در بازار لیسه‌ی مریم برای خرید مواد بهداشتی و آرایشی ویژه‌ی بانوان، وارد مرکز تجاری‌ای می‌شوم و کمی جلوتر چشمم به دو خانمی می‌خورد که درون یکی از دکان‌های سیمساری نشسته و غذا می‌خورند. همین‌که وارد دکان می‌شوم، یکی از خانم‌ها از جایش بلند می‌شود و می‌گوید: «بفرمایین! چه‌کار داشتین؟»
در دکان، انواع شوینده‌ها، اسپری، عطر، میک‌اپ، رنگ مو، زیرپوش‌های زنانه… دیده می‌شود. هما فایض –فروشنده‌ی این دکان- تازه سه ماه می‌شود که کارش را شروع کرده است. او می‌گوید که با دلهره‌ی زیادی توانسته این دکان را در مرکز تجاری رییس خان باز کند. «در اوایل وقتی‌که می‌خواستم ای دکانه بگیرم، می‌ترسیدم، اصلاً عقیده نداشتم و فکر می‌کردم که شاید مردم مره تمسخر کنن که یک خانم آمده دکان باز کرده.» او با این‌که تازه به کار شروع کرده، مشتری‌های زیادی را به درون دکان خود می‌کشاند و از میزان فروشش راضی است.
همای چهل‌وپنج‌ساله، با سرمایه‌ی ۱۰ هزار دالر همراه با پسر و دخترش این کار را در منطقه‌ی لیسه‌ی مریم شروع کرده و به گفته‌ی خودش، او حالا تنها نان‌آور خانواده است.
هرچند در افغانستان، هنوز هم کار زنان آن‌هم در میان انبوهی از مردان، از تابو بودن نیفتاده است؛ اما بااین‌حال، خانم هما از برخورد شهروندان راضی است و می‌گوید، از زمانی که به کار شروع کرده، بسیاری از خانم‌های دیگر و حتا مردان نیز برای تشویقش، سری به دکانش می‌زنند.
شازیه، یکی از مغازه‌داران زن در لیسه مریم
هما تنها فروشنده‌ی زن در این مرکز تجاری نیست. نزدیک راهرو این مرکز، دکان دیگری به چشمم می‌خورد که دخترخانمی در حال چانه‌زنی با مشتریانش است. فروشنده‌ی این دکان شازیه نام دارد و به‌تازگی دانشگاهش را به پایان رسانده است. شازیه دو سال است که در این مرکز تجاری، سیمساری دارد و با وجود مشکلات اندکی که درگیر آن است، از کارش خشنود است. او می‌گوید که پس از دو سال فعالیت، اکنون با تجربه‌ای که دارد، به‌سادگی می‌تواند از عهده‌ی کارهایش برآید. «سرمایه‌ی خود د ای زمینه هزینه کردم، به خاطری خانما بیاین راحت‌تر چیزهایی ر که ضرورت دارند خریداری کنن.»
موجودیت بانوان فروشنده در فروشگاه‌های شهر نه‌تنها تلاشی برای شکستن تابوی کار زنان است؛ بلکه برای زنانی که به خرید می‌روند نیز سهولت آفریده است. شماری از مشتریان این دکان‌ها می‌گویند، پیش از این برای تهیه‌ی لوازم بهداشتی و زیرپوش‌های زنانه، دلهره و شرم داشتند؛ اما حال که بانوان فروشنده وجود دارد، به‌راحتی وسایل موردنیازشان را از فروشگاه‌های آن‌ها تهیه می‌کنند.
رحیمه، از مشتریان این فروشگاه است و هرازگاهی با خانم برادرش برای خرید وسایل موردنیازش به این سیمساری‌های می‌آید. او می‌گوید: «بسیار خوش استیم که دخترخانمی دکان باز کرده. ما از ایجه ریمل، موی‌بر، کریم، واسکت، زیرپیراهنی، رنگ موی و وسایل مختلف خرید می‌کنیم.»
در همین حال، شماری از زنان فروشنده در این مرکز تجاری، می‌گویند که با مشکلات زیادی توانسته‌اند موافقت خانواده‌های‌شان را بگیرند تا دکانی باز کنند و منبع درآمدی برای خود بسازند. سمیه که مالک فروشگاه «سلیقه فیشن» است، می‌گوید که مادر و خواهرش حتا اجازه‌ی حرف زدن در مورد کارش را به او نداده‌اند. او با وجودی که شش سال می‌شود، در فروشگاهش کار می‌کند با آهی می‌گوید: «د افغانستان هیچ‌چیز خوبی نداره، از حوصله‌ی خود می‌چلیم دیگه.»
بااین‌حال، باید گفت که این تنها مرکز تجاری در خیرخانه‌ی کابل است که چهار زن در آن فروشگاه دارند و از این طریق نیازمندی‌های زندگی‌شان را برآورده کرده و به شهروندان نیز خدمات ارایه می‌کنند.
