اندک اندک به تاریخ برگزاری نشست استانبول نزدیک میشویم و قرار است تا ۹ روز دیگر این نشست به ابتکار ایالات متحدهی امریکا در ترکیه برگزار شود. منابعی به رسانههای خارجی تأیید میکنند که ترکیه، امریکا و سازمان ملل توافق کردهاند که این نشست در شانزدهم ماه اپریل برگزار شود.
آمادگیها برای برگزاری نشست استانبول در حالی گرفته میشود که بر اساس توافقنامهی دوحه، امریکا و ناتو باید تا ۲۳ روز دیگر نیروهای باقیماندهی شان را از افغانستان بیرون کنند؛ اما تا هنوز در این مورد تصمیم نهایی گرفته نشده است.
به تازگی روزنامهی Military Times امریکا، در گزارشی گفته است که افزون بر بیشتر نمایندگان جمهوریخواهان و دموکراتها، متحدان امریکا نیز تمایل دارند که نیروهای شان را به خانه برگردانند؛ با این پیشفرض که زمینهی توافق سیاسی میان دولت افغانستان و طالبان به میان آید.
در این گزارش آمده که پافشاری جنرالان ارشد ارتش امریکا به شمول جنرال اسکات میلر، فرماندهی عمومی مأموریت پشتیبانی قاطع در افغانستان، سبب شده است که روند خروج نیروهای امریکایی با کندی روبهرو شود؛ چیزی که گروه طالبان شدیدا با آن مخالف است. این گروه، تاکید کرده است؛ در صورتی که نیروهای خارجی بیشتر از مهلت تعیینشده در افغانستان بمانند، جنگشان را در برابر امریکا و ناتو از سر خواهد گرفت.
از سویی هم، تا هنوز دولت افغانستان، شورای عالی مصالحهی ملی و رهبران سیاسی کشور به اجماع واحدی برای تهیهی یک طرح مشخص جهت شرکت در نشست ترکیه به توافقی نرسیدهاند. حکومت افغانستان میگوید که طرح جداگانهای برای شرکت در این نشست دارد. شورای عالی مصالحهی ملی که به گونهی مشخص برای مسئله صلح افغانستان ایجاد شد نیز، گفته که طرح دیگری دارد.
در آخرین نشست کمیتهی رهبری شورای عالی مصالحهی ملی که روز یکشنبه (۱۵ حمل)، برگزار شد، ۳۰ طرح از سوی طرفها و احزاب سیاسی مطرح شده است. قرار بر این است تا از محتوای این طرحها، طرح مشخصی ایجاد شده و افغانستان با این طرح به نشست ترکیه برود.
با آن که دولت افغانستان مدعی است که رییسجمهور غنی، در نشست استانبول نقشهی راه صلح را در سه مرحله ارایه خواهد کرد که در مرحلهی نخست، بحث تأمین آتشبس با نظارت سازمانهای بینالمللی است. در مرحلهی دوم این طرح، به برگزاری انتخابات ریاستجمهوری و تشکیل یک «دولت صلح» و اجرای ترتیبات برای حرکت به سوی یک نظام سیاسی جدید اشاره شده است. در مرحلهی سوم، گفته شده که رییسجمهور، طرحی را برای ایجاد چارچوب قانون اساسی، جابهجایی مجدد پناهندگان و توسعه پیشنهاد خواهد کرد. این در حالی است که چند روز پیش، مجیبالرحمن رحیمی -مشاور ارشد شورای عالی مصالحهی ملی- به روزنامهی صبح کابل گفته بود که در نشست ترکیه، حرف نهایی را این شورا خواهد زد.
به باور آگاهان سیاسی، تکروی حکومت و شورای عالی مصالحه و نبود توافق دیدگاه میان این دو نهاد، سبب شده که یک طرح مشخص به عنوان نقشهی راه صلح ایجاد نشود.
پیشتر از این، امریکا طرح خود را برای صلح افغانستان ارایه کرده بود که در بخشی از آن، برگزاری نشست ترکیه پیشنهاد شده بود. آگاهان سیاسی تأکید میکنند که بیش از ۳۰ طرحی که از سوی احزاب ارایه شده، در مقابل همین طرح امریکا است تا موقف افغانستان را در نشست استانبول به نمایش بگذارد.
