کابل، بدون شک تنها پایتخت جهان است که سیستم منظم آب‌رسانی و کانالیزاسیون شهری ندارد.
بیشتر باشندگان کابل از خدمت‌های آب‌رسانی شرکت آب‌رسانی و کانالیزاسیون شهری افغانستان، بی‌بهره اند و در ناحیه‌های ۱۲، ۱۳، ۲۱ و ۲۲ شهر کابل، این شرکت هیچ‌گونه فعالیتی ندارد.
سید نوید سعیدی، سخن‌گوی شرکت آب‌رسانی و کانالیزاسیون شهری افغانستان، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید: «در شهر کابل بیشتر از ۶۴ هزار خانواده را ریاست‌عمومی آب‌رسانی ما زیر پوشش خدمات خود دارد که ما هر خانواده را ده نفر محاسبه کرده‌ایم.»
به اساس محاسبه‌ی شرکت آب‌رسانی و کانالیزاسیون شهری افغانستان، از ۶ میلیون جمعیت کابل، تنها ۶۰۰ هزار و ۴۰۰ تن از خدمت‌های آب‌رسانی این شرکت بهره‌مند استند.
کم‌کاری شرکت آب‌رسانی و کانالیزاسیون شهری افغانستان، باعث شده است که در سال‌های اخیر، شرکت‌های خصوصی زیادی در زمینه‌ی آب‌رسانی به مردم، در کابل ایجاد شود.
در حال حاضر، ۷۲ شرکت خصوصی آب‌رسانی در شهر کابل فعالیت می‌کند که نزدیک به ۶۰۰ هزار باشنده‌ی کابل را زیر پوشش قرار داده است.
با آمار دست داشته روشن می‌شود که در کابل، نزدیک به یک‌و نیم میلیون شهروند از خدمت‌های آب‌رسانی بهره مند بوده و نزدیک به ۴ میلیون دیگر از خدمت‌های آب‌رسانی بی‌بهره اند.
آقای سعیدی می‌گوید: «با این که این اداره مکلف به آب‌رسانی برای همه‌ی شهروندان است؛ خشک‌سالی و کم‌شدن آب‌های زیر زمینی باعث شده است که نتوانیم به همه‌ی مردم آب‌رسانی داشته باشیم.»
نبود سیستم منظم آب‌رسانی در کابل، باعث شده است که بیشتر خانواده‌ها برای تأمین آب، در حویلی‌های شان چاه آب حفر کنند؛ اما به دلیل خشک‌سالی‌های اخیر، عمق آب چاه‌های خانه‌گی از ۱۰ متر تا ۵۰ و ۷۰ متر پایین آمده و در شماری از ناحیه‌های شهر، به گونه‌ی کامل خشکیده است.
تغییرهای اقلیمی‌ای که در حال حاضر درجهان جریان دارد، افغانستان را نیز آسیب‌پذیر ساخته که باعث کاهش باران و دوام خشک‌سالی در کابل شده است؛ البته در کنار تغییرات اقلیمی، آلودگی هوای کابل، نیز تا اندازه‌ای باعث شده است که بارندگی در این شهر کاهش یافته و آب در منابع آب‌های زیرزمینی کابل ذخیره نشود.
سعیدی می‌گوید که بر اساس بررسی‌ای که پانزده‌سال پیش شده است، آب‌های زیر زمینی کابل برای دو میلیون جمعیت بسنده است؛ اما حالا جمعیت کابل بیشتر از شش میلیون نفر است که همه از آب‌های زیر زمینی استفاده می‌کنند و این منابع بازذخیره نشده است.
آب، مهم ترین نیاز روزمره‌ی انسان است که بدون آن دوام زندگی ناممکن است؛ اما خشک سالی‌های اخیر و تفاوت در میزان ذخیره‌های آب‌های زیر زمینی کابل و مصرف باشندگان، باعث شده است که ذخیره‌های زیر زمینی آب در کابل، بازذخیره نشده و عمق آب‌های زیر زمینی تا پایین‌ترین نقطه‌ی زیر زمین پایین بیاید.
ساحه‌ی افشار، علاؤالدین و ساحه‌ی بگرامی، سه منبع اساسی آب‌های زیر زمینی کابل است که ساحه‌ی افشار به دلیل خشک‌سالی‌های اخیر، به گونه‌ی کامل خشکیده است؛ از ۹ حلقه چاه ریاست‌عمومی آب رسانی در این ساحه، تنها یک حقله‌ی آن فعال است که آب آن نیز کاهش یافته و در هر ثانیه ۶ لیتر آب از آن بیرون می‌شود.
سعیدی می‌گوید: «در ساحه‌ی علاؤلدین، از ۱۵ حلقه چاهی که داشتیم ۹ حلقه‌ی آن فعال است و باقی آن به دلیل خشک‌سالی‌های اخیر ، خشک شده اند و حالا تنها منبع آب زیر زمینی که آب کافی دارد، ساحه‌ی بگرامی است.»
با این که از عمر رژیم نو سیاسی افغانستان هفده سال می‌گذرد؛ اما برای ایجاد سیستم آب‌رسانی منظم در شهر کابل، حکومت برنامههای عملی و دست‌آورد چشم دیدی نداشته است.
