هم‌زمان با فرا رسیدن فصل سرما، فعالان محیط‌زیستی، از احتمال آلودگی مرگ‌بار هوا در شهر کابل خبر می‌دهند؛ آنان تاکید دارند که امسال در کنار این که تهدید موج دوم کرونا وجود دارد، حکومت افغانستان هیچ‌نوع محدودیتی برای واردات زغال سنگ در شهر کابل وضع نکرده است.
به گفته‌ی این فعالان محیط‌زیستی؛ سوخت بی‌رویه‌ی زغال سنگ، دود و ذرات این مواد سوختی، لایه‌ای را در آسمان شکل می‌دهد که مانع شدت تابش نور به سطح شهر می‌شود.
کاظم همایون، رییس محیط زیست کابل، به‌روزنامه صبح کابل می‌گوید: «اگر همه‌ی این مقدار زغالی که امسال وارد کابل شده است، در زمستان پیش‌رو سوختانده شود، هوای کابل نسبت به سال‌های قبل ۲ تا ۳ درجه سردتر خواهد شد؛ چون با سوخت زعال سنگ، یک نوع ریز و گردهایی هم‌راه با دود به آسمان بلند می‌شود که لایه‌ی زخیمی را در بالای شهر شکل می‌دهد. این مسأله سبب می‌شود که تابش نور کم‌تر به داخل اجازه داده شود.»
از سویی هم استخراج‌کنندگان معادن زغال سنگ و اتحادیه‌ی تاجران زغال سنگ با آن‌که تایید نمی‌کنند که به‌گونه‌ی مشخص چند تن زغال سنگ تا اکنون در داخل شهر کابل و کلان‌شهرهای افغانستان انتقال داده شده است؛ اما می‌گویند که در ماه‌های اول سال جاری خورشیدی، برخلاف سال‌های دیگر، زغال سنگ کم‌تر به بیرون از کشور صادر شده است.
ریاض‌الدین شریفی، رییس تصدی زغال سنگ شمال، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید: «ما در سال‌های پیش، حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از زغال سنگ استخراج‌شده را به بیرون از کشور صادر می‌کردیم؛ اما امسال به‌دلیل قرنتین و کرونا، کم‌ترین صادرات را داشتیم؛ اما در درآمد ما تغییری نیامده است.»
به گفته‌ی رییس تصدی زغال سنگ شمال، درآمد حکومت افغانستان از استخراج زغال سنگ شمال در سه ربع اول سال گذشته، ۳میلیارد و ۷۶ میلیون افغانی بوده است. آمار این تصدی نشان می‌دهد که میزان درآمد سه ربع نخست امسال نیز، با آن که حجم صادرات اندک بوده است، با درآمد سال گذشته یک‌سان بوده است.
با این حال، فعالان محیط‌زیستی تاکید دارند که درآمدی را که حکومت پیش از این، از صادرات زغال سنگ داشت؛ امسال این درآمد را از فروشات داخلی به دست آورده است و چنین باوری منجر به هزینه‌های پنهانی بیش‌تر می‌شود.
کاظم همایون، رییس محیط زیست کابل، تاکید دارد: « تلاش ما این بود که در ریاست‌جمهوری لابی‌گری و تفهیم کنیم که با مصرف زغال سنگ، بیش‌ترین خطرات و هزینه‌های پنهانی را مردم می‌پردازند؛ اما حکومت می‌گوید که آن‌ها، سالانه ۱۲۰ تا ۱۴۰ میلیون دالر از استخراج زغال سنگ درآمد دارند و یک تولید داخلی است؛ اما از دید من هزینه‌های پنهانی به مراتب بلندتر است.»
مسوولان شرکت انکشاف ملی اما، تاکید دارند که دلیل درآمد یک‌سان امسال با سال گذشته‌ی خورشیدی، تنها واردات زغال سنگ به‌کلان شهرهای افغانستان از جمله کابل نبوده است؛ آن‌ها تاکید می‌کنند که اصلاحات در گمرک‌ها و جلوگیری از قاچاق و استخراج‌های خودسر، دلیل اصلی افزایش درآمد امسال بوده است.
