کم‌کم به پایان زمستان رسیده‌ایم و قرار است تا کمتر از یک هفته دیگر، شهروندان افغانستان به پیشواز از موسم بهار و زنده شدن دوباره‌ی طبیعت، نوروز یا همان روز اول سال نو خورشیدی را جشن بگیرند.
این جشن، همه‌ساله با حضور هزاران تن در سراسر افغانستان و به‌ویژه در روضه‌ی حضرت علی، در شهر مزارشریف-ولایت بلخ- برگزار می‌شود. تاریخ‌نویسان می‌گویند که بلخ؛ خاستگاه جشن نوروز است و به همین دلیل این جشن همه‌ساله در این ولایت برگزار می‌شود.
سالی که در روزهای پایانی آن قرار داریم، بدون برگزاری هیچ‌گونه جشنی آغاز شد. ریاست‌جمهوری چند روز پیش از آغاز سال ۱۳۹۹، به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، برگزاری جشن نوروز را در سراسر افغانستان ملغا اعلام کرد و از مردم خواست که به‌منظور جلوگیری از ویروس کرونا، نوروز را در خانه‌های‌شان تجلیل کنند.
هرچند وزارت صحت عامه، می‌گوید که خطر گسترش ویروس کرونا تا هنوز به گونه‌ی کامل از میان نرفته و در صورتی که مردم رهنمودهای بهداشتی را مراعات نکنند، ممکن است این ویروس دوباره در کشور شیوع پیدا کند. با این‌همه، مسئولان می‌گویند که آمادگی‌ها برای برگزاری جشن نوروز در سال ۱۴۰۰ گرفته شده است.
منیراحمد فرهاد، سخنگوی والی بلخ، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که شهرداری بلخ در هماهنگی با حکومت محلی این ولایت، همه آمادگی‌ها را برای برگزاری جشن نوروز در روضه حضرت علی گرفته‌اند.
آقای فرهاد، می‌گوید: «روضه‌ی شریف حضرت علی رنگمالی و چهار طرف آن پاک‌کاری شده است. برنامه‌های نهال‌شانی نیز ادامه دارد.
برای برنامه‌های فرهنگی نیز آمادگی‌ها گرفته شده است. تاکنون تنها بیش از ۱۰۰ هزار درخت مثمر و غیرمثمر در شهر مزار شریف با همکاری شهرداری و ریاست محیط‌زیست غرس شده است.»
سخنگوی والی بلخ، با اشاره به خطر ویروس کرونا، می‌افزاید که احتمال دارد، نوروز سال پیش رو نیز با محدودیت‌هایی به‌همراه باشد.
این در حالی است که در سال‌های پیش، شهروندان کشور از ولایت‌های مختلف برای تجلیل جشن نوروز به شهر مزارشریف می‌رفتند و آغاز سال جدید را در روضه سخی و دشت‌های شهر مزار جشن می‌گرفتند؛ اما در یکی دو سال اخیر به دلیل ناامنی‌ها و محدودیت‌های ناشی از ویروس کرونا، رفتوآمد به این شهر کمتر شده است.
با این حال، عادل‌شاه عادل، سخنگوی فرماندهی پولیس بلخ به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که تدابیر خاص امنیتی برای تأمین امنیت مردم در روزهای نوروز گرفته شده است. آقای عادل افزود که قوت‌های دفاعی، کشفی و نیروهای پولیس در پنج کمربند امنیتی توظیف شده‌اند و مطابق به برنامه‌‌ای که از قبل ریخته شده، برای تأمین امنیت مردم تلاش می‌کنند.
او هم‌چنان گفت که برنامه‌ی امنیتی جهت تأمین امنیت جشن نوروز در دو مرحله طرح شده که در مرحله نخست، کمربندهای امنیتی ایجاد می‌شود که ایجاد شده و در مرحله‌ی دوم، نیروهای امنیتی جهت تلاشی و تشدید محدودیت‌های رفتوآمد کارهای خود را آغاز می‌کنند.
بر اساس معلومات سخنگوی پولیس، از پنج روز به این‌طرف بررسی خانه‌های اطراف روضه‌ی حضرت علی آغاز شده و هم‌چنان یک کمربند امنیتی در تنگی تاشقرغان نیز ایجاد شده است. در کنار این، پولیس بلخ از آغاز عملیات‌های پاک‌کاری برای پاک کردن ولسوالی‌های اطراف ولایت بلخ و مسیر شاهراه‌ها از وجود طالبان و سایر گروه‌های تروریستی خبر می‌دهد و می‌گوید که تلاش نیروهای امنیتی این است که مردم سال نو و جشن نوروز را در فضایی امن تجلیل کنند.
مراسم گرامیداشت از نوروز در ولایت بلخ
فلسفه‌ی وجودی نوروز چیست؟
جشن نوروز در افغانستان، از جشن‌های قدیمی‌ای است که تاریخ چند هزارساله دارد و رسم و رواج‌های نوروزها سال‌ها است که نسل به نسل در این کشور جشن گرفته می‌شود.
پختن سمنک، تهیه هفت‌میوه و هفت‌سین، بردن نوروزی و خانه‌تکانی، از برنامه‌هایی است که هم‌زمان با آغاز سال نو خورشیدی در افغانستان گرفته می‌شود.
در همین حال، شماری از پژوهش‌گران و تاریخ‌نگاران می‌گویند که فلسفه‌ی وجودی نوروز، از این جهت برای مردم افغانستان با اهمیت است که نوروز را به‌عنوان یک تحول از نگاه اقلیمی و آب‌وهوا و گردش فصل‌های سال می‌دانند؛ زیرا افغانستان یک کشور زراعتی است و مردم با زنده شدن دوباره‌ی طبیعت به کشت و کارشان آغاز می‌کنند.
