نویسنده: آنجلینا جولی
مترجم: اسدالله جعفری (پژمان)
مجله تایم: ۳ مارچ؛ ۲۰۲۲
زمانی‌که زهرا جویا پنج ساله بود، گروه طالبان قدرت را در افغانستان به‌دست گرفتند و تحصیل دختران را ممنوع کردند؛ اما او از چنین وضعیت ناامید نشد، لباس پسرانه می‌پوشید و هر روز دو ساعت پیاده به سوی مکتب می‌رفت. پس از تهاجم و تجاوز ایالات متحده امریکا در سال ۲۰۰۱ میلادی در افغانستان، او لباس مبدل «لباس پسرانه‌ی» خود را کنار گذاشت، تحصیلاتش از مکتب به پایان رسید. او قبل از این که به حرفه‌ی روزنامه‌نگاری رو بیاورد به عنوان دانش‌جوی حقوق وارد دانشگاه کابل شد.
افغانستان از طولانی‌مدت به این طرف، مکانی بسیار خطرناک برای یک خبرنگار زن بوده است. بر اساس گزارش‌های «سازمان گزارشگران بدون مرز» ۸۰ درصد از روزنامه‌نگاران زن از زمان سقوط و فروپاشی دولت افغانستان در ماه آگست سال ۲۰۲۱ میلادی، شغل خود در افغانستان از دست داده‌اند. خانم جویا رسانه رخشانه را در سال ۲۰۲۰ میلادی با تمرکز بر مسأیل، روایت‌ها و داستان‌های زنان افغانستان تأسیس کرد. وی از جمله کسانی بود که مجبور به فرار از افغانستان شدند، سپس به انگلستان تخلیه و منتقل شد. او از یک هوتلی در مرکز شهر لندن با من صحبت می‌کرد؛ جایی‌که او و صدها خانواده دیگر از افغانستان منتظر تأیید وضعیت پناهندگی خود استند.
وقتی که ما باهم صحبت می‌کردیم، زهرا جویا به من، گفت که او تقریباً می‌تواند پل برج و یا «بُرج پُلی» را از پنجره اتاق‌اش در هوتل ببیند. این یادآور چیزی است که او این روزها چقدر از وطن دور و دلتنگ وطن است. با این‌حال؛ حتا از هزاران مایل دور، این روزنامه‌نگار ۲۹ ساله هم‌چنان به مدیریت تیمی از خبرنگاران و گزارشگران که داستان‌های زنان در افغانستان را پوشش می‌دهند، به کارش ادامه داده است و روایت‌گر داستان زنان افغانستان است.
آنجلینا جولی: از شما سپاس‌گذارم و آشنایی با شما باعث افتخار است. من واقعاً کارها و فعالیت‌های شما را تحسین می‌کنم. آیا ممکن است به من بگویید همین اکنون از کجا صحبت می‌کنید و آیا شما همراه با خانوه خود هستید؟
زهرا جویا: من همین اکنون در مرکز شهر لندن استم. ما حدود شش ماه می‌شود که در این‌جا استیم. متأسفانه، زمانی که گروه طالبان کنترل افغانستان را به‌دست گرفتند، فقط من، سه تا از خواهران کوچکم، برادر کوچکم و یک خواهرزاده‌ی کوچکم توانستیم از آن‌جا [افغانستان] خارج شویم. پدر و مادر و خانواده‌های مان در افغانستان جا مانده‌اند. بنابراین؛ ما این روزها سخت دلتنگ آن‌ها شده‌ایم، این وضعیت برای همه ما و به خصوص برای برادرم بسیار سخت است.
جولی: ما به خاطر امنیت جانی والدین و خانواده‌های شما اشاره نمی‌کنیم که آن‌ها در کجا هستند؛ اما سوال این‌جاست که آیا شما می‌توانید با آن‌ها ارتباط برقرار کنید؟
جویا: بلی! ما می‌توانیم با آن‌ها ارتباط برقرار کنیم؛ اما متأسفانه آن‌ها در آن‌جا مخفی هستند.
جولی: زندگی شما برای دختران و زنان افغانستان همانند تصویری از دو دهه اخیر در افغانستان است. از آنچه که شما می‌دانید زندگی در گذشته تحت حاکمیت گروه طالبان چگونه بود، و آنچه که بعد از آن دچار یک تغییر و تحول برای فرصت‌ها در افغانستان شد، چگونه بوده است و دیدگاه شما چیست؟
جویا: برای اولین بار و روزگاری که رژیم طالبان در افغانستان حاکمیت داشتند. من کوچک و کودکی بیش نبودم. من اجازه نداشتم که برای آموزش و تحصیل به مکتب بروم؛ اما من عاشق یادگیری و آموزش بودم. با این‌حال؛ من از پدر و مادرم پرسیدم و تقاضا کردم که چرا من نباید به مکتب بروم و آن‌ها در پاسخ چنین گفتند: «تو دختر هستی و اجازه‌ی مکتب رفتن را نداری». اما بعد از آن، یکی از ماماهایم به من گفت: «تو می‌توانی مثل من لباس پسرانه بپوشی و باهم به مکتب برویم». ما هر روز دو ساعت پیاده تا مکتب می‌رفتیم. پیاده‌روی راه مکتب بسیار دور و طولانی بود؛ اما برای من مکتب‌رفتن یک امید و آرزو بود. سفر و سناریوی زندگی من آسان نبود. من هر قدمی که بر می‌داشتم، ادغام با سختی‌ها و چالش‌ها بود.