مصطفی نوید، مسوول مطبوعاتی شرکت انکشاف ملی، به روزنامه‌ی صبح کابل گفت: «دلیل بلند‌رفتن عواید امسال این بوده که از قاچاق زغال سنگ جلوگیری شده و هم‌چنان بهترشدن مدیریت و آمدن شفافیت در روند انتقال آن بوده است.»
آلوده‌ترین پایتخت جهان
بر اساس معیار‌های بین‌المللی محیط‌زیستی، مقدار ذرات معلق موجود در هوا نباید از ۷۵ میکرون در هر مترمکعب بیش‌تر باشد؛ این در حالی است که در شهر کابل، این مقدار تا ۴۵۰ میکرون در هر مترمکعب هم رسیده است.
با این حال آلودگی هوا در افغانستان، ممکن است کشنده‌تر از جنگی باشد که بیش‌تر از ۱۹ سال دامن‌گیر شهروندان افغانستان است. آمار مرکز تحقیقاتی «وضعیت هوای جهان» نشان می‌دهد که میزان تلفات ناشی از آلودگی هوا در افغانستان، هفت برابر بیش‌تر از تلفات جنگ در این کشوراست. به اساس آمار این مرکز تحقیقی، آلودگی هوا در سال ۲۰۱۷، عامل مرگ ۲۶ هزار تن در افغانستان بوده؛ در حالی‌که به اساس آمار سازمان ملل متحد در جنگ افغانستان در همان سال، تنها ۳۴۸۳ تن کشته شده اند.
از سویی هم به اساس امار وزارت صحت، آلودگی هوا در کابل، همه‌ساله جان نزدیک به ۳۵۰۰ نفر را می‌گیرد.
کابل در کنار دهلی نو و پیکینگ در صدر فهرست آلوده‌ترین پایتخت‌های جهان قرار دارد. بر اساس آمار، در این شهر حدود ۶۴۴ هزار خانه‌ی مسکونی وجود دارد که بیش‌تر آن‌ها در فصل سرما، با زغال سنگ گرم می‌شود. با این حساب اگر به طور اوسط در هر خانه، روزانه ۳ کیلو زغال سنگ مصرف شود، روزانه هزاران تن زغال سنگ در شهر کابل سوختانده خواهد شد.
ریاست محیط زیست کابل، می‌گوید که شهر کابل به دلیل نداشتن ساحات سبز، آب و تالاب، ظرفیت خودپالایی را ندارد. به‌گفته‌ی آن‌ها این مسأله سبب می‌شود که آلاینده‌ها در فضا بماند و با آمدن باران، این آلاینده‌ها سمی شده و حتا وارد زنجیره‌ی غذایی شود.
بیش‌ترین انتقادها در مورد مصرف زغال سنگ در شهر کابل، به مرکز‌های تجارتی-رهایشی و بلندمنزل‌ها ربط داده می‌شود. با این حال ریاست محیط زیست کابل، از ثبت ۶۱۴ بلندمنزل و مرکز تجارتی-رهایشی خبر می‌دهد که در فصل سرما در آن‌ها، به گونه‌ی بی‌رویه‌ای زغال سنگ مصرف می‌شود.
ریاست محیط زیست کابل می‌گوید که از مسوولان این مراکز تجارتی-رهایشی و بلندمنزل‌ها، تعهد کتبی گرفته شده است که در مصرف زغال سنگ، باید از تصفیه‌کننده استفاده کنند.
