روایتی از یک فروپاشی انتخاباتی

سید مهدی حسینی
روایتی از یک فروپاشی انتخاباتی

اکنون نظم انتخاباتی تیم صلح و اعتدال به رهبری محمدحنیف اتمر در حال فروپاشی است و دست‌خوش اختلافات درونی شده است. هرچند هشت روز از آغاز مبارزات انتخاباتی می‌گذرد؛ اما نه از اختلافات درونی این تیم فروکش کرده و نه هم مبارزات انتخاباتی را انسجام داده است؛ در تیم انتخاباتی آقای اتمر، عمق اختلافات و میزان توقعات گروه‌ها آن‌قدر فراگیر است که اعضای رهبری این تیم را شدیدا زمین‌گیر کرده است. آنچه در این گزارش می‌آید، مبتنی بر اطلاعاتی است که روزنامه‌ی صبح کابل به آن دست یافته و از هم‌پاشیدگی تیم صلح و اعتدال را روایت می‌کند.

قبل از صلح و اعتدال

پیش از ثبت نام نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری، فوزیه کوفی، عضو پیشین مجلس نمایندگان، مهمانی‌ای را در منزل خود ترتیب داده و سران قوم تاجیک از جمله عطامحمدنور، بسم‌الله خان و عتیق‌الله بریالی را دعوت می‌کند. در واقع، این مهمانی صورتی از جلسه است که می‌خواهند از آقای اتمر اعلام حمایت کنند. در این جلسه، سران تاجیک فیصله می‌کنند که مشروط بر پذیرش چند توافق با آقای اتمر می‌پیوندند.

محمدیونس قانونی، به حیث معاون اول، عطامحمدنور صدراعظم و فوزیه کوفی به عنوان وزیر خارجه، از جمله پیش‌شرط‌هایی بود که از سوی آقای اتمر به شکل شفاهی پذیرفته شد. با پذیرش این پیش‌شرط‌ها، تکت انتخاباتی صلح و اعتدال شکل گرفت.

اختلافات از کجا رقم خورد؟

مصاحبه‌ی‌ اختصاصی‌ای که حنیف اتمر به تاریخ ۲۰ جولای در شبکه‌ی تلویزیونی طلوع‌نیوز داشت، او در خصوص ساختار نظام سیاسی و چگونگی ایجاد نهاد صدراعظم سخن گفت. اتمر بیان کرد که طرفدار نظام ریاستی است و این نظام را حفظ خواهد کرد و در صورت پیروزی ‌اش برای پیشبرد امور حکومت‌داری، طی فرمانی سمت صدراعظمی را ایجاد  خواهد کرد و همچنین صلاحیت این را خواهد داشت که طی فرمانی این پست را از نظام سیاسی کشور حذف کند.

صحبت‌های اتمر نشان داد که او در واقع، میان دو راهی قرار گرفته است؛ اگر بر اصل تداوم نظام ریاستی تمرکز کند، ممکن است رأی پشتون‌ها را با خود داشته باشد و رأی تاجیک‌ها را از دست بدهد؛ از جانب دیگر، در صورتی که طرفدار نظام صدارتی باشد، قوم تاجیک از او حمایت خواهد کرد و برعکس، ممکن است حمایت و پشتیبانی پشتون‌ها را با خود نداشته باشد. صحبت‌های اتمر، برای عطامحمد نور، قابل پذیریش نبود و در این صورت باید تاوان گزافی را می‌پرداخت.

در ۲۱ جولای؛ یعنی یک روز بعد از این مصاحبه، جلسه‌ای میان رهبری تیم صلح و اعتدال برگزار شد که به مدت نسبتا طولانی ادامه یافت. در این جلسه، آقای نور، به حنیف اتمر می‌گوید که «آبروی ما را پیش مردم بردی، توافق ما نظام متمرکز نیست؛ بلکه نظام صدارتی است.»  در جریان این جلسه، توافقات شفاهی‌ای که قبلا میان عطامحمد نور و حنیف اتمر شده بود، آقای نور آن را به اتمر می‌دهد که امضا کند. اتمر برخی توافقات را امضا می‌کند؛ اما سمت صدارتی را امضا نمی‌کند.