جولی: چه یک داستان شگفت‌انگیزی است زهرا!! وقتی که تو در پوشش و لباس پسرانه به مکتب می‌رفتی، نام تو چه بود؟
جویا: در آن هنگام نام من محمد بود. هنوز هم برخی از دوستان و نزدیکانم به شوخی مرا «محمد زهرا» صدا می‌کنند. من به آن‌ها می‌گویم، بلی! این نام قشنگی من است.
زمانی‌که زهرا با لباس پسرانه در سن هشت سالگی به مکتب می‌رفت، عکس از مجله تایم
جولی: من فکر می‌کنم مردم تصور خاصی از مردان و سرکوب‌گرایی در افغانستان دارند؛ اما این‌ها همه‌ی مردان افغانستان را آن‌چنان دقیق و به خوبی نمی‌شناسند. با این‌وجود؛ مامای شما به نظرم یکی از مردان افغانستان است تا کنون دیده‌ام که به تحصیلات دختران و حقوق زنان اعتقاد دارند، این‌ها کسانی‌اند که جان و زندگی خود را برای زنان خانواده خود به خطر می‌اندازند.
جویا: بلی، دقیقاً! ما مردان زیادی داریم که برای برابری جنگیدند و مبارزه کرده‌اند. آن‌ها به حقوق مشروع زنان باورمند استند. یک مثال و نمونه‌ی خوب خانواده خودم است. تمام مردان و به ویژه پدرم از من حمایت کردند. پدرم یک مرد دوست‌داشتنی است او تاکنون از همه دخترانش حمایت کرده است.
جولی: اگر چه؛ فراق و دوری تو برای پدرت بسیار سخت است، اما من می‌دانم از این که تو در امان و امنیت هستی، آن‌ها خوشحال خواهند بود.
جویا: بلی! پدرم از این که در امنیت هستم خوشحال است؛ اما هر باری که به او زنگ می‌زنیم گریه می‌کند و این بسیار سخت است. اکنون ما از هم‌دیگر دور شده‌ایم.
جولی: نمی‌توانم تصور کنم، اگر ندانید کسانی را که دوستشان دارید در امنیت هستند یا خیر، آن‌زمانی است که هیچ چیزی نمی‌تواند روح و روان آدم را آرام کند. خبر شدم که تو بعد از اتمام دوران مکتب برای تحصیل در رشته حقوق به دانشگاه رفتی. آیا پدرت هم در آن زمینه نقش داشت و یا خیر؟
جویا: وقتی‌که من کوچک بودم، پدرم قاضی «ثارنوال» بود. زنان اغلباً به خانه‌ی ما می‌آمدند و از پدرم کمک و هم‌کاری می‌خواستند. در آن هنگام؛ من هم تصمیم گرفتم که برای دفاع از حقوق زنان در افغانستان قاضی یا وکیل شوم؛ اما وقتی که در کابل وارد دانشگاه شدم، هم‌کلاسی‌هایم و دوستانم داستان‌هایی زیادی برای گفتن داشتند که باید با دیگران نیز، به اشتراک بگذارند؛ اما هیچ جایی وجود نداشت که آن‌ها بتوانند این داستان‌ها و روایت‌ها را منتشر کنند. پس از پیشنهاد یکی از دوستانم دریافتم که من باید روزنامه‌نگار شوم. اکنون تقریباً یک دهه می‌شود که روزنامه نگار هستم. اغلب در دفتر خبری و نگارش فقط من زن بودم. من هم‌واره از همکارانم می‌پرسیدم که چرا زنان دیگری در این حوزه وجود ندارند؟ آن‌ها به من می‌گفتند اکثریت روزنامه‌نگاران زن ظرفیت و یا مهارت خوبی در این عرصه ندارند. من گفتم ما باید به آن‌ها این مهارت و روش را آموزش بدهیم. بنابراین؛ من در سال ۲۰۲۰ میلادی تیم خودم را به نام «رسانه رخشانه» راه اندازی کردم. یک دختر ۱۹ ساله به نام «رخشانه» در یکی از روستاهای افغانستان بود که در سال ۲۰۱۵ میلادی گروه طالبان او را سنگسار کردند و او بر اثر ضربات سنگ جان شرین‌اش را از دست داد. بنابراین؛ من این خبرگزاری را برای یادواره و یاد بود از رخشانه عزیز و از این که مرگ جان‌گداز او فراموش نشود، تأسیس کردم.
