رستم کریمی
تحصیل در خارج، آرزویی است که بیشتر جوانان افغانستان در سر میپرورانند.
هند، کشوری در همسایگی افعانستان و به عنوان کشوری نامدار در عرصهی آموزش و تحصیلات عالی از یکطرف و هزینهی پایین برای زندگی از طرف دیگر، مقصد تحصیلی تعداد زیادی از جوانان افغانستان است.
قرار است دولت هند، به تعداد «هزار» سیت بورسیهی تحصیلی را از طریق بورس (Indian council for culture relations/ICCR) برای افغانستان در مقاطع لیسانس، ماستری و دکترا اعطا کند.
در این نوشته به شرایط و چگونگی زندگی تحصیلی دانشجویان افغانستان در پرداخته شده است.
هر دانشجو و یا گردشگری که برای دیدن و یا تحصیلات به کشور دیگر میرود، میباید طبق قانون همان کشور زندگی و از قوانینِ آن پیروی کند. مهمترین جزء این قوانین، داشتن ویزا است که نشان میدهد شما به طور رسمی و قانونی در این شهر وارد شده و زندگی میکنید. تمدید کردن ویزا و یا داشتن ویزا، برای دانشجویان امر حتمی است؛ اما این مسئله در خصوص دانشجویان افغان فرق میکند. تعداد زیادی از دانشجویان افغانستان، زحمت این را برای خود نمیدهند که ویزای تحصیلی شان را تمدید کنند. بعضی، تا شش ماه و برخی تا یک سال بدون ویزا در هند به سر میبرند که در نهایت، مجبور به این میشوند تا مبلغ گزافی را برای تمدید ویزای تحصیلی شان جریمه بدهند.
خانه گرفتن هم اینجا آسان نیست. در جاهایی که معتبرتر و عالیتر باشد، برای افغانها خانه نمیدهند. در شهر ممبی که اصلاً خانه نمیدهند و اگر بدهند، جایی است نه چندان مناسب.
وحیدالله سیرت که یکی از دانشجویان در مقطع لیسانسِ دانشگاه عثمانیه، در شهر حیدرآباد هند، تجربهی زندگی تحصیلیاش را در هند چنین بیان کرد: «دانشجویانی که در هند تحصیل میکنند، فقط از سهولتهای بیشتر انترنتی و سیستم تدریسی به زبان انگلیسی برخوردار استند و در کل تفاوت زیادی با دانشجویانی که در افغانستان مصروف تحصیلات اند، ندارند؛ اما در خصوص امتحانات و سیستم نمردهی هند نسبت به افغانستان بهتر است؛ چون صلاحیتهای لکچر محدود است و زمینهی تهدید دانشجویان فراهم نیست.»
دکتر طارق بصیر، دانشجوی مقطع دکترا در دانشگاه آسیای جنوبی در دهلی جدید است. او در بارهی زندهگی تحصیلی یک دانشجو چنین اظهار نظر کرد: “مسؤولیت دانشجویی که در بیرون کشور است، در قدم اول فراگیری درسهای دانشگاه به وجه احسن و در قدم دوم، آشنایی با زبان و فرهنگ آن کشور بیرونی است، از جمله؛ برخورد محترمانه با شهروندان و رعایت قوانین و عنعنات آن کشور.»
در ادامه او میافزاید که دانشجویان باید تلاش کنند، فرهنگ و عنعنات نیکو و پسندیدهی کشور خود را به شهروند کشوری که در آن درس میخوانند، بشناساند تا از خود و کشور خود تصویرِ خوبی بهجا بگذارد. او، جریان سفر تحصیلی و برداشتش را چنین بیان میکند: «در پهلوی این که درسهای رسمی دانشگاه اولویت و اهمیت بالا دارد، ارتباطات دوستانه و خوب با دانشجویان خارجی و همچنان آموختن از فرهنگ و عنعنات آنها برای آگاهی عمومی و توسعهی شخصیتِ دانشجو با اهمیت است. همچنان دیدار از اماکن تاریخی و آشنایی با تاریخ و فرهنگ مشترکی که ما با این کشور –هند- داریم، باعث میشود تا دانشجو رابطهی بهتری با کشوری که در آن زندگی میکند، پیدا کند.»