در این اواخر، وزرات انرژی و آب، برای حل مشکل کم‌آبی در کابل، برنامههای انتقال آب از دیگر ولایت‌ها را به کابل روی دست گرفته است.
احمد سیر نیک‌زاد، سخن‌گوی وزارت انرژی و آب، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید: «در بودجه‌ی ۱۳۹۹ مبلغ ۳۹۰ میلیون افغانی برای انتقال آب از دریای پنجشیر و مبلغ ۷۸ میلیون افغانی برای پروژه‌ی تغذیه‌ی آب‌های زیرزمینی کابل اختصاص داده شده است.»
با تطبیق شدن پروژه‌ی انتقال آب رودخانه‌ی پنجشیر به کابل، قرار است ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب از این رودخانه، از فاصله‌ی ۱۲۷ کیلومتر، از ولسوالی بازارک پنجشیر تا تنگی تره‌خیل شهر کابل، توسط لوله‌های آب، انتقال پیدا کند.
به اساس گفته‌ی وزارت انرژی و آب، پروژه‌ی انتقال آب رودخانه‌ی پنجشیر به کابل، تا سه‌سال دیگر به بهره‌برداری سپرده خواهد شد. روشن نیست که با انتقال آب رودخانه‌ی پنجشیر به کابل، چه شمار از باشندگان آن از آب آشامیدنی بهره‌مند خواهند شد.
سعیدی می‌گوید: «قرار است، از آبی که از رودخانه‌ی پنجشیر به کابل انتقال داده می‌شود، ناحیه‌های ۱۱، ۱۵،۱۸، ۱۹ و ۲۱ را زیر پوشش آب‌رسانی خود قرار دهیم؛ اما هنوز آمار دقیق از شمار جمعیتی‌که در این ناحیه‌ها زندگی می‌کنند در دست نیست.»
در کنار پروژه‌ی انتقال آّب رودخانه‌ی پنجشیر به کابل، وزارت انرژی و آب و شرکت آب‌رسانی و کانالیزاسیون شهری افغانستان، پروژه‌های دیگری برای انتقال آب به کابل، روی دست دارند که مهم‌ترین آن پروژه‌ی ساخت بند «شاه‌توت للندر» است.
بند شاه‌توت للندر گنجایش ذخیره‌ی نزدیک به ۱۴۸ میلیون متر مکعب آب را دارد که با بهره برداری آن ۲٫۲ میلیون باشنده‌ی کابل، از آب صحی آشامیدنی بهره‌مند خواهند شد.
نیک‌زاد می‌گوید: «کار سروی و استملاک زمین‌های اطراف بند تمام شده؛ قرار است به زودی کار ساخت بند شروع شود که تا پنج سال به پایان خواهد رسید.»
ساخت بند شاه‌توت للندر، ۳۰۰ میلیون دالر هزینه بر می‌دارد که قرار است این مبلغ، از سوی دولت هندوستان پرداخته شود.
آیا با وارد کردن آب، مشکل کم‌آبی کابل حل خواهد شد؟
آقای سعیدی می‌گوید: «راه نجات کابل و راه‌حل بحث آب‌رسانی کابل، آب‌های سطحی است که باید به کابل آورده شود؛ چون آب زیر زمینی کابل نمی‌تواند نیاز نفوس رو به رشد کابل را تأمین کند، میزان تغذیه‌ی آب‌های زیر زمینی و مصرف، تفاوت زیادی دارد.»
با این حال محمد کاظم همایون، کارشناس و رییس محیط زیست کابل، می‌گوید: «انتقال آب رودخانه‌ی پنجشیر به کابل، می‌تواند یک نسخه باشد؛ اما نمی‌تواند در دراز مدت نسخه‌ی کارا باشد؛ چون به دلیل تغییرات اقلیمی در سال‌های بعدی، کوه‌ها ذخیره‌ی برفی نمی‌داشته باشد که ما بتوانیم از آن استفاده کنیم.»
همایون می‌گوید که تنها راهکار برای حل مشکل کم‌آبی در کابل، ترغیب مردم به کاهش استفاده از آب‌های موجود و بازذخیره‌سازی ذخیره‌های آب‌های زیر زمینی در کابل است؛ اما بند شاه توت تا اندازه‌ای می‌تواند شهر کابل را تغذیه کند.
در حال حاضر بیشتر باشندگان کابل، به آب صحی آشامیدنی دست‌رسی ندارند؛ هر چند در مورد آمار دقیق آن خواستم نظر اداره‌ی احصائیه و معلومات افغانستان را داشته باشم؛ اما این اداره، در این زمینه همکاری نکرد.
با این حال، براساس آمار زیر پوشش خدمت آب‌رسانی، شرکت آب‌رسانی و کانالیزاسیون شهری افغانستان، روشن می‌شود که بیشتر از ۴ میلیون باشنده‌ی کابل به آب صحی آشامیدنی دست‌رسی ندارند.
کم آبی در حال حاضر با توجه به تغییرات اقلیمی، بزرگ‌ترین تهدید برای پایتخت‌نشینان به شمار می‌رود که برای مبارزه با آن، به راه‌حل بنیادی و کارشناسانه‌ی محیط زیستی نیاز است.
