هم‌زمان با پیش‌آمدن مشکل‌های جدی در بخش انرژی وارداتی برق افغانستان، این کشور تا اکنون هیچ اقدام موثری برای افزایش انرژی بدیل انجام نداده است. مسوولان برق‌رسانی افغانستان، اما پیشاپیش از جیره‌بندی انرژی در زمستان پیش رو، در پایتخت خبر می‌دهند.
در این روزها -فصلی که کم‌ترین میزان مصرف برق در آن ثبت شده- در کابل، مردم در یک شبانه‌روز نزدیک به ۱۹ ساعت برق دارند. مسوولان شرکت برق‌رسانی افغانستان (برشنا) می‌گویند که این شرکت، تنها توان تامین ۴۸۰ میگاوات برق را برای کابل دارد. در حالی‌که میزان مصرف انرژی پایتخت در فصل‌های تابستان و زمستان به ۷۰۰ تا ۸۰۰ میگاوات می‌رسد؛ دلیلی که باعث شده است، برق در این شهر جیره‌بندی شود.
چندی پیش انرژی وارداتی تاجیکستان به افغانستان، از ۱۵۰ میگاوات به ۴۰ میگاوات کاهش یافت.
وحیدالله توحیدی، سخن‌گوی شرکت برق‌رسانی افغانستان، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که این شرکت تلاش دارد که در زمستان پیش رو ۱۵۰ میگاوات برق تاجیکستان را دوباره به دست آورند و برق ولایت‌های شمالی از جمله بلخ را از این کشور تامین کند که در این صورت، می‌توانند مقدار زیاد برق ازبیکستان را برای کابل اختصاص دهند.
از سویی هم، شرکت برق‌رسانی افغانستان روی ذخیره‌سازی آب بند نغلو نیز کار می‌کند تا در زمستان پیش رو، بتواند میزان بیش‌تری از انرژی برق را از این بند تولید کند.
موافقت‌نامه‌های جدید خرید انرژی
حکومت افغانستان اخیرا توافق‌نامه‌ی ده‌ساله‌ی خرید انرژی را با ازبیکستان به امضا رسانده است و در کنار آن، یک شرکت خصوصی اماراتی به حکومت افغانستان وعده داده است که به زودی برای تولید ۳ هزار میگاوات برق، در افغانستان سرمایه‌گذاری می‌کند؛ اما هیچ‌کدام از این توافق‌نامه‌ها تا اکنون به ثمر نرسیده است.
توافق‌نامه‌ی ده‌ساله‌ی انرژی با ازبیکستان، در ماه سنبله‌ی سال روان در سفر محمد حنیف اتمر، سرپرست وزارت امور خارجه‌ی افغانستان به ازبیکستان با عبدالعزیز کاملوف، وزیر خارجه‌ی ازبیکستان امضا شد.
در بیانیه‌ی وزارت خارجه‌ی افغانستان، در این مورد آمده است که دو کشور برای «امضای قرارداد انتقال برق میان شرکت برشنا و وزارت انرژی ازبکستان» و گسترش همکاری‌های تجارتی به توافق رسیده‌اند.
با این حال وحیدالله توحیدی، سخن‌گوی برشنا، می‌گوید که قرار است کار این پروژه، پس از ۷۰۰ روز کاری پس از امضای این توافق‌نامه تکمیل شود. به گفته‌ی آقای توحیدی به اساس این توافق‌نامه، قرار است هزار میگاوات برق توسط لاین ۵۰۰ کیلووات به افغانستان انتقال داده شود.
از سویی هم اخیرا، تفاهمنامه‌ای برای تولید سههزار میگاوات برق خورشیدی میان دولت افغانستان و شرکت خصوصی اماراتی به امضا رسیده است.
شرکت برق‌رسانی افغانستان گفته که تفاهم‌نامه‌ی این سرمایه‌گذاری میان محمد ظفر، رییس شرکت امارات (PAL 4SOLAR energy LLC ) و عطاالله نصیب، رییس واحد تسهیل سرمایه‌گذاری اداره‌ی امور ریاست‌جمهوری و احمد داوود نورزی، رییس شرکت برشنا امضا شده است.
وحیدالله توحیدی، سخن‌گوی شرکت برق افغانستان می‌گوید که به زودی ارزیابی ابتدایی و فنی این پروژه آغاز و بعدا با مشخص‌شدن ضرورت‌ها و شرایط، میزان سرمایه‌گذاری تعیین خواهد شد. به گفته‌ی او، سرمایه و زمان برای این پروژه و تولید انرژی خورشیدی با توجه به محل متفاوت است.
فقیرترین کشور با غنی‌ترین منابع انرژی
به اساس آمار اداره‌ی ملی تنظیم انرژی، در سال گذشته (۱۳۹۸)، همه‌ی مصرف انرژی برق افغانستان از منابع داخلی و وارداتی ۵،۸۳۶،۹۹۴،۰۰۰ کیلووات در ساعت بوده است.
