کودکان قربانیان بی‌دفاع آلودگی هوا

آلودگی هوا به سلامت جسمی، روحی و روانی کودکان آسیب می‌رساند و خانواده‌ها کم‌تر متوجه پیامدهای منفی این مسأله بر سلامت و آینده‌ی کودکان‌شان هستند.
در همین حال، بیشتر قربانیان آلودگی هوا توسط همان هوایی مسموم می‌شوند که در خانه‌ی خود شان تولید می‌شود؛ زیرا خانواده‌ها در زمستان‌های کابل، هر چیزی که بتوانند را می‌سوزانند. کودکان و افراد سال‌خورده، در برابر دود زغال ‌سنگ، تایر، رابر و پلاستیک آسیب‌پذیرتر اند. بررسی‌های جهانی هوا در سال ۲۰۱۷ گزارش داد که ۱۹٫۷۰۰ نفر از مردم افغانستان بر اثر آلودگی‌های تولید شده در خانه‌ها جان شان را از دست داده اند.
سازمان جهانی بهداشت می‌گوید که خطرهای محیط‌زیستی در افغانستان، مسؤول ۲۶ درصد از تمام مرگ‌هایی است که در کشور اتفاق می‌افتد؛ از این میان، تخمین زده می‌شود که آلودگی‌های تولید شده در خانه‌ها، هر سال جان ۲۷٫۰۰۰ نفر را در کشور می‌گیرد؛ در حالی که آلودگی‌های تولید شده در بیرون از خانه، منجر به مرگ تنها ۱۱٫۰۰۰ نفر در سال می‌شود.

فصل سرما، آلودگی هوا و تشدید بیماری‌ها درکودکان
بعضی از بیماری‌ها و نوع ویروسی آن، در فصل زمستان افزایش می‌یابند که سرما و آلودگی هوا به شدت این بیماری‌ها می‌افزاید. سینه‌بغل، زکام، بیماری‌های تنفسی و ریزش از جمله بیماری‌هایی است که کودکان در اثر آلودگی و سرما به آن مبتلا می‌شود.
داکتر نورالحق یوسفزی، رییس شفاخانه‌ی صحت طفل اندراگاندی می‌گوید: «با آغاز زمستان و آلوده شدن هوا، روزانه ۶۰۰ کودک بیمار به این شفاخانه آورده می‌شود که ۵۰ درصد این کودکان به بیماری‌های سینه‌بغل، زکام و ریزش مبتلا استند که عامل تشدید این بیماری‌ها آلودگی و سردی هوا است.»
فرزانه، مادر کودک پنج ساله است، کودکش دو ماه است به بیماری سینه‌بغل مبتلا است و هنوز بهبود نیافته است.
فرزانه می‌گوید: «پسرم دو ماه می‌شود پشت سر هم مریض می‌شود و داکتران دلیل آن را آلوده بودن هوا می‌گویند.»
داکتر محمد سلیم مایار، متخصص کودکان می‌گوید که هر چه میزان ذرات آلاینده در هوا بیشتر باشد، کار و فعالیت ریه‌ها دشوارتر می‌شود؛ زیرا باید اکسیجن بیشتری را جذب و دی اکسید کربن بیشتری را دفع کند.
آلودگی هوا باعث تحریک مجاری هوایی و تشدید آسم در میان افراد به خصوص کودکان می‌شود، تماس درازمدت با هوای حاوی میزان بیش از حد مجاز آلاینده‌ها، باعث بروز برونشیت مزمن، بیماری مزمن ریه، تنگی نفس، سرفه‌های مکرر و شدید، آب‌ریزش چشم، سوزش و التهاب می‌شود.

کودکان کار در معرض جدی آسیب آلودگی هوا
احسان، ده ساله و مجبور است در خیابان‌های پرسروصدا و آلوده‌‌ای کابل، هر روز پلاستیک بفروشد تا نان و مواد سوخت خانواده‌اش را تأمین کند.
او یکی دیگر از کودکان قربانی آلودگی آب و هوای کابل است، حرف‌هایش را تکه تکه از میان سرفه‌های مکرر می‌گوید: «به‌خاطری که هوا آلوده است، هر روز مریض می‌شوم. پول داکتر و دوا را هم ندارام و با همین وضعیت زندگی را می‌گذرانم.»
فقر و تنگ‌دستی از عواملی است که باعث می‌شود، شهروندان در فصل زمستان ارزان‌ترین سوخت را استفاده کنند. بسیاری خانواده‌ها از ذغال سنگ استفاده می‌کنند و خانواده‌هایی هم هستند که به دلیل فقر، مجبور می‌شوند پلاستیک، رابر و سایر زباله‌ها را بسوزانند.
احسان می‌گوید که آنان مجبور اند، از زباله‌های پلاستیک، کاغذ و رابر برای گرم کردن خانه استفاده کنند.

آخرین آماری که وزارت صحت عامه اعلام کرده است نشان می‌دهد که در یک هفته ۸۰۰۰ نفر، به دلیل آلودگی هوا بیمار شدند که ۱۷ تن آنان جان باختند. مریض‌های که ۹۰ درصد آنان کودکان بودند.
حبیب‌الله اروال، رییس کنترل امراض غیر ساری در وزارت صحت عامه، می‌گوید: «کودکان به خصوص کودکان کارگر در معرض ابتلا به بیماری‌هایی قرار دارند که در اثر آلودگی هوا به‌وجود می‌آید. آمارها نشان می‌دهد که مرگ و میر کودکان در اثر بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا بیشتر است.»