لیسه مریم، تنها جایی در شهر کابل نیست که در آن بانوان نیز همانند مردان مصروف کار و فعالیت‌های تجاری هستند. در سوی دیگر شهر، در پل سرخ کابل، در مرکز تجاری دیگری به نام محب‌زاده نیز چندین دختر جوان مشغول فروشندگی هستند.
رقیه سادات، از چهار سال به این‌سو، با سرمایه‌ی ٢٥٠ هزار افغانی فروشگاه پوشاکی را در مرکز تجارتی محب‌زاده باز کرده و تا حالا از میزان فروشش و نحوه‌ی برخورد مردم راضی است. او می‌گوید: «فروشات ثابت نیست؛ اما نظر به روزهای اول خیلی خوب می‌تانیم خرید و فروش خود ر مدیریت کنم.»
زنان افغانستان در جریان ۱۹ سال گذشته، در کنار این‌که در میدان سیاست حضورشان را برجسته کرده‌اند، هم‌چنان توانسته‌اند در عرصه‌ی اقتصادی نیز برای خودشان جای پا باز کنند. در کنار این‌که زنانی مسئولیت اداره‌ی بیش از پنج هزار شرکت خرد و بزرگ تجاری را در افغانستان به عهده‌دارند، دست‌کم ۲۴۰۰ خانم از اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان، جواز فعالیت رسمی دریافت کرده‌اند.
بر اساس معلومات اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان، بیشتر زنان تجارت‌پیشه در بخش‌های صادرات قالین، پروسس میوه‌های تازه و خشک و ادویه‌جات مشغول‌اند.
منیژه وافق، رییس اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که در سال‌های اخیر، حضور زنان در بخش‌های تجاری به گونه‌ی قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافته است. به گفته‌ی بانو وافق، در کنار ۲۴۰۰ خانم تجارت‌پیشه که جواز رسمی فعالیت دارند، نزدیک به ۶ هزار خانم دیگر نیز به گونه‌ی غیررسمی در بخش‌های تجاری در کشور فعالیت دارند.
او هم‌چنان می‌گوید که اکنون نقش زنان در اقتصاد پررنگ شده و در کنار زنان تجارت‌پیشه، ۱۵ صادرکننده‌ی زن نیز در افغانستان فعالیت دارد. این در حالی است که تا پنج سال قبل این رقم به دو سه نفر می‌رسید.
بر اساس آمار اتاق تجارت و صنایع زنان، در دو سال اخیر، نقش زنان در اقتصاد افغانستان به ۲۶ درصد رسیده است و اکنون ده‌ها کارخانه تولیدی در ولایت‌های کابل، بلخ و هرات که بیشتر پوشاک و زیورات تولید می‌کند، نیز از سوی زنان اداره می‌شود.
پیامد حضور زنان در فعالیت‌های اقتصادی
حضور زنان در فعالیت‌های اقتصادی، نه‌تنها آن‌ها را از اتکا به خانواده و جامعه رها می‌کند که حتا به باور جامعه‌شناسان، جلو خشونت‌های خانوادگی را نیز می‌گیرد.
احمد رسول، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که کار زنان می‌تواند سه پیامد مثبت داشته باشد؛ نخست برای زنان آزادی عمل و متکی شدن به خودشان را به همراه دارد؛ دوم این‌که؛ هرگاه در یک خانواده فقط مرد کار کند و زن شغلی را به دوش نداشته باشد، این خانواده‌ها ازلحاظ اقتصادی دچار تک‌سرپرستی می‌شوند؛ یعنی اقتصاد یک خانواده متکی بر شغل مرد است. اگر این درآمد کافی باشد اقتصاد خانواده ممکن تأمین شود اما اگر این درآمد کم باشد طبیعتاً این خانواده ازلحاظ اقتصادی دچار مشکل می‌شود.
پیامد سوم کار زنان، برابری حقوق زن و مرد است. به باور آقای رسول، زنان نیز باید در کنار مردان در عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نقش فعال و مؤثری داشته باشند. «در یک جامعه اگر زنانش کار نکنند و شغلی نداشته باشند. طبیعتاً ما در آن جامعه شاهد برابری اجتماعی نیستیم. اگر زنان از قلمرو روابط اجتماعی تعاملات اجتماعی کنار مانده شوند، ما در آن جامعه شاهد یک نوع تک سالاری یا همان مردسالاری استیم.»
در سال‌های اخیر به دلیل امتیازهای حقوقی‌ای که زنان افغانستان در قانون اساسی و سایر قوانین نافذه‌ی کشور به دست آورده‌اند و از سویی هم مهیا شدن زمینه‌های اجتماعی برای کار زنان، شمار زیادی از زنان توانسته‌اند وارد باز کار شده و دوشادوش مردان، در بخش‌های مختلف به‌ویژه در بخش‌های اقتصادی کار کنند؛ چیزی که امیدواری برای کار زنان را بیشتر کرده و دورنمای خوبی را برای افغانستان ترسیم می‌کند.