رحمتالله بیژنپور -استاد دانشگاه- به روزنامهی صبح کابل میگوید که برگزیدن یک طرح واحد از میان اینهمه طرحی که ارایه شده، کار سختی است؛ زیرا وقتی ۳۰ طرح وجود داشته باشد؛ یعنی ۳۰ دیدگاه متفاوت در مورد نظام فعلی و نظام پساصلح وجود دارد و ساختن یک طرح واحد در این شرایط، بسیار دشوار است.
آقای بیژنپور گفت: «در صورتی که در زمان باقیمانده، دولت نتواند یک طرح واحد بسازد، ممکن است کمیتهای در نشست استانبول ایجاد شود و طرحهایی که از سوی طرفهای مختلف ارایه شده به بررسی گرفته شود و یک طرح واحد به عنوان نقشه راه برای نظام پساصلح ایجاد کنند.»
همزمان با این که آخرین رایزنیها به خاطر شرکت در نشست استانبول جریان دارد، شماری از سیاستمداران دیگر، با برگزاری نشستهایی تأکید میکنند که برای انتخاب نظام پساصلح، باید همهپرسی برگزار شود تا دیدگاه همهی شهروندان گرفته شود.
محمدکریم خلیلی -رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان- که روز سهشنبه (۱۷ حمل)، در همایشی در بامیان صحبت میکرد، با تأکید بر این که برای انتخاب نوع ساختار نظام آینده، باید رفراندوم برگزار شود، گفت: «هر کسی ایدهای در بارهی نظام آینده دارد؛ اما من پیشنهاد میکنم که به رای مردم مراجعه شود و هر ساختاری که اکثریت آرا را با خود داشت، همان پذیرفته شود.»
آقای خلیلی نشست استانبول را فرصت مناسبی برای پایان دادن به جنگ در افغانستان دانست و ابراز امیدواری کرد تا کاستیهایی که در سایر نشستهایی که برای صلح افغانستان برگزار شده بود، در این نشست رفع شود.
او در ادامهی صحبتهایش گفت که صلح عادلانه، نیازمند قربانیدادن دو طرف -دولت و طالبان- است. «هیچ طرفی به خاطر منافع شخصیاش نباید صلح را قربانی کند. هر روز مردم به خاکوخون کشیده میشوند. این وضعیت تا چه وقت ادامه داشته باشد؟ مانع ایجاد کردن برای مردم افغانستان قابل قبول نیست. تلاش کنیم از فرصت پیشآمده استفاده شود.»
همینگونه حامد کرزی -رییسجمهور پیشین کشور- نیز در گفتوگو با یک رسانهی روسی، گفته است که بهترین گزینه برای طالبان توافق بر سر تقسیم قدرت در حکومت فعلی است. به باور او با پیش گرفتن این روش، زمینهی توافق سیاسی و پایان دادن به جنگ در افغانستان مهیا میشود.
این در حالی است که اخیرا عبدالله عبدالله -رییس شورای عالی مصالحهی ملی- در دیدار با اعضای کمیتهی دادخواهی زنان افغانستان، گفته است که حرف زدن در بارهی جزئیات حکومت پساصلح، پیش از وقت است؛ زیرا تا اکنون در بارهی ترکیب و یا چگونگی حکومت آینده، سخنی گفته نشده است.
اینها در حالی مطرح میشود که همزمان با گرفتن آمادگیها برای برگزاری نشست استانبول، گروه طالبان به حملاتشان در ولایتهای مختلف کشور شدت داده است؛ به گونهی مثال: پس از چاشت روز یکشنبه (۱۵ حمل)، این گروه یک حملهی موتر بمب را در ولسوالی پغمان ولایت کابل انجام داد که در نتیجهی آن، ۳ نیروی امنیتی کشته و ۱۲ تنشان زخم برداشت.
در رویداد دیگر، طالبان یکشنبهشب (۱۵ حمل)، بر یک پاسگاه ارتش در ولسوالی نهرسراج ولایت هلمند حمله کردند که در نتیجهی آن، ۲۰ سرباز ارتش جان باخته و ۱۴ نفر دیگرشان از سوی طالبان اسیر شدند. همینگونه در بیشتر ولایتهای کشور، درگیری میان طالبان و ارتش ادامه دارد.