 سیدمنصور نادری که عضو رهبری تیم انتخاباتی صلح و اعتدال است، صدا بلند می‌کند که آقای اتمر، پست صدراعظمی را به ما نیز وعده داده است. سیدمنصور نادری، ادعا می‌کند که رأی ما از عطامحمد نور بالا است و اگر هدف رأی باشد، آقای اتمر سمت صدراعظمی را  باید برای ما در یک توافق کتبی، امضا کند.

بعد از صحبت‌های اختلافی عطامحمد نور و سیدمنصور نادری، غلام‌جیلانی پوپل، رییس ستاد انتخاباتی آقای اتمر واکنش تند نشان می‌دهد و می‌گوید که آقای اتمر نباید سمت صدراعظمی را به شکل کتبی امضا کند؛ زیرا رأی پشتون‌ها را از دست می‌دهیم و اگر این کار صورت گیرد، استعفا می‌دهم. در این جلسه، عمر زاخیلوال نیز از موضع جیلانی پوپل حمایت می‌کند.

در این جلسه، سران تاجیک به شمول یونس قانونی، از موقف آقای نور حمایت می‌کنند. آقای نور، با ناراحتی در برابر جیلانی پوپل واکنش نشان می‌دهد و با لحن واضح می‌گوید که شما غیر از رأی تاجیک‌ها و هزاره‌ها، رأی پشتون‌ها را ندارید.

چگونگی تدوین شعارهای انتخاباتی و نبود تصاویر عطامحمد نور در برگه‌های تبلیغاتی اتمر، بخش دیگری از جدال این جلسه بود.‌ شعارهایی که در تصاویر اتمر نوشته شده، این بود: «اسلامی جمهوری ریاستی نظام مو اصل دی»، اعتراض سران تاجیک به شمول عطامحمد نور، این بود که این شعارها بدون مشوره‌ی او و یونس قانونی نوشته شده و  آقای نور خطاب به آقای اتمر گفته که این شعار برخلاف توافق است. در این جلسه، عطامحمد نور می‌گوید: «عکس‌های من باید به عنوان صدراعظم در تصاویر گنجانیده شده و در بیلبوردها نصب شود.»

همین‌جا بود که تنش درونی در تیم انتخاباتی صلح و اعتدال کلید می‌خورد و سران تاجیک به آقای اتمر ده روز فرصت می‌دهند که با آغاز مبارزات انتخاباتی، ایجاد نظام صدارتی را به گونه‌ی رسمی اعلام کند. قرار بود که در دومین روز مبارزات، تیم صلح و اعتدال پیکارهای انتخاباتی خود را آغاز کند.

خیمه‌ی لویه جرگه برای اولین اجتماع انتخاباتی تیم صلح و اعتدال انتخاب شده بود و کارت‌های دعوت نیز ارسال کرده بودند. وقتی‌ اختلافات فروکش نکرد، مسؤولان تیم انتخاباتی صلح و اعتدال در روز اول مبارزات انتخاباتی(۶ اسد) پیام‌های مختلف دادند؛ یک پیام این بود که مراسم به خاطر مذاکرات صلح به تعویق افتاد و پیام دیگر این بود که مراسم مبارزات انتخاباتی به خاطر چالش‌های امنیتی فعلا لغو شده است.

هنگامی که سمت صدراعظم از سوی حنیف اتمر، امضا نشد و تا روز اول پیکارهای انتخاباتی به نتیجه نرسیدند، برخلاف این امر، غلام‌جیلانی پوپل و عمر زاخیلوال دستور دادند که برگه‌های تبلیغاتی اتمر نشر و در شهر نصب شود که این امر، آقای نور را بیشتر ناراحت کرد.