صالح‌محمد خلیق، نویسنده و محقق به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که آریایی‌ها-نخستین ساکنان افغانستان قدیم- این امتیاز را داشتند که برای نخستین بار نوروز یا گردش فصل‌های سال را کشف کردند و از این‌رو، جشن روز نخست سال، جنبه مردمی و فرهنگی دارد.
از سوی دیگر، آقای خلیق می‌گوید که جشن نوروز یک جشن دولتی است؛ زیرا جمشید پادشاه افغانستان، در این روز در بلخ باستان اعلام پادشاهی کرد و از آن زمان تا اکنون، روز اول سال در دربارها نیز جشن گرفته می‌شود.
به باور او، جشن نوروز از بعد طبیعی و آغاز تمدن و شهرنشینی نیز برای شهروندان افغانستان اهمیت زیادی دارد؛ به دلیلی که افغانستان خاستگاه نوروز است و از همین جهت، امروز نه‌تنها نوروز یک جشن ملی؛ بلکه یک جشن جهانی و جزو میراث فرهنگی جهان در سازمان یونسکو ثبت شده است.
با این حال، دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به برگزاری جشن نوروز در افغانستان وجود دارد. شماری از علمای دینی برگزاری جشن نوروز را حرام می‌دانند و به این باوراند که این جشن از سوی زردشتیان قدیم برگزار می‌شد و نباید از سوی مسلمانان تجلیل شود.
علمای موافق این دیدگاه، می‌گویند که بر اساس یک روایت اسلامی، زمانی که حضرت محمد، پیامبر مسلمانان از مکه به مدینه هجرت کرد، به باشندگان مدینه گفت که عید اضحی و عید فطر، دو عیدی است که خداوند به مسلمانان داده است؛ اما شماری از علمای دینی می‌گویند که نوروز یک جشن باستانی، تاریخی و فرهنگی و حتا جزو میراث‌های غیرملموس شهروندان افغانستان است که هیچ‌گونه جنبه دینی ندارد و نه دین اسلام مخالف برگزاری آن است.
سالم حسنی، عالم دین به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید، آن‌هایی که به جشن نوروز صبغه‌ی دینی می‌دهند، مبتنی بر یک‌سری روایت‌های تاریخی است که استدلال دینی ندارد. «دین نسبت به این مسئله هیچ دیدی ندارد. در دین حکمی در این مورد نیست، نوروز مباح و مسلمان می‌تواند به‌عنوان یک میراث و تاریخ گذشته آن را جشن بگیرند.»
آقای حسنی، می‌گوید که برخی علما به دلیلی با جشن نوروز مخالفت می‌کنند که آن‌ها زیر تأثیر تضادهای تمدنی قرار گرفته‌اند و با این اندیشه می‌کوشند که نوروز را ناجایز و حرام اعلام کنند.
این عالم دینی می‌افزاید: «نوروز میراث فرهنگی است. حمله به نوروز، حمله به هویت این مردم است. کسانی که دغدغه هویت خود را دارند، باید از این جشن تجلیل کنند.»
تاریخ‌نگاران نیز می‌گویند که جشن نوروز یک جشن طبیعی و به پیشواز از تولد دوباره‌ی طبیعت برگزار می‌شود و در تاریخ آریانا و خراسان در دوره‌های مختلف و تا صدر اسلام از آن به‌عنوان جشن فرهنگی گرامیداشت شده که هیچ ربطی به دین و مذهب ندارد.
گفتنی است که افزون بر افغانستان، در ایران، تاجیکستان، آذربایجان، قزاقستان، قرغیزستان، آلبانی، ترکمنستان، ازبیکستان، عراق، کردستان و گرجستان، نیز نوروز در تقویم‌شان به‌عنوان یک روز ملی ثبت شده که دولت‌ها در این روز رخصتی رسمی اعلام کرده‌اند.
با این‌همه، شهروندان افغانستان برای رسیدن نوروز لحظه‌شماری می‌کنند و آن را آغاز دوباره و رهایی از فصل سرد می‌دانند. باشندگان ولایت‌های مختلف، آن‌هایی که فرصت و توانایی مالی داشته باشند، در روزهای نوروز به تماشای میله‌ی گل سرخ و برپا کردن جهنده‌ی سخی به مزارشریف می‌روند.
این جشن در کابل و سایر ولایت‌ها نیز برگزار می‌شود. سارا فهیمی -باشنده‌ی کابل- از همین اکنون برنامه دارد که برای جشن گرفتن نوروز با خانواده یک‌جا به شهر مزار شریف برود. سارا می‌گوید: «من بارها تصمیم گرفته‌ام به‌خاطر جشن نوروز مزار بروم.
پیش‌ازاین زیاد شنیده‌ام که جشن نوروز در مزار باشکوه‌تر از دیگر جاهای افغانستان گرامیداشت می‌شود. سال گذشته تصمیم خیلی جدی برای رفتن به مزار داشتم؛ اما ویروس کرونا باعث شد نتوانم به مزار بروم و امسال که تصمیم دارم بروم، تنها نگرانی من تهدیدات امنیتی است.»
این در حالی است که بسیاری از خانواده‌های دیگر نیز می‌گویند؛ هرچند تصمیم دارند که سال نو را در شهر مزارشریف باشند و در میله‌ی گل سرخ شرکت کنند؛ اما تنها نگرانی‌شان وضعیت امنیتی است که مسئولان تأکید می‌کنند، امنیت آن‌ها را تأمین خواهند کرد.
***