زهرا جویا، عکس از مجله تایم
جولی: این چه یک کاری زیبا و فوق‌‍‌العاده‌ای است که چنین وحشت و درد را تحمل کنی و به دیگر زنان به چنین شکل موجه احترام و افتخار بیافرینی. من مطمئن هستم که شما نظراتی در مورد کارهای خوبی نیز دارید که توسط جامعه‌جهانی انجام شده است؛ اما وقتی که من روند مذاکرات صلح تحت رهبری دولت ترامپ را بدون حضورداشت هیچ زنی افغانستان می‌دیدم، احساس کردم که این نشانه بسیار بدی است و این تداعی‌کننده چیزی است که ما به عقب برگشته‌ایم. در مورد آنچه که گفته بودیم اکنون مدارا و تحمل نمی‌توانیم.
جویا: بلی! مذاکرات با طالبان فقط بین دولت ترامپ بدون هیچ نماینده‌ای از سوی دولت افغانستان یا زنان برگزار می‌شد. این موضوع بسیار به زودی مشخص شد که خواسته‌های زنان افغانستان برای دولت ایالات متحده آمریکا و متحدانش اهمیت چندانی نداشته است و ندارد. این آخرین ملاحظه‌ای از بررسی‌ها بود. بنابراین؛ اکنون همه زنان افغانستان حقوق، آزادی، امیدها و آرزو‌های خود را از دست داده‌اند.
جولی: در حال حاضر بهترین راه برای حمایت جامعه جهانی از زنان افغانستان چیست؟
جویا: آن‌ها [جامعه جهانی] باید در مورد حقوق زنان در افغانستان با گروه طالبان صحبت کنند. و تا زمانی که آنان از حقوق زنان حمایت نکنند، طالبان نباید به عنوان یک دولت رسمی توسط جامعه جهانی به رسمیت شناخته شوند.
جولی: من می‌دانم برخی از افراد [دولت‌ها] استند در حال حاضر سعی می‌کنند نشان دهند که آن‌ها یعنی طالبان تغییر کره‌اند.
جویا: نه! آن‌ها تغییر نکرده‌اند. طالبان یک گروه تندرو و بنیادگرا است. آن‌ها هرگز به حقوق بشر اعتقادی ندارند. امروز مردم عملاً می‌ببینند که طالبان تغییر نکردند؛ بلکه آن‌ها خبرنگاران را شکنجه می‌کنند و سربازان زن را می‌کُشند.
جولی: من در این باورم که این پایانی از ماجراها و رویدادها نیست؛ زیرا مردم افغانستان دارند برای گسترش و پیشرفت خود مبارزه می‌کنند؛ اما وقتی که این همه سختی‌ها و چالش‌ها در فراروی مبارزات وجود داشته باشند، طبیعتاً که باید بسیار چالش برانگیز باشد. من معتقدم چنین کارها و فعالیت‌های که شما ایفا می‌کنید بسیار مفید و کمک‌کننده است. آیا کدام چشم اندازی برای کارهای که می‌خواهید انجام دهید دارید؟
جویا: من هر روزی که از خواب بیدار می‌شوم و کارم را به عنوان یک ویراستار خبری شروع می‌کنم، روایت‌ها و داستان‌های زنان را از هم‌کاران بسیار شجاعم در افغانستان می‌گیرم. با این که آن‌ها یک زندگی مخفیانه دارند؛ اما بازهم دارند در این عرصه کار می‌کنند. زیرا هدف ما تلاش برای یک آیندۀ بهتر است. ما از زنان و بانوانی معترض تقاضا داریم که تجارب خود را بنویسند و سپس این تجربه‌ها را با مردم به اشتراک بگذارند. این واقعاً که بسیار دردناک و غم‌انگیز است. اگر واقعیت‌اش را بخواهید، ما این روزها در زمینه روزنامه‌نگاری کار ساده‌ای را انجام نمی‌دهیم. ما در تلاش هستیم که برای آزادی خود بنویسیم. ما دیگر اجازه‌ای نداریم که روزنامه‌نگاری کنیم. در نهایت؛ ما به معلومات و اطلاعات آن‌چنانی دسترسی نداریم، اما با این‌وجود بازهم داریم کار و فعالیت می‌کنیم.
جولی: شما تغییر و تحولی بسیار مهمی را به ارمغان می‌آورید. من واقعاً می‌خواهم که فصل جدیدی از زندگی برای شما و تمام زنان در افغانستان ایجاد شود، آن وقت بتوانید که حق و حقوق برابری طبیعی خود را به دست آورید.
آنجلینا جولی؛ یکی از ویراستاران مجله تایم، بازیگر و کارگردان برنده جایزه اسکار است. خانم جولی بازیگر، فیلم‌ساز و فعال حقوق بشری آمریکایی‌تبار است. او برندۀ افتخارات زیادی از جمله جایزه‌ی اسکار و سه جایزۀ گلدن گلوب بوده است. جولی چندین‌بار پردرآمدترین بازیگر زن هالیوود نامیده شده است.