کمبود برق و افزایش فقر از چالش‌های دیگری است که امسال شهروندان افغانستان، هم‌زمان با آمدن فصل سرما با آن روبه‌رو استند؛ دلیل‌های که آن‌ها به مواد سوختی آلوده‌زا بیش‌تر رو می‌آورند. عاید سرانه‌ی شهروندان افغانستان در سال گذشته ۷۲۰ دالر بود؛ اما امسال این میزان به ۵۲۰ دالر تنزیل یافته است. افزایش فقر سبب می‌شود که شماری از شهروندان افغانستان برای گرم‌ساختن خانه‌های شان به سوختاندن تایر، رابر، پلاستک و زغال سنگ رو بیاورند.
به همین‌سان تا اکنون شرکت برق‌رسانی افغانستان (برشنا)، برخلاف سال‌های دیگر هیچ وعده‌ی به شهروندان افغانستان از جمله شهروندان کابل به خاطر ازدیاد میزان برق برای زمستان نداده است؛ این نیز سبب می‌شود که ۱۰۰ هزار جنراتور انفرادی در شهر کابل روشن شود و به آلودگی بیش‌تر هوا افزوده شود.
عامل‌های آلوده‌زایی
مسوولان ریاست محیط زیست کابل می‌گویند که آن‌ها در پژوهشی، ۵ عامل عمده‌ی آلوده‌زایی را در شهر کابل شناسایی کرده و تلاش دارند که به همکاری نهادهای دخیل، میزان آلودگی را در فصل سرما کاهش دهند.
به اساس پژوهش این اداره، ترانسپورت شهری ۲۵ درصد، فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی نیز ۲۵ درصد، جاده‌های خامه ۱۵ درصد و مصرف زغال سنگ در ساحات مسکونی ۳۰ درصد در آلودگی شهر کابل در فصل سرما، سهم دارد.
آقای همایون، می‌گوید: «ما هفت تیم را برای شناسایی این عامل‌های آلایندگی تعیین کردیم. پژوهش ما ۹۵ درصد به پیش رفته است که ما توانسته ایم، ۲ هزار و ۷۰۰ فعالیت دودزا را از ۳ هزار فعالیت دودزا، شناسایی کنیم. این اولین کاری بود که ما در تاریخ محیط زیست کابل انجام دادیم و کار بنیادی است.»
به اساس این پژوهش، تنها ۳۰ درصد از ترانسپورت شهری کنونی کابل، معیاری عنوان شده است و ۷۰ درصد دیگر که شامل ۸۰۰ هزار موتر می‌شود، غیر معیاری و عامل آلوده‌زایی گفته شده است.
در این پژوهش که با مالکان ۶۱۴ بلندمنزل و ساختمان‌های تجارتی-رهایشی مصاحبه شده است، ۵۴ درصد آن‌ها گفته اند که برای گرمایش در فصل سرما از گاز و برق استفاده می‌کنند، ۲۹ درصد آن‌ها زغال سنگ مصرف می‌کنند و ۱۷ درصد دیگر آن‌ها گفته اند که از چوپ برای گرم‌کردن خانه‌های شان استفاده می‌کنند. با این حال ۴۰ درصد از مصرف‌کنندگان زغال سنگ گفته اند که زغال سنگ را بدون تصفیه‌کننده استفاده می‌کنند.
با این حال، ریاست محیط زیست کابل به ساختمان‌ها و مراکز دودزا هشدار می‌دهد که امسال سال گذشته نیست و آن‌ها، برخورد جدی‌تری با متخلفان خواهند داشت.
کاظم همایون می‌گوید: «امسال، سال گذشته نیست. برخورد ما جدی خواهد بود، در این امر رییس‌جمهور، معاون رییس‌جمهوری، وزارت داخله و همه‌ی نهادهای زیربط با ما استند. چون در زمستان پیش‌رو چند نگرانی وجود دارد؛ موج دوم کرونا، شما می‌دانید که کرونا با قلب و ریه و شش و هم‌چنان آلودگی‌ها جنگی است.»
این ریاست بر راه‌های بدیل مصرف زغال سنگ از جمله ثابت نگه‌داشتن نرخ گاز در شهر کابل تاکید می‌کند.
