نارسیده به چهارراهی «قنبر» همین‌که از موتر پایین می‌شوم؛ به کودکانی برمی‌خورم که در این سرمای جان‌سوز زمستان، نه کفش مناسبی به پا دارند و نه پوشاک گرمی به تن‌شان کرده‌اند. هنگامی که این کودکان متوجه بودنم در آن‌جا می‌شوند، کودک خردسالی از میان‌شان صدا می‌زند: «کاکا! کاکا! کمک آوردی؟» پاسخی برایش ندارم. کمی پیش‌تر که می‌روم، به مرد میان‌سالی برمی‌خورم که بعداً خودش را ملک عبدالرحمان معرفی می‌کند. او وکیل گذر اردوگاه-کمپ- مرستون و اردوگاه اول سیلو در منطقه‌ی افشار سیلو است. به گفته‌ی او، در این اردوگاه‌ها بیش از ۴۰۰ خانوار زندگی می‌کنند که به ابتدایی‌ترین امکانات زندگی نیز دسترسی ندارند.
بیشتر خانواده‌هایی که در این اردوگاه‌ها زندگی می‌کنند، درنتیجه‌ی جنگ‌های داخلی از ولایت‌های لغمان، تگاب، ننگرهار، میدان‌وردک و لوگر بیجا شده و اکنون در ساحه‌ی کمپنی، چهارراهی قنبر، چهارراه سرسبزی… ساکن شده‌اند.
ملک عبدالرحمان، می‌گوید؛ خانواده‌هایی که در این ساحه زندگی می‌کنند، آب صحی برای خوردن ندارند و از سوی دولت و وزارت مهاجران نیز به آن‌ها کمکی نشده است. «د چند سال گذشته هیچ کمکی به ماه نشده؛ حتا یک‌بار هم کسی برای دیدن ما نیامده که شما چرا د اینجه می‌باشین. چند بار د شماره‌ی شکایت ریاست‌جمهوری زنگ زدیم؛ اما پاسخی داده نشد.»
خانواده‌هایی که در اردوگاه‌های بیجاشدگان زندگی می‌کنند، زندگی سختی را می‌گذرانند، به‌ویژه در سال روان به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، روزگار سخت‌تری را نیز تجربه کرده‌اند. آقای عبدالرحمان می‌گوید: «تنها در زمان کرونا، ۵ دانه صابون، یک دانه دست‌شویی و دو دانه آفتابه به ما کمک کدن.»
عبدالرحمان مرا به درون یکی از خیمه‌ها راهنمایی می‌کند؛ مرد جوانی را در پیش یکی از خیمه‌ها می‌بینم که با کودکانش بازی می‌کند. از او خواستم کمی در مورد زندگی‌اش برایم بگوید. اسمش یوسف خان است و چند سال پیش، زمانی که روستایش در ولایت لغمان از سوی طالبان راکت‌باران می‌شود، به کابل می‌آید.
در منطقه‌ای که اکنون یوسف خان زندگی می‌کند، ۲۵ خیمه است و درون هر خیمه چند خانواده زندگی می‌کنند. او می‌گوید: «تا دو سال پیش، تابستان کابل بودیم، زمستان لغمان می‌رفتم. دو زمستان است که دیگه رفته نتاستیم. بار آخری که رفتیم، چند راکت به خانه‌ی ما خورد، اشتکایم زخمی شدند.»
یوسف خان در حالی که روزانه ۱۰۰ افغانی بیشتر درآمد ندارد، از خانوادهای ۱۲ نفری سرپرستی می‌کند. «د چوب‌فروشی کار می‌کنم و روزانه صد افغانی مزد می‌گیرم. ۱۰ نان می‌خرم، دو تا هنوز باقی می‌مانم.» او با شکایت از برنامه‌های کمکی دولت در زمان همه‌گیری کرونا، می‌گوید: «سال پیش دسترخوان ملی که بود، ما تنها نامش را شنیدیم، دیگرا آرد و گندم گرفتن، از ما حتا همو لیست هم گم شد.»
خیمه‌ای که یوسف خان از آن به‌عنوان چتر خانه‌اش استفاده می‌کند را دو سال پیش از سوی یک موسسه‌ی خارجی دریافت کرده است؛ اما اکنون این خیمه فرسوده‌تر از آن است که بتواند از خانواده در برابر سرمای زمستان محافظت کند.