چرا کودکان؟
داکتر محمد سلیم مایار می‌گوید که کودکان به دلیل تعداد تنفس بیشتر نسبت به بزرگ‌سالان و همچنین قد کوتاه تر، بیشتر در معرض آلودگی سطحی هوای محیطی قرار می‌گیرند.
کودکان به ازای هر کیلوگرام از وزن بدنشان، نسبت به بزرگ‌سالان، هوای بیشتری تنفس می‌کنند. به این معنا که آن‌ها بیشتر از بزرگ‌سالان در معرض خطر آلودگی هوا قرار دارند.
شُش‌های کودکان هنوز به طور کامل توسعه نیافته است. شُش‌های کودکان تنها زمانی به طور کامل تکامل می یابد که به سن نوجوانی برسند. از آن جایی که شُش‌های کودکان در حال تکامل است، دستگاه تنفسی شان سموم و آلاینده‌های بیشتری را جذب می‌کند و برای مدت طولانی‌تری در بدن نگه‌می دارد. به همین دلیل، آلاینده ها بر اندام داخلی کودکان بیشتر تأثیر می‌گذارد و همچنان سرعت تنفس کودکان بیشتر از بزرگ‌سالان است که باعث می‌شود آن‌ها سموم زیست محیطی بیشتری را جذب کنند.

تاثیر آلودگی هوا بر رشد و سلامت کودکان
آلودگی هوا فقط روی دستگاه تنفسی اثر نمی‌گذارد، بلکه دستگاه عصبی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و در معرض فلزات سنگین هوا، مثل سُرب، می‌تواند بر روی رشد شناختی کودکان تأثیرگذار باشد.
کودکانی که در معرض آلودگی هوا استند، به احتمال زیاد شُش‌های‌شان آسیب می‌بیند و ظرفیت شُش‌های کودکان، نه تنها در دوران کودکی، بلکه در دوران بزرگ‌سالی نیز کاهش می‌یابد. همچنین احتمال عفونت ریه‌ها (شُش ها) نیز افزایش می‌یابد.
داکتر مایار می‌گوید، کودکانی که در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرند، ممکن است عمل‌کرد ریه‌های‌شان کاهش یابد، فرایند رشد و توسعه‌ی شُش‌ها کُندتر شود و به بیماری مزمن انسداد ریه دچار شوند.
یونسف در گزارشی اعلام کرده است که رابطه‌ی مستقیم بین هوش کلامی و غیرکلامی، حافظه، نمره‌های پایین درسی دانش‌آموزان و همچنین مشکل‌های عصبی آنان‌ با تنفس هوای سمی وجود دارد و این تأثیرها می‌تواند تا آخر عمر باقی بماند.
آلودگی هوا، سلامت کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بسیاری از عوامل آلودگی هوا، مواد غذایی، و ویروس‌ها با یک‌دیگر ارتباط دارند و اثرهای منفی به بدن وارد می‌کنند.
موادی که از طریق هوای آلوده وارد محیط می‌شوند، دارای ترکیباتی اند که باعث نابودی بافت‌های مختلف بدن خواهد شد. این مواد از طریق ریه، پوست، مخاط بدن، مخاط چشم، گوش، بینی و دستگاه گوارش، وارد بدن شده و باعث تخریب سلول‌های بدن می‌شود.
در جهان سالانه هفت میلیون نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که ۹۰ درصد آنان در کشورهای توسعه یافته استند.
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که ۸۰ درصد مرگ و میر زودرس ناشی از آلودگی هوا، به دلیل بیماری‌هایی عروقی، قلبی و سکته‌ی مغزی، ۱۴ درصد این مرگ‌ها، به‌دلیل بیماری‌های مزمن انسداد ریه و عفونت‌های تنفسی و ۶ درصد ناشی از سرطان ریه است. سال‌مندان، زنان باردار و کودکان، قشر آسیب‌پذیر هوای آلوده اند.

آلودگی هوا و سلامت روان کودکان
آلودگی هوا علاوه بر سلامت جسمی، به روح و روان انسان‌ها به‌خصوص کودکان تأثیر زیان‌باری دارد. ظاهر غزنوی روان‌شناس و استاد دانش‌گاه می‌گوید که آلودگی هوا، روی یادگیری دانش‌آموزان اثر می‌گذارد؛ در این شرایط زمانی که هوا آلوده باشد دانش‌آموزان به سختی تمرکز می‌کنند، علاوه بر آن، حالت خستگی و عصبانیت را برای کودکان به‌ بار می‌آورد.
نتایج بررسی‌ای که در امریکا صورت گرفته، نشان می‌دهد، بین آلودگی هوا و کاهش سلامت روان کودکان، رابطه‌ی مستقیم وجود دارد؛ به همین اساس کودکانی که در محله‌های محروم‌تر زندگی می‌کنند، بیشتر از کودکانی که در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرند، احتمال دارد به مشکل‌های اضطراب و افسردگی دچار شوند.