در اوج این اختلافات، روز دوشنبه ۷ اسد (۲۹ جولای) اعضای تیم صلح و اعتدال به شمول سیدمنصور نادری، فوزیه کوفی، سید محمدعلی جاوید و شمار دیگری از اعضای این تیم، به منزل عطامحمد نور رفتند که از وی بخواهند تا مسأله‌ی صدر اعظمی را جدی نسازد. در این جلسه، آن‌ها از آقای نور خواستند که به منظور فروکش‌کردن اختلافات در میان مردم، عکس‌ها را در فیس‌بوک خود با موضوع مبارزات و جلوگیری از تقلب در انتخابات نشر کند. آقای نور با نشر تصاویر در صفحه‌ی فیس‌بوک خود نوشت: «سترجنرال عطامحمد نور رییس شورای اجرایی جمعیت اسلامی با رهبری تیم صلح و اعتدال دیدار کرد. در این دیدار، روی آغاز کارزارهای انتخابات، ارزیابی تقلب تیم حاکم و نحوه‌ی جلوگیری از تقلب، بحث صورت گرفت.»

ساختار درونی تکت انتخاباتی صلح و اعتدال

ساختار درونی تیم انتخاباتی حنیف اتمر، از سه حلقه تشکیل شده. جاوید لودین، شهیر زهین، غلام‌جیلانی پوپل، عمرزاخیلوال و سلیمان کاکر، شامل حلقه‌ی اول می‌شوند. در واقع، این حلقه مغز متفکر و تصمیم‌گیرندگان اصلی در تیم آقای اتمر استند. در حلقه‌ی دوم، آصف رحیمی، سیدمنصور نادری، برنا کریمی، شاه‌جهان نوری، فوزیه کوفی، جنرال جرأت، مبارز راشدی و معصومه خاوری شامل می‌شوند و حلقه‌ی سوم، شورای رهبری تیم صلح و اعتدال می‌باشند. وقتی که تصامیم در حلقه‌ی اول گرفته می‌شود، تصامیم گرفته‌شده به حلقه‌ی سوم ارجاع داده می‌شود.

فرض بر این است، اگر یونس قانونی و عطامحمد نور، تکت انتخاباتی صلح و اعتدال را ترک کنند، به معنی این نخواهد بود که همه سران تاجیک از تیم آقای اتمر انشعاب کنند؛ در کنار آقای اتمر بدون شک فوزیه کوفی، جنرال جرأت و آصف رحیمی باقی خواهند ماند؛ زیرا این افراد با آقای اتمر وصل استند؛ اما در بحث‌های درون‌تیمی، معمولا یک‌دیگر را لابی می‌کنند. در این تکت انتخاباتی، سران تاجیک یک دست نیستند؛ برعکس، مهره‌های معاونیت دوم که مربوط به حاجی محمدمحقق می‌شود، یک دست استند. افراد وابسته به آقای محقق در این تیم، تاکنون توانسته ‌اند به صورت واحد و یک‌پارچه‌ عمل کرده و از موضع‌گیری آقای محقق حمایت ‌کنند.

حاجی محمد محقق، از رفقای دیرینه‌ی عطامحمد نور است و همواره در سه دهه‌ی اخیر، در تحولات و رویدادها در یک پایگاه سیاسی بوده که تقریبا دیدگاه واحد داشته ‌اند. محقق و عطامحمد نور، در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۳ حامیان اصلی داکتر عبدالله بودند؛ اما یافته‌های روزنامه‌ی صبح کابل نشان می‌دهد که خواسته‌های آقای نور به میل محقق نیست و او (محقق) تعهد دارد که تا پایان کارزارهای انتخاباتی، اتمر را همراهی کند. حتا آقای محقق به عطامحمد نور گفته: «امتیازطلبی بر خلاف تعهدات، رفاقت و اندیوالی است.»

گمان بر این است، در صورتی ‌که تنش‌های درونی تیم صلح و اعتدال فروکش نکند، یونس قانونی و عطامحمد نور مسیر خود را از حنیف اتمر جدا کنند. ضراراحمد مقبل از سوی حامدکرزی، رییس‌جمهور پیشین و آصف رحیمی از سوی حلقه‌ی اول اتمر، به عنوان مهره‌های بدیل قانونی، معرفی خواهند شد. البته حنیف اتمر بیشتر طرفدار آصف‌ رحیمی است.