فرهاد محمودی، سخن‌گوی اداره‌ی ملی تنظیم امور انرژی، می‌گوید: « ظرفیت ناصبه‌ی تولید برق از منابع داخلی، ۵۸۹ میگاوات است که در سال ۱۳۹۸، ۱،۲۰۶،۴۱۳،۰۰۰ کیلووات ساعت انرژی برق، یعنی در حدود ۲۱ فیصد از مجموع برق مصرفی سالانه کشور را تولید کرده اند. »
به گفته‌ی آقای محمودی در سال گذشته، ۴،۶۳۰،۵۸۰،۰۰۰ کیلووات ساعت، انرژی برق مصرفی افغانستان بوده که ۷۹ درصد آن از برق وارداتی تامین شده است.
با این حال، افغانستان در حالی با چالش کمبود انرژی برق دست‌وپنجه نرم می‌کند که به اساس آمار اداره‌ی ملی تنظیم امور انرژی، تنها ۳۰ درصد از جمعیت این کشور به شبکه‌ی سراسری انرژی وصل استند و سرانه‌ی مصرف انرژی آن‌ها کم‌تر از ۲۰۰ کیلووات در ساعت است. در حالی که میانگین سرانه‌ی مصرف انرژی برق در جهان، بیش‌تر از ۳۰۰۰ کیلووات در ساعت است.
بنابر این، شهروندان افغانستان در مقایسه با مصرف سرانه‌ی انرژی برق در جهان، ۱۵برابر کم‌تر از دیگر شهروندان جهان انرژی برق را مصرف می‌کنند.
این فقر افغانستان در بخش انرژی در حالی است که کشورهای منطقه و همسایه‌ی افغانستان، به منابع غنی این کشور در بخش تولید برق، چشم دوخته اند و از آن به عنوان «بزرگ‌ترین حوزه‌ی بادخیز جهان» یاد می‌کنند.
محمد ساتکین، معاون وزیر نیرو و رییس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری ایران، در ماه جوزای امسال هم‌زمان با تدوین «اطلس باد ایران» اعلام کرد که افغانستان منبع غنی تابش خورشید و وزش باد است.
این مقام ایران تاکید کرده است که حوزه‌ی بادخیز جهان در شرق ایران (افغانستان) واقع شده است که از ۱۵ هزار میگاوات آن، ۱۰ هزار میگاوات آن در خاک افغانستان واقع شده است.
آقای ساتکین گفته است که ایران تلاش می‌کند با کشورهای همسایه که نیاز مبرم دارند وارد مذاکره شده و توجه بیش‌ترش به افغانستان است، به این دلیل که از نظر او «افغانستان یک سر زمین بکر از این جنبه‌ها است.»
آقای ساتکین گفته است که ایران می‌تواند در این زمینه، به افغانستان تجهیزات صادر کند. او تاکید کرد که برای انرژی تجدیدپذیر، افغانستان بهترین بازار است. افغانستان مشکل شبکه‌ی برق سراسری دارد که به گفته‌ی او، ایران باید در ایجاد زیرساخت‌ها به این کشور کمک کند.
افغانستان در حال حاضر به دو هزار میگاوات برق برای روشنایی خانه‌ها و به حرکت درآوردن چرخ اقتصاد کشور نیاز دارد؛ اما توانایی تامین آن را از منابع درونی ندارد. اکنون ۸۰ درصد برق مورد نیاز افغانستان از کشورهای ازبیکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ایران وارد می‌شود.
به گفته شرکت برق‌رسانی افغانستان (برشنا)، این کشور برای رفع این نیازمندی سالانه از ایران، ازبکستان، ترکمنستان و تاجیکستان حدود هزار میگاوات برق می‌خرد که تا بیش از ۳۰۰ میلیون دالر هزینه دارد.
میزان برق تولیدشده در داخل افغانستان تنها حدود ۲۰ درصد از نیازمندی این کشور را تامین می‌کند که شامل ۲۸۰ تا ۳۲۰ میگاوات می‌شود. چهار درصد از این تولید داخلی از طریق نیروگاه حرارتی و انرژی تجدیدپذیر و بقیه نیز در نیروگاه‌های آبی تولید می‌شود.
چهار سال پیش حکومت محمد اشرف غنی استراتژی پنج‌ساله‌ی خودکفایی انرژی را مطرح کرد که قرار بود به اساس آن تا پنج سال دیگر از منابع تجدیدپذیر مانند آب، باد و آفتاب حدود ۲ هزار میگاوات برق تولید کند و افغانستان به خودکفایی انرژی برسد. اکنون که دوره زمانی این برنامه نزدیک به پایان است، خبری از خودکفایی نیست و به گفته‌ی مسوولان اداره‌ی ملی تنظیم‌کننده برق در طول پنج سال گذشته، تنها ۱۲۰ میگاوات برق به ظرفیت تولیدی این کشور اضافه شده است.