کودکان بیجاشده در منطقه‌ی افشار سیلو
با این حال، خانواده‌هایی که در این اردوگاه زندگی می‌کنند، بیشتر از این‌که به فکر کمک‌های غذایی از سوی دولت باشند، از آینده‌ی کودکان‌شان نگران‌اند. یوسف خان می‌گوید: «از کمک‌شان هم تیر استیم، حداقل یک مکتب برای ما بسازند. یک مولوی ر ماه ۳۵۰۰ افغانی می‌دهیم که اشتکای ما را درس بته.» از سویی هم نبود دسترسی به انرژی برای پخت‌وپز نیز از مشکل‌هایی است که بیشتر باشندگان این اردوگاه، از آن رنج می‌برند. یوسف خان می‌گوید: «د تابستان کمی خوب است، د زمستان از سردی د تنورها پلاستیک آتش می‌کنیم، چوب خو خریده نمی‌تانیم.»
همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد، خانواده‌هایی مانند یوسف خان که در چهارراهی قنبر و یا سایر نقاط شهر کابل زیر خیمه زندگی می‌کنند، خانواده‌هایی هستند که به دلیل جنگ و یا حادثه‌های طبیعی مجبور شدند خانه‌های‌شان را ترک کنند؛ اما وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان این خانواده‌ها را در جمع بیجاشدگان داخلی حساب نمی‌کند و این‌گونه، آن‌ها از کمک‌های این وزارت نیز محروم‌اند.
رضا باهیر، معاون سخنگوی این وزارت، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که بر اساس تعریف جهانی، بیجا شده به فردی گفته می‌شود که برای مدت کوتاه از منطقه‌ی اصلی‌اش، به‌ناچار دور شده و دوباره تصمیم به برگشت را داشته باشد؛ ولی افرادی که در چهارراهی قنبر و یا کمپنی زندگی می‌کنند، تصمیم ندارند که دوباره به منطقه‌ی اصلی‌شان برگردند.
آقای باهیر افزود: «بحث بیجا شده دو مشخصه دارد که در نخست، آسیب‌پذیری است؛ افرادی که خانه‌های خود را ترک می‌کنند و آسیب‌پذیری‌شان بیشتر است. شاخص دوم؛ تصمیم به بازگشت داشته باشند. آن‌های که عزم برگشتن به جای اصلی‌شان را نداشته باشند، شهروند عادی به‌شمار می‌روند. افرادی که در کمپ‌های چهارراهی قنبر، چهارراه سرسبزی و کمپنی زندگی می‌کنند، بیش از ۱۵ سال است که این‌جا هستند و تصمیم به برگشت ندارند.»
به گفته‌ای او، حتا مؤسسه‌های خارجی نیز تمایل به کمک به این افراد را ندارند؛ ولی هرازگاهی به‌عنوان یک شهروند نیازمند از سوی وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان کمک‌های غذایی دریافت می‌کنند.
با این حال اما افرادی که در چهارراهی قنبر زندگی می‌کنند، تأکید دارند که در صورت امن شدن مناطق‌شان، حتا لحظه‌ای حاضر نیستند که زیر این خیمه‌ها به زندگی ادامه بدهند.
در یک ماه گذشته، ۱۸ هزار خانواده بیجا شده‌اند
حضور گروه‌های تروریستی و حادثه‌های طبیعی در ولایت‌های کشور، سبب می‌شود، همه‌ساله هزاران خانواده، خانه و زندگی‌شان را ترک کنند و برای زنده ماندن به دیگر ولایت‌ها پناه ببرند.
بر اساس معلومات وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث طبیعی، تنها در یک ماه گذشته، بیش از ۱۸ هزار خانواده درنتیجه‌ی جنگ‌ها از ولایت‌های بغلان، فراه، هرات، کندز، ارزگان و هلمند بیجا شده‌اند. احمد تمیم عظیمی، سخنگوی این وزارت، می‌گوید که به ۱۸ هزار خانواده کمک‌های اولیه توزیع کرده و ادامه‌ی کمک‌ها به وزارت مهاجران برمی‌گردد؛ زیرا آسیب‌دیده‌ها تا ۷۲ ساعت اول بیجا شدن، زیر پوشش خدماتی قرار می‌گیرند.
