روز دوشنبه (۱۸ حمل)، کابینه‌ی افغانستان، طرحی را به تصویب رساند که با عملی شدن آن، آموزش از راه دور، برای دانشجویان دانشگاه‌ها فراهم می‌شود.
وزارت تحصیلات عالی، پس از آن طرح بدیل آموزشی یا همان آموزش از راه دور را روی دست گرفته است که شیوع ویروس کوید-۱۹، زمینه‌ی آموزش رو در رو را برای دانشجویان، ناممکن کرده است.
عزیز‌احمد اوریاخیل، سخن‌گوی وزارت تحصیلات عالی، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که طرح بدیل آموزشی، دربرگیرنده‌ی سیستمی به نام «higher education learning management system» (مدیریت سیستم آموزشی تحصیلات عالی) است. این سیستم تازه راه‌اندازی شده و وزارت تحصیلات عالی همه دانشگاه‌های دولتی و خصوصی را در این سیستم جابه‌جا می‌کند.
برای جابه‌جایی دانشگاه‌ها در سیستم آموزش از راه دور، وزارت تحصیلات عالی از همه دانشگاه‌های افغانستان، به اثر مکتوبی، فهرست دانش‌کده‌ها، استادان و دانشجویان شان را خواسته است که پس از ارسال آن از سوی دانشگاه‌ها در جاهای مشخصی که در ویب‌سایت برایش در نظر گرفته شده است، بارگذاری شود.
این در حالی است که شماری از دانشگاه‌های خصوصی در حال حاضر نیز با استفاده از برنامه‌ی زوم، از طریق ویدیو کنفرانس برنامههای درسی شان را به پیش می‌برند؛ اما این روند به چند دانشگاه محدود می‌شود.
آقای اوریاخیل می‌گوید که سیستم آموزش از راه دور، در ویب‌سایت راه‌اندازی شده است؛ تنها به سرعت همکاری دانشگاه‌ها نیاز است که هر چه زودتر فهرست استادان، دانش‌کده‌ها و دانشجویان خود را بفرستند که با رسیدن این داده‌ها و پس از کارگذاری آن در ویب‌سایت، تا یک و یا دوهفته‌ی دیگر درس‌ها شروع خواهد شد.
کارشیوه و ویژه‌گی‌های طرح آموزش از راه دور
در سیستم آموزش از راه دور که وزرات تحصیلات عالی روی دست دارد، برای هر دانشگاه، جای ویژه‌ی‌ای در ویب‌سایت در نظر گرفته شده است که در آن برنامههای درسی و حساب‌های کاربری هر دانشجو مشخص می‌شود.
آقای اوریا خیل، می‌گوید: «این سیستم سهولت ویدیوکنفرانس، مبایل اپلکیشن، توانایی استفاده از زبان‌های رسمی، سیستم مدیریتی، راپوردهی و تحلیل ارقام و تمام نیازمندی‌های سیستم تحصیلی مانند کار خانگی، امتحانات، حاضری و سایر بخش‌های آموزشی را دارا می‌باشد.»
اوریا خیل، می‌گوید که این سیستم در همکاری با وزارت مخابرات، اداره‌ی اترا و اداره‌ی ملی احصائیه، به اندزه‌ای قوی ساخته شده است که هم‌زمان می تواند ۵۰۰ هزار دانشجو را زیر پوشش قرار دهد.
در سیستم آموزش از راه دور، همه دانشگاه‌های دولتی و خصوصی برنامههای درسی خود را مستقلانه؛ اما زیر نظارت وزارت تحصیلات عالی به پییش می‌برند.
آقای اوریا خیل، می‌گوید که هر دانشگاه دولتی مبلغ ۱۲۰۰۰ و دانشگاه خصوصی ۲۴۰۰۰ افغانی برای استفاده از سیستم آموزش از راه دور که از سوی وزارت تحصیلات عالی روی دست است، باید به دانشگاه پول‌تخنیک بپردازد.
این سیستم توسط وزارت تحصیلات عالی، در همکاری با استادان دانشگاه پولی‌تخنیک طرح‌ریزی شده است که مدیریت آن را نیز دانشگاه پولی تخنیک به عهده دارد.
آیا آموزش از راه دور بدون دست‌رسی به انترنت ممکن است؟
برای استفاده از سیستم آموزش از راه دور، بیش‌تر از هر چیزی به برق و انترنت همه‌وقت نیاز است؛ اما نداشتن دست‌رسی شمار زیادی از دانشجویان دانشگاه‌های افغانستان به این دو، چیزی است که نگرانی دانشجویان و وزارت تحصیلات را از دست‌رسی همگانی به این سیستم در پی داشته است.
آقای اوریا خیل، می‌گوید: «مسأله‌ی برق و انترنت تنها مربوط وزارت تحصیلات عالی نیست و به همکاری دولت در این زمینه نیاز است.»
اوریا خیل، می‌گوید که وزارت تحصیلات عالی در همکاری با وزارت مخابرات و اداره‌ی اترا، تلاش دارد که نرخ انترت را پایین بیاورد و یا هم بسته‌های ویژه‌ای را برای استفاده از سیستم آموزش از راه دور وزارت تحصیلات عالی، ایجاد کند.