این در حالی است که شماری از دانشجویان افغانستان که در شهر پونه استند، از مشکلات و درگیرهای سمتی، قومی و مذهبی شکایت دارند.
شهر پونه، یکی از شهرهای مهم هند در بخش آموزش و تحصیلاتِ آکادمیک است. این شهر، با داشتن آب و هوای گوارا و مردمِ نسبتا با مدارا؛ به نام آکسفورد شرق نیز مشهور است.
شمار دانشجویان افغانستان در این شهر بیشتر از هر شهرِ دیگر است. دانشگاههای هند و خصوصاً پونه، تفاوتهای زیادی با همدیگر دارند. از این میان، دانشگاهِ بینالمللی پونه با تحت نظر داشتنِ صدها کالج -که هر کدام قواعدِ بهخصوص خود را داشته و فعالیتهای آکادمیک را در رشتههای مختلف انجام میدهد- نقش مرکزی را ایفا میکند.
تعدادی از این کالجها، سختگیری و حضور دانشجویان در صنف درسی را جدی میگیرند و تعدادی از این کالجها هم در این رابطه برخورد عادی دارند. در هرکالج که درصدی حضوری در صنف درسی مهم باشد، دانشجویان به صنف درسی حاضر میباشند و در کالجی که عدم حضور در صنف درسی، باعث کمشدن نمرات نشود، دانشجویان علاقهی کمتر برای حضور در صنفی درسی دارند.
موردی که در بیشتر در دانشجویان کشورهایی مانند؛ افغانستان، عراق و تعدادی از کشورهای افریقایی مشهود است.
در تعدادی از کالجهای این شهر، در ختم تحصیلات چیزی به نام مونوگراف یا پایاننامه وجود ندارد؛ ولی در جریان سالهای تحصیل، به دانشجویان ژورنال میدهند تا در رابطه به موضوع مشخصی باید نوشته شود. از آنجایی که درسهای دانشگاه به زبان انگلیسی است، معمولاً در هر کالج، شمار زیادی از دانشجویان، سال اول درسی را از دست میدهند و به عبارت دیگر، یک سال را دوبار میخوانند. هر دانشجو برای این وضعیت، بهانه و دلیلِ خودش را دارد:
نداشتنِ بلدیت کامل به زبان انگلیسی، انتخاب کردن کالجهای سختگیر، استرس و افسردگی، قرار گرفتن در رابطههای عاطفی، رویآوردن به مواد نشهآور و دلایل دیگر مانند درگیریهای قومی، سمتی و زبانی.
از هر قوم افغانستان که در هند دانشجو است، هر کدام برای خودشان نماینده دارند و این نمایندگان، همیشه سعی میکنند که از درگیریهای قومی میان دانشجویان جلوگیری کنند؛ اما، نمایندگان و واضحتر بگویم دانشجویان تاجیک و دانشجویان پشتون اکثرِ اوقات باهم سازگار نیستند.
بیشتر اتفاق میافتد که دانشجویان تاجیک، با دانشجویان قوم پشتون درگیر شوند.
معمولاً روی واژهها، سالیادِ مرگ رهبران دو قوم، گاه هم به خاطر مسابقات ورزشی مانند فوتبال و والیبال و در پارهای از مواقع در حالت نشئه که عقدههای قومی یا شخصی یاد طرفین میآید؛ درگیری رخ میدهد.