حنیف اتمر، به منظور یارگیری‌های بیشتر انتخاباتی، همگان را وعده داده و تفاهم‌نامه امضا می‌کند. او یک وزارت را برای حدود ده نفر وعده داده است. مثلا وزارت خارجه‌ای که به فوزیه کوفی تعهد کرده را، برای چندین نفر دیگر نیز وعده سپرده است؛ همان‌گونه که سمت صدراعظمی را نیز به عطامحمد نور و سیدمنصور نادری پیشنهاد داده است.

آیا اختلافات در تیم صلح و اعتدال پایان خواهد یافت؟ 

در اوج این تنش‌ها، هارون معترف، یکی از نزدیکان عطامحمد نور، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید، تا هنوز اختلافات با شدت خود در میان رهبری تیم صلح و اعتدال پابرجا است و دو طرف از موقف‌ شان کوتاه نمی‌آیند. او بیان کرد که شاخه‌ی اتمر از عطامحمد نور می‌خواهد که از ذکر نظام صدارتی در برگه‌های تبلیغاتی کوتاه بیاید و این موضوع بازتاب داده نشود؛ به این معنی، تمامی این موضوعات به بعد از پیروزی در انتخابات و تشکیل حکومت جدید واگذار شود؛ اما آقای نور با رد این خواسته‌ها تأکید دارد که او مساوی با اتمر به عنوان صدراعظم در تبلیغات نام برده شود.

هارون معترف می‌افزاید که اختلافات درونی تکت انتخاباتی صلح و اعتدال، امروز شنبه(۱۲ اسد) نهایی خواهد شد که آیا این تیم انتخاباتی تجزیه می‌شود و یا هم باقی خواهد ماند. معترف همچنان می‌گوید که با ایجاد اختلافات، شماری از تکت‌های انتخاباتی برای رایزنی با آقای عطامحمد نور وارد بحث شده ‌اند که یکی از تکت‌های مراجعه‌کننده «ثبات و همگرایی» است.

رقابت برای جذب یونس قانونی و عطامحمد نور به تکت‌های انتخاباتی دیگر

با ایجاد این اختلافات، شماری از تکت‌های انتخاباتی در کمین عطامحمد نور و یونس قانونی نشسته ‌اند؛ منبعی نزدیک به تیم امنیت و عدالت، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که این تیم هنوز هم در پی یافتن چهره‌ی قدرت‌مندی از قوم تاجیک است؛ هر چند مسعوده جلال در معاونیت اول حضور دارد؛ اما او از زنان نمایندگی می‌کند نه از قوم تاجیک. این منبع تأکید می‌کند که سمت ریاست اجرایی در تیم انتخاباتی رحمت‌الله نبیل، خالی گذاشته شده و در صورت انشعاب تیم صلح و اعتدال، آقای نبیل میل دارد که این ریاست توسط آقایان قانونی و یا هم نور تکمیل شود.

در همین حال، منابعی از تیم انتخاباتی ثبات و همگرایی به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گویند، در مبارزات انتخاباتی علاقه‌مند استیم که عطامحمد نور و یونس قانونی، تیم ثبات و همگرایی را همراهی کنند؛ اما تاهنوز در این زمینه هیچ‌گونه مذاکره‌ای انجام نشده است.

مذاکرات بی‌نتیجه‌ی صلح و اعتدال با ثبات و همگرایی

پیش از این‌ که، تیم صلح و اعتدال دست‌خوش اختلافات درونی شود، هیأت دو تیم (صلح و اعتدال- ثبات و همگرایی) چهار بار  با یک‌دیگر بر سر میز مذاکره نشسته اند و محور مذاکرات این بوده است که چگونه می‌توانند در انتخابات ریاست‌جمهوری تیمی واحد داشته باشند، در صورتی که چنین اتفاقی نیفتد، هنگامی که انتخابات ریاست‌جمهوری به دور دوم کشانیده ‌شود، قرار شان بر این خواهد بود که در دور دوم این دو تیم حامی یک‌دیگر باشند.

مذاکرات میان هیأت‌های گفتگوکننده‌ی هر دو تیم تا حدی پیش رفته است؛ اما این مذاکرات با برگشت آقای اتمر از سفری که به بیرون افغانستان داشت، بی‌نتیجه ماند؛ چون آقای اتمر تمایلی به ادامه‌ی این مذاکرات نشان نداد.