با این همه، مسؤولان وزارت تحصیلات عالی، می‌گویند که سیستم آموزش از راه دور، شبیه سیستم دیجیتال تلویزیون عمل کند؛ به نحوی که داده‌ها پس از کارگذاری در ویب‌سایت ذخیره می‌شود و دانشجو هر زمانی که به انترنت دست‌رسی پیدا کرد، می‌تواند برنامههای درسی‌اش را دنبال کند.
با این همه شمار زیادی از دانشجویان که حالا به دلیل رخصتی دانشگاه‌ها در خانه‌های شان در مناطق دورافتاده‌ی کشور زندگی می‌کنند، به دلیل نداشتن دست‌رسی به انترنت، نمی‌توانند با شروع به کار این سیستم، از آن بهره‌مند شوند.
آقای اوریا خیل، می‌گوید که شرکت‌های مخابراتی به وزارت تحصیلات عالی گفته اند که برای دست‌رسی دانشجویان به سیستم آموزش از راه دور، در مناطقی که امنیت بوده و شرکت‌های مخابراتی آنتن‌دهی دارند؛ اما خدمات انترنتی نیست، با استفاده از انترانت می‌توانند، با ساخت آپلیکشنی، زمینه‌ی استفاده از سیستم آموزش از راه دور را برای دانشجویان فراهم آورند.
آسیب‌پذیری سیستم آموزش از راه دور
شمار زیادی از دانشجویان به دلیل ناآشنایی با این سیستم و بازدارندگی‌های آن به کارایی این سیستم، شک دارند.
رازق، دانش‌جوی سال آخر دانش‌کده‌ی خبرنگاری در دانشگاه غرجستان، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید:«فکر نمی‌کنم که این سیستم موفقانه پیش بره، در امتحانا، چطوری از نقل جلوگیری خواهد شد.؟»
اوریا خیل در پاسخ این نگرانی دانشجویان، می‌گوید: «این سیستم حالا نو است و عملا کار خود را اغاز نکرده، شاید زمینه‌ی نقل هم پیش بیاید؛ اما به مرور زمان این مشکل‌ها حل خواهد شد.»
شیوع ویروس کوید-۱۹، سیستم آموزشی را با چالش بی‌سابقه‌ای روبه‌رو کرده است؛ چالشی که باعث شده است با گذشت یک ماه از سال آموزشی، هنوز دانشجویان بیش‌تر دانشگاه‌های افعانستان، از روند دانش‌اندوزی دور بمانند.
آرش بکتاش، دانش‌جوی سال دوم حقوق، در دانشگاه کابل می‌گوید: «نگرانی جدی من از توقف درس‌هایم، پسمانی و ضایع شدن وقتم است.»
او می‌گوید که در جریان رخصتی‌ها چند بار به دانشگاه مراجعه کرده است؛ اما هیچ‌گونه آگاهی در مورد آموزش از راه دور نشنیده است. آرش گفت، در تماسی که با استادان دانش‌کده‌اش داشته است به او گفته اند که کتاب‌هایش را از بازار تهیه کرده و در خانه بخواند.
مسؤولان وزارت تحصیلات عالی، در ابتدا تلاش داشتند که مواد درسی را به گونه‌ی فیزیکی نیز به دانشجویان انتقال دهند؛ اما با شیوع ویروس کوید-۱۹، و همگانی شدن آن در افغانستان، این طرح پیش از شروع به بن‌بست خورد.
از سوی دیگر به دلیل فقر فراگیر و دشوار شدن زندگی بر جمعیت ۵۴ درصدی زیر خط فقر افغانستان، استفاده از سیستم آموزش از راه دور نیز به سادگی ممکن به نظر نمی‌رسد.
آرش می‌گوید: «ناتوانی اقتصادی برای تهیه‌ی انترنت و سایر موادی که برای آموزش آنلاین نیاز است در بین محصلان یک معضل جدی است. این سیستم امکان همه‌شمول بودن را ندارد و نمی‌تواند سیستم موفقی باشد.» این مشکلی است که باعث نگرانی شمار زیادی از دانشجویان از تطبیق شدن موثر آموزش از راه دور شده است.
اوریا خیل، می‌گوید: «شماری از محصلین به انترنت و برق دست‌رسی ندارند و شماری هم به گوشی هوش‌مند و یا کامپیوتر دست‌رسی ندارند؛ روی این مشکل‌ها نیز کار خواهد شد.»
او، می‌گوید که هدف از ایجاد سیستم آموزش از راه دور، این است که برای دانشجویان، مصروفیت ایجاد شده و با ماندن در خانه از زمان خود استفاده کنند تا چالش پیش‌آمده به فرصت تبدیل شود؛ اما به اندازه‌ی سیستم حضوری نمی‌تواند کارا بوده و همه خوبی‌های موجود در روش آموزش رو در رو را در خود داشته باشد.
به اساس گفته‌های مسؤولان وزارت تحصیلات عالی، سیستم آموزش از راه دور، پله‌ای است که دانشجویان را دوباره به روش تدریس رو در رو وصل می‌کند؛ نه سیستم اساسی آموزشی که پاسخ‌ده همه نیازهای آموزشی دانشجویان باشد.
هر چند وزارت تحصیلات عالی در تلاش آن است تا با ایجاد طرح‌های بیش‌تر، روشی را در آموزش از راه دور در پیش بگیرد که پاسخ‌گوی روش آموزش دیداری باشد که برآورده‌شدن این هدف به زمان نیاز دارد.
