بر بنیاد تقویم انتخاباتی کمیسیون مستقل انتخابات، نتیجهی ابتدایی انتخابات ریاستجمهوری باید به تاریخ ۲۷ میزان؛ یعنی دو روز قبل اعلام میشد؛ اما رهبری این کمیسیون عصر روز شنبه در نشست خبریای به خاطر تأخیر در اعلام نتیجهی ابتدایی انتخابات، از شهروندان افغانستان معذرت خواست. مسؤولان این کمسیون اطمینان دادند که کار روی مشکلات فنی جریان دارد و به زودی، نتایج ابتدایی اعلام خواهد شد.
حوا علم نورستانی، رییس کمیسیون مستقل انتخابات، در این نشست گفت: «از یک سو چالش عدم مدیریت زمان و از سوی دیگر تأمین شفافیت در روند شمارش آرا، سبب شد که اعلام نتایج ابتدایی انتخابات ریاستجمهوری ۹۸، به تأخیر بیفتد.»
در همین حال، علی افتخاری، معاون سخنگوی کمیسیون انتخابات، اظهار داشت: «به دلیل مشکلاتی که در روند انتقال آرای بایومتریک به سرور عمومی به میان آمده بود، متأسفانه کمیسیون «چهار روز کاری» را از دست داد و این اتفاق سبب شد که اعضای رهبری کمیسیون تصمیم بگیرند، نتیجهی ابتدایی را با تأخیر اعلام کنند.»
هر چند کمیسیون انتخابات تاریخ دقیق دیگری برای اعلام نتیجهی ابتدایی انتخابات ارائه نکرده؛ اما علی افتخاری میگوید که در پایان امروز تاریخ دقیق اعلام نتیجه مشخص خواهد شد.
معاون سخنگوی کمیسیون در مورد تأخیر اعلام نتیجهی انتخابات گفت: «یک بخش انتخابات امسال را اطلاعات بایومتریک شکل میداد و باید اطلاعات رأیدهندگان از طریق خود دیواسها و وایفای به سرور مرکزی انتقال میشد. این پروسه به کندی پیش میرفت. پس از آن که انجینیرهای کمپنی درملوک آمدند، موفق شدیم، این سکتهگی در کار را رفع بسازیم؛ اما این تلاش شان در روند کلی انتقال آرای بایومتریک شده، نتیجهی مطلوب به همراه نداشت. کمیسیون زمان را از دست داده بود. به دنبال آن ما به فکر یک بدیل شدیم و دو روز دیگر برای گفتوگو با تکتهای انتخاباتی هدر رفت که در مجموع «چهار روز کاری» به ما صدمه زد و سبب شد که اعلام به تعویق بیفتد.»
اما چه دلایلی واقعا سبب شد که کمیسیون انتخابات نتواند به وعدهی خود عمل کند تا نتیجهی ابتدایی در زمان تعیینشدهی آن اعلام نشود؟
تیفا یا بنیاد انتخابات شفاف افغانستان، با نشر اعلامیهای از تأخیر اعلام نتیجهی ابتدایی انتخابات، ابراز نگرانی کرده و گفته است که تأخیر در این پروسه، ناشی از فشارهای سیاسی و ضعف در مدیریت برنامههای کمیسیونهای انتخاباتی است.
نعیم ایوبزاده، رییس این نهاد، به روزنامهی صبح کابل میگوید: «مهمترین دلیلی که سبب به تأخیر افتادن نتیجهی ابتدایی انتخابات شد، ضعف مدیریتی کمیسیون انتخابات است. کارمندان این کمیسیون نتوانسته اند از زمان به گونهی درست استفاده کنند.»
آقای ایوبزاده تأخیر در اعلام نتیجهی ابتدایی انتخابات را نگرانکننده میخواند. این مسؤول نهاد نظارتکنندهی انتخابات (تیفا) اظهار داشت: «به تأخیر افتادن روز اعلام نتایج ابتدایی میتواند بالای نتیجهی نهایی تأثیر منفی داشته باشد و شک و تردید را نسبت به پروسهی انتخابات بیشتر کند. رهبری کمیسیون برای ۹ میلیون نفر آمادگی گرفته بودند، باید عملکرد شان بهتر از این میبود. فشار سیاسی و ضعف مدیریتی باعث شده که نتوانند، نتیجه را در زمان درست آن اعلام کنند.»
شماری از آگاهان سیاسی نیز نسبت به تصمیم اخیر کمیسیون انتخابات مبنی بر تأخیر در اعلام نتیجهی ابتدایی، ابراز نگرانی کردند و میگویند که نبود هماهنگی و مدیریت نشدن زمان، سبب شده که اعلام نتیجه با تأخیر روبهرو شود.
رحمتالله بپژنپور، آگاه امور، به روزنامهی صبح کابل میگوید که با مشاهدهی کارکرد کمیسیون از همان ابتدا نیز حدس زده میشد، این کمیسیون نتواند نتیجهی ابتدایی انتخابات را در زمان تعیینشده اعلام کند.
او افزود: «اتفاقا نفس انتخابات، سرشار از تقلب است. اعتماد مردم به نهادهای برگزارکنندهی انتخابات مخدوش بود. به تأخیرافتادن انتخابات قابل پیشبینی بود. ما گفته بودیم که در زمان تعیینشده نمیتوانند نتیجه را آ اعلام کنند. در حقیقت میتوان فهمید، عبور از فرصت اولیه میتواند عبور از اصل انتخابات را در پی داشته باشد.»
با این حال آقای بیژنپور تأکید میکند که مردم منتظر تصفیهی آرا باشند و بعد از آن دیده شود که «جامعهی جهانی چه آهنگی میزند.»
این که چرا کمیسیون انتخابات نتوانست در زمان تعیینشده نتیجهی ابتدایی را اعلام کند، دلایل دیگری نیز داشت که از جمله میتوان به استخدام نشدن کارمندان مسلکی، بیباوری مردم و بیاعتبار بودن نهادهای ملی و بینالمللی از برگزاری انتخابات ریاستجمهوری اشاره کرد.
قابل یادآوری است که گفتوگوهای صلح میان امریکا و طالبان در یک سال گذشته به کلی پروسهی انتخابات را زیر شعاع قرار داده بود. در یک سال گذشته اکثر سیاسیون افغانستان به تأخیر انتخابات و پیشبرد پروسهی صلح تأکید داشتند.
اما پس از آن که دونالد ترامپ، گفتوگوها با طالبان را متوقف کرد، حکومت و سایر نهادها تمرکز بر برگزاری انتخابات کردند و فرصت اندکی برای برگزاری انتخابات ریاستجمهوری در اختیار کمیسیون قرار گرفت.
نکتهی قابل تعمق این است که کمیسیون انتخابات حدود ۲۰۰ هزار کارمندان خود را در روز انتخابات از بازار آزاد و بدون این که هیچگونه آموزشی دیده باشند، استخدام کرد و افزون بر آنان، کارمندان ولایتی کمیسیون نیز فرصت اندک داشتند تا آموزشهای نهایی پروسهی را بیاموزند.
با نگرانیهای به وجود آمده، باید دیده شود که کمیسیون میتواند نتیجهی ابتدایی و پس از آن نتیجهی نهایی را با تأخیر؛ اما در شفافیت کامل اعلام کند یا خیر.