا مقامات امریکایی به طور مشخص به همه گفته اند که اولویت، آغاز کاهش خشونت‌ها است؛ اما این نمایش سیاسی پرخطر می‌تواند کار برای رفتن به مرحله‌ی بعدی را دشوار کند؛ آن هم زمانی که انتظار می‌رود یک تیم مذاکره‌کننده‌ی متحد که شامل دولت افغانستان است، روبه‌روی طالبان (در میز مذاکره) بنشیند.
عمر صدر، استادیار علوم سیاسی در دانشگاه امریکایی افغانستان، گفت: «ایالات متحده مشخصا تمرکزش را روی مسأله‌ی صلح قرار داده و این پیام برای تمامی جناح‌ها واضح است. با توجه به توافق رییسجمهور غنی با کاهش خشونت‌ها، اجماعی میان طرف‌ها ایجاد شده است؛ اما مسأله‌ی انتخابات، فاصله‌ی زیادی را بین جناح‌های سیاسی ایجاد کرده و اگر قرار باشد این روند به پیش برود، این فاصله باید در زمان بسیار کوتاهی از بین برود. نمی‌دانم بدون خلیل‌زاد یا دخالت امریکا، این کار چگونه می‌تواند اتفاق می‌افتد.»
آقای صدر گفت که خاموش ماندن امریکایی‌ها در مورد نتایج انتخابات به آن‌ها فرصتی خواهد داد تا توافقی را در این بحران سیاسی به وجود بیاورند که منجر به نیرویی برای اطمینان از پابرجا ماندن روند صلح شود. طالبان توافق کرده اند تا حمله بر شهرها، شاهراه‌ها و پاسگاه‌های بزرگ امنیتی در سراسر کشور را متوقف کنند. در بدل آن، نیروهای دولت افغانستان و ارتش امریکا که سال گذشته حملات هوایی شان را افزایش دادند، توافق کرده اند تا عملیات شان را متوقف کنند.
در آمادگی برای آغاز کاهش خشونت‌ها، رییسجمهور غنی در روزهای اخیر با رهبران امنیتی و سیاسی تمام ولایت‌ها دیدار کرده است. او به گروهی گفت که طالبان هم‌اکنون روزانه ۸۰ حمله انجام می‌دهند و کاهش این رقم به ده حمله، مساوی با تطبیق موفقانه‌ی کاهش خشونت‌ها است. او روز جمعه در یک پیام تلوزیونی، گفت: «نیروهای شجاع امنیتی و دفاعی مان، تنها از خود و مردم باافتخار افغانستان دفاع خواهند کرد.»
طالبان در رساندن پیام‌های کاهش خشونت‌ها به پایین‌ترین واحدهای شان که به طور فزاینده یک نیروی غیرمتمرکز بوده است، به تقلا افتادند. در پیام‌های شخصیِ واتساپ، می‌توان شنید که فرماندهان طالبان، با دقت نکات ظریفی را تذکر می‌دهند: می‌خواهند جنگ‌جویان شان دست از شلیک بردارند و حمله نکنند؛ اما در مواضع شان گوش به زنگ باشند و به شهرها و قلمرو دولتی جسارت نکنند.
این گروه از دیرزمانی به این سو نگران است که یک آتش‌بس کامل می‌تواند باعث چنددستگی میان بخش‌هایی از طالبان شود و در صورتی که روند صلح شکست بخورد و جنگ تمام عیار از سر گرفته شود، بسیج دوباره‌ی جنگ‌جویان دشوار خواهد بود.