یوسف خان، یکی از بیجاشدگان داخلی
۱۸ هزار خانوادهای که در یک ماه گذشته خانه‌های اصلی‌شان را ترک کرده‌اند، تنها خانواده‌هایی نیستند که در سال جاری بیجا شده‌اند. بر اساس معلومات وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان، از آغاز امسال تا اکنون، ۷۶ هزار خانواده درنتیجه‌ی جنگ شدید میان نیروهای ارتش و طالبان بیجا شده‌اند.
آقای باهیر، می‌گوید که در حال حاضر بیش از ۳۰۰ هزار خانواده‌ی بیجا شده در کشور وجود دارد که شمارشان به بیشتر از ۲ میلیون نفر می‌رسد.
به اساس آمار وزارت مهاجران، در سال روان ۲۰ هزار خانواده از ولایت‌های کندهار و هلمند بیجا شده‌اند؛ همین‌گونه از ولایت‌های ننگرهار، لغمان و کنر نیز از هر ولایت از ۷ تا ۹ هزار خانواده به مناطق دیگر آواره شده‌اند.
این در حالی است که سال گذشته، حدود ۸۸ هزار خانواده‌ی بیجاشده‌ی داخلی وجود داشت و دو سال پیش، این رقم به ۱۰۰ هزار خانواده می‌رسید.
آقای باهیر تأکید کرد که هرچند هرسال ۸۰- ۹۰ هزار خانواده خانه‌های‌شان را ترک می‌کنند؛ اما در صورت ادامه‌ی جنگ‌ها، تا پایان سال شمار بیجاشدگان داخلی افزایش خواهد یافت.
از سویی هم وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث طبیعی، می‌گوید که در سال روان، افزون بر جنگ، ۷۷۵ خانواده درنتیجه‌ی حوادث طبیعی خانه‌های‌شان را ترک کرده‌اند که از این میان، ۱۱۵ خانواده‌ی آن دوباره به مناطق اصلی‌شان بازگشته‌اند.
کمک‌های زمستانی به بیجاشدگان داخلی
با آن‌که بیجاشدگان داخلی از نبود کمک‌های زمستانی شکایت دارند؛ اما وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان، می‌گوید که روند کمک‌های زمستانی از یک ماه به این‌سو آغاز شده است.
معاون سخنگوی وزارت مهاجرین، می‌گوید که برای رسیدگی به همه‌ی بیجاشدگان داخلی در افغانستان، به ۵۷ میلیون دالر نیاز است و آن‌ها تا اکنون ۲۰ میلیون دالر برای کمک به بیجاشدگان تهیه کرده‌اند.
آقای باهیر می‌گوید که آن‌ها در هماهنگی با مؤسسات خارجی روی استراتژی کمک‌های زمستانی کار می‌کنند تا برای ۱۹۴ هزار خانواده‌ی نیازمند، مواد غذایی و پول نقد کمک کنند.
آقای باهیر، گفت: «در جریان کمک‌ها، بیشتر تمرکز ما به کودکان و زنان است. افزون بر این، برای هر خانواده ۱۵ هزار افغانی داده می‌شود. با ۲۰ میلیون دالری که در دست داریم، تلاش می‌کنیم به ۷۴ هزار خانوادهای که امسال بیجا شده‌اند و نیازمندی‌های فوری دارند، کمک کنیم.»
اداره‌ی هماهنگ‌کننده‌ی کمک‌های بشردوستانه‌ی سازمان ملل یا «اوچا»، UNHCR، IOM، UNICIEF، NRC و CRC از سازمان‌های بین‌المللی‌ای است که در کنار وزارت امور مهاجرین به بیجاشدگان داخلی کمک‌رسانی می‌کند.
با این حال، بر اساس پیش‌بینی وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث طبیعی، ۱۴۱ هزار و ۲۲۲ خانواده‌ی آسیب‌پذیر در سراسر افغانستان شناسایی شده‌اند و احتمال دارد با شدت جنگ و سرما، از مناطق‌شان بیجا شوند.
عظیمی، می‌گوید که بیش از ۳ میلیارد افغانی برای کمک به آن‌ها سنجیده شده که از این میان ۲ میلیارد افغانی آن تهیه شده است.
این‌همه در حالی است که زمستان امسال در افغانستان، سردترین سال در یک قرن گذشته پیش‌بینی شده است. بر اساس گزارش‌ها، ۲۵ ولایت در معرض شدید حوادث طبیعی قرار دارد؛ چیزی که می‌تواند باعث افرایش شمار آوارگان داخلی شود.
