رشد بی‌رویه‌ی جمعیت در پایتخت، نیازمندی به عرصه‌ی خدمات صحی را بیش‌تر کرده است. روزانه در هوای گرم و طاقت فرسای کابل، صف طولانی‌ای از بیماران در شفاخانه‌های شخصی و دولتی به نوبت می‌نشینند و تعداد زیادی از این بیماران به خون ضرورت دارند و همراهان بیماران در صحن شفاخانه‌ها دنبال اشخاصی استند که خون اهدا کنند، یا هم با آشنایان‌شان به تماس شده و درخواست اهدای خون می‌کنند.
در فضای مجازی نیز تعداد قابل توجهی از صفحات و گروپ‌هایی ایجاد شده است که اعلانات خون‌یابی را پی‌هم به نشر می‌رسانند در این میان صفحه‌ی بانک خون نیز به چشم می‌خورد که مردم را تشویق به اهدای خون می‌کند.
به گفتهی مدیر بانک خون شفاخانه‌ی علی‌آباد، از هر ده نفر در افغانستان سه نفر کم‌خون می‌باشد و درخواست‌کنندگان خون نسبت به سال‌های گذشته ۳۰ درصد افزایش یافته است. به گفتهی مسؤولان بانک خون، پس از شدت‌گرفتن جنگ‌ها و به وجود آمدن بیماری‌های جدید مانند کانگو، هیموفیلیا و تلسیمیا، تعداد بیماران نیازمند به صورت چشم‌گیری خون افزایش یافته است.
پیچیدگی سیستم توزیع خون، بازار خرید و فروش خون را داغ‌تر می‌کند
سیستم توزیع خون به بیماران در کشور، سیستم پیچیده و وقت‌گیر است که بسیاری وقت‌ها با نرسیدن خون از بانک مرکزی، مریض نیازمند مجبور می‌شود در بدل پول هنگفت از اشخاصی که گروپ خون مشابه دارند، خون خریداری کند و یا هم جانش را از دست می‌دهد.
با آن که بانک خون مرکزی، نمایندگی در شفاخانه‌های علی‌آباد، استقلال، وزیراکبرخان، جمهوریت، ابن سینا و رابعه‌ی بلخی دارد، باز هم این نمایندگی‌ها نمی‌توانند خون مورد ضرورت بیماران را تهیه کنند.
شهلا که از اقارب نزدیک یک بیمار است می‌گوید: «کارمندان شفاخانه هیچ‌گونه همکاری در قسمت پیدا کردن خون نداشتند. بیمار ما در وضعیت بدی است، دو گرده‌اش از فعالیت بازمانده که به هزار سی‌سی خون ضرورت دارد.» خانم شهلا نگران است و می‌گوید که اگر دوباره خون نیاز شود، توانایی خریداری خون را ندارد. نرخ بالای خون و دست‌یابی به آن، به یک مشکل جدی برای مریض‌داران تبدیل شده است. سیستم پیچیده‌ی بین شفاخانه‌ها و بانک خون، سبب شده تا مریض‌داران روزهای بسیاری دنبال خون سرگردان باشند.
زبیده، از اقارب و همراه یکی از بیماران در شفاخانه‌ی جمهوریت، می‌گوید: «مریض ما دو روز در صحن شفاخانه ماند و داکتران می‌گفتند بستر خالی برای او ندارند. بعد از چند روز تاخیر در معاینه‌ی مریض، به ما گفتند که بیمار شما به خون ضرورت دارد و ما دو خریطه خون را با مشکلات زیادی توانستیم پیدا کنیم؛ اما بعد از تطبیق خون، بیمار به شدت خون‌بینی شد. وقتی از داکتران مشکل را پرسان کردیم برای ما گفتند که خون به بیمار سر نخورده است شما باید چهار خریطه خون سفید یا پلاسمای خون بیاورید.»
داکتر عنایت‌الله هاشمی، مسؤول بانک خون مرکزی، می‌گوید: «بیماران نیازمند خون بعد از مراجعه به داکتر متخصص در یکی از شفاخانه‌ها دو پارچه دریافت می‌کنند که معلومات لازم در باره‌ی خون مورد نظر در آن درج شده و بیمار باید این پارچه‌ها را به بانک خون برساند؛ در صورتی که درخواست بیمار فوری باشد با رمز مشخص شده که فقط کارمندان بانک خون متوجه می‌شوند، خون به بیمار نیازمند داده می‌شود.»
رامین، بیماری است که در شفاخانه‌ی وزیراکبرخان عمل جراحی شده است. وی می‌گوید، زمانی که به خون نیاز پیدا کرد، بانک خون برایم خون مهیا نکرد و مجبور شدم در بدل ده هزار افغانی خون خریداری کنم.» وی همچنان ادعا دارد که در بانک مرکزی، خون موجود است؛ اما به بیماران نمی‌دهند.