مسئله، تنها در این خلاصه نمیشود. الهه «نام مستعار» میگوید؛ در سال ۲۰۱۶، در صحن دانشگاه با همصنفش که پسرِ هندی بوده، حرف میزده که همزمان یک پسر افغانستانی در محل حاضر میشود و به روی این دختر با سیلی میزند که با کدام جرأت، با پسر هندو حرف میزنی. این درگیریها تنها میان دو افغانستانی نیست.
تا اکنون چند کیس تجاوز بالای بچهها و دختران هند، در ادارهی پولیس هند علیه دانشجویان افغان ثبت شدهاست که تعدادی دستگیر شده اند و شماری هم با استفاده از فرصت فرار کرده اند. این موارد باعث شدهاست که مردم هند، عقدههای جنگ پانیپت را در خود دوباره زنده کنند و همچنان این جنجالها باعث شده است که دختران افغانستان از بچههای افغانستانی فرار کنند و تصویر بدی که در ذهن از مردان سرزمین شان دارند را، بزرگتر کنند.
صدیق سحر، اتشهی تحصیلی در سفارت افغانستان در هند، با رد و تأیید بعضی از این موارد میگوید: سفارت افغانستان مقیم دهلی نو، همیشه در صدد این بوده و هست تا زمینهی تحصیلات عالی با کیفیت در دانشگاههای جمهوری هند را برای جوانان افغانستان فراهم کرده و به مشکلات و پیشنهادهای آنان در راستای بهبود خدمات ارائه شده به دانشجویان رسیدگی میکند.»
آقای سحر میافزاید: «طبق آمار موجود، شمار دانشجویان افغان در چند سال اخیر افزایش قابل ملاحظه داشته است. به طور مثال در سال ۲۰۱۲ حدود ۷۰۰۰ دانشجوی افغان در دانشگاههای مصروف تحصیل بوده اند؛ ولی در سال ۲۰۱۹ این آمار با افزایش دوبرابری به بیش ۱۵۰۰۰ هزار دانشجو افزایش یافته است.
آقای سحر در مورد مدارک جعلی دانشگاهی که پرسشبرانگیزترین موضوع در مورد دانشجویان افغان در هند است، میگوید: «سفارت افغانستان در دهلی، آن تعداد اسنادی را که نزد دولت هند اعتبار نداشته باشد را تأیید نمیکند. در این مورد او به بعضی از دانشگاههای خصوصی دورافتاده در ایالات شمال-شرق هند؛ مانند ایالات میگالیا، و آسام او سیکیم اشاره کرد.
او در این مورد دانشگاه (University CMJ) را نمونه آورد که بیشتر مواقع دانشجویان یک کاپی از اسناد این دانشگاه را چاپ کرده و بدون هیچ کدام ریکارد و سابقهی تحصیل در این دانشگاه، برای خود سند تحصیلی آماده میکنند که اینگونه مدارک، نزد سفارت اعتبار ندارد و تأیید نمیشود.
فیصل امین، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی در این رابطه میگوید: «دانشجویانی که از هند فارغ میشوند، اسناد شان طبق قانون توسط یک کمیسیون در وزارت تحصیلات عالی پیگیری میشود. اسناد تمام دانشجویان بیرون از مرز، با شرایطی که در مقررههای تحصیلات عالی، بازتاب پیدا کرده بررسی و بعد رسمیت داده میشود.»
آقای امین خاطر نشان کرد که کاندیدان بورسیههای (ICCR) از سرتاسر افغانستان طی یک پروسهی شفاف و رقابتی اشتراک میکنند.
او در مورد ادعای فروش سیتهای بورسیه در وزارت تحصیلات عالی افزود: : «بورسیههای (ICCR) مشخصا مربوط به وزارت تحصیلات عالی نمیشود و این وزارت تا اکنون، هیچ تخطیای در قبال این مورد نداشته است که گویا بورسیهها را به فروش برساند؛ چون این پروسه شفاف و رقابتی دایر میشود. با این وجود بخشی از بورسیههای(ICCR) در سفارت طی مراحل میشود.»