بانک خون، یک نهاد دولتی است که باید به تمام شهروندانی که نیازمند استند، خون توزیع کند. در بانک خون، از خون‌دهنده خون گرفته می‌شود و این خون بعد از انجام بعضِ عملیه‌ها به نگهداری سپرده شده و به بیمارانی که ضرورت دارند داده می‌شود. بودجه‌ای که بانک مرکزی خون را تامین می‌کند نیز از طرف سازمان صحی جهان و دولت افغانستان داده می‌شود.
تمیم، محصل سال دوم دانشکده‌ی پزشکی می‌گوید که چندین بار در شفاخانه‌ها شاهد خرید و فروش خون بودم که ۵۰۰سی سی خون، چهار تا پنج هزار افغانی به فروش می‌رسد و گروپ خون صفر و منفی به قیمت بالاتر فروخته می‌شود. این سبب شده تا بنیادی را به اسم بنیاد کودک (خون برای کودکان) ایجاد کنیم که به صورت رایگان خون در اختیار بیماران قرار بگیرد. این در حالی است که سازمان صحی جهان و وزارت صحت، اجازه‌ی فعالیت هیچ سازمان شخصی و خصوصی را برای جمع‌آوری خون نداده است.
داکتر هاشمی، مسؤول بانک خون مرکزی، تایید می‌کند که در چند سال اخیر اطلاع یافته‌اند که کارمندان شفاخانه‌های دولتی خون را خرید و فروش می‌کنند. وی می‌گوید: «به صورت کلی گروپ‌های خون منفی در افغانستان کم است؛ اما بانک خون شماره‌ی تماس افراد ی را که گروپ خون‌شان منفی است، ثبت کرده و در مواقع فوری به آن‌ها زنگ می‌زند و خون به صورت رایگان در دسترس بیماران قرار می‌گیرد.
مشکلات نگهداری خون
سه نوع حمایت‌کننده‌ی اهدای خون وجود دارد. اقارب بیمار، رضاکاران که تعداد‌شان به ۸۰۰هزار نفر می‌رسد و تبادله‌گران که در بدل پول با خون، حاضر به خون دادن می‌شوند. از نظر مسؤول بانک مرکزی خون، تبادله‌گران قابل اطمینان نیستند و آن‌ها ممکن است پرسش‌نامه را درست جواب ندهند.
داکتر هاشمی می‌افزاید: «هر روز در شهر کابل دوصد واقعه رخ می‌دهد و کارمندان فنی بانک روزانه ۶۰ تا ۷۰ خریطه خون جمع‌آوری می‌کنند که بیش‌تر از۱۲۰۰خریطه خون در بخش مرکزی و نمایندگی‌های بانک خون به شکل ذخیره موجود می‌باشد.» او می‌گوید که دو سال پیش، محموله‌ی بزرگی از تجهیزات که در قسمت جمع‌آوری خون نیاز بود، وارد بانک خون شد که تا ده سال آینده با این رشد جمعیتی که کشور دارد، پاسخ گو می‌باشد؛ اما محمد عظیم میهن‌یار، مدیر بانک خون شفاخانه‌ی تدریسی علی‌آباد، می‌گوید که فقط چهار خریطه خون برای وقایع فوری موجود است. وی می‌افزاید که تجهیزات لازم برای نگهداری خون وجود ندارد. روزانه برای چند ساعت برق می‌رود و این سبب فاسد شدن خون ذخیره شده می‌شود.
حجم استندرد خون در بدن انسان ۴،۵ تا ۵،۵ لیتر می‌باشد. از هر سه نفر، یک نفر در طول زندگی به کم‌خونی مبتلا می‌شود و کم‌خونی عبارت از کم شدن غلظت هموگلوبین یا حجم packed red cell از ارقام نارمل آن با در نظر داشت سن و جنس می‌باشد که در جهان سالانه پنج‌صد میلیون تا یک میلیارد انسان به کم‌خونی مبتلا می‌باشند.
انواع افراد کم خون فرق می‌کند؛ سرطان‌های خون و کم‌خونی‌های حاد که از اثر زخمی شدن در انفجار‌ها و چاقو خوردگی‌ها ناشی می‌شود. بالاتر از ۳۰ درصد مردم جهان کم‌خونی دچار استند. در افغانستان از هر ده نفر، سه نفر کم‌خون استند. دلایل کم‌خونی این است که مردم تغذیه‌ی درست ندارند و از لحاظ روحی ناآرام استند. وضع اقتصاد مردم ضعیف است و نمی‌توانند میوه و خوراکی‌های درست تهیه کنند. گزارش‌ها حاکی از آن است که نیاز به خون در وضعیت کنونی ۸۰درصد افزایش یافته